تک‌نگاری| چیزهایی‌ که نمی‌دانیم

هفت صبح| انتخابات ریاست جمهوری در ایران طی چند دوره اخیر و البته به استثنای سال ۱۴۰۰ غافلگیرکننده ‌ یا حداقل غیرقابل پیش‌بینی بوده‌اند. حتی سال ۱۳۹۶ هم هواداران آقای روحانی در روزهای آخر نگران بودند که آقای رئیسی بتواند فاصله میان دو نامزد را از بین ببرد. قاعدتا بخشی از این غیرمنتظره بودن به سیاست ورزی در ایران و ساختار انتخابات باز می‌گردد، اما بخشی از آن هم متوجه کیفیت ناامید کننده نظرسنجی‌های منتشر شده است.

مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) احتمالا معتبرترین نهاد برای نظرسنجی درباره انتخابات است اما اولین مشکل این است که مرورگرهای اینترنتی وبسایت این نهاد را ناامن تشخیص می‌دهند. حتی اگر ریسک ورود به این وبسایت ظاهرا ناامن را هم بپذیرید، باز هم جزییات بیشتری از آنچه کانال تلگرام این نهاد منتشر کرده بدست نخواهید آورد. تا ظهر روز یکشنبه سوم تیر، آخرین اطلاعات منتشر شده در ایسپا به نظرسنجی مربوط به ۲۹ و ۳۰ خرداد باز می‌گردد.

بر اساس این نظرسنجی، می‌دانیم که حدود ۵۰ درصد واجدین شرایط رای دادن قطعا و یا به احتمال زیاد در انتخابات شرکت می‌کنند و ۱۶ درصد هم هنوز در این مورد تصمیم نگرفته‌اند. از میان این تقریبا نیمی از واجدین شرایط، حدود ۲۶ درصد آن‌ها به سعید جلیلی رای خواهند داد و سهم مسعود پزشکیان و محمدباقر قالیباف هم هرکدام حدود ۱۹ درصد است.

اما ۲۷ درصد از افرادی که گفته‌اند در انتخابات شرکت خواهند کرد هنوز تصمیم نگرفته‌اند که به کدام نامزد رای خواهند داد. جمعیت این رای دهندگان مردد (توجه کنید که این افراد تصمیم خود را برای رای دادن گرفته‌اند و صرفا درباره اینکه به چه کسی رای بدهند تردید دارند) به اندازه‌ای است که سرنوشت انتخابات را تعیین کند. این تقریبا تمام چیزی است که بر اساس نظرسنجی‌های ایسپا می‌دانیم. هیچ اطلاعات بیشتری درباره ویژگی‌های جمعیتی گروه‌های مختلف منتشر نشده است.

برای مثال، حداقل به طور عمومی، نمی‌دانیم آن‌هایی که تصمیم خود را برای رای دادن به آقای جلیلی گرفته‌اند بیشتر در چه گروه سنی قرار دارند، ساکن کدام مناطق هستند و به چه گروه‌های اقتصادی اجتماعی تعلق دارند. چنین اطلاعاتی برای یک ناظر بیرونی انتخابات سرگرم کننده و برای آن‌هایی که در ستادهای انتخاباتی مشغول به کارند حیاتی است. برای مثال تصور کنید که بخش قابل توجهی از رای دهندگان مردد در استان کرمان حاضر باشند. در چنین شرایطی یک نامزد شاید تصمیم بگیرد به استان کرمان سفر کند و حتی دو روز آنجا بماند تا نظر رای‌دهندگان مردد را جلب کند. 

علم داده تقریبا همه بخش‌های زندگی ما از کسب و کارهای کوچک و بزرگ گرفته تا سلامت و حتی روابط شخصی را تحت تاثیر قرار داده است. اما خب، نخستین گام برای تحلیل داده‌ها این است که شما داده‌های خام قابل اعتنا داشته باشید، چیزی که در نظرسنجی‌های عمومی به چشم نمی‌خورد. البته باید محدودیت‌های مربوط به انتشار نتایج نظرسنجی‌ها را هم مدنظر قرار داد. همچنین نمی‌دانیم که آیا در کمپین‌های انتخاباتی شرایط متفاوت است یا خیر.

می‌دانیم که علم داده می‌تواند به آن‌هایی که تجربه و بینش قابل توجهی در یک بخش  (مانند کار در ستادهای انتخاباتی) دارند کمک کند که تصمیم‌های بهتری بگیرند. باید آرزو کنیم که حداقل برخی‌ از نامزدها تصور درستی از ساختار جمعیتی گروه‌های مختلف رای دهندگان دارند و سرمایه گذاری آن‌ها طی روزهای باقی‌مانده برای بیشینه کردن رای بر اساس داده‌هایی است که ستادهای آن‌ها جمع‌آوری و تحلیل کرده‌اند. اما خب بنابر آنچه تاکنون و به خصوص در عملکرد نامزدها در مناظره‌ها دیدیم، به نظر نمی‌رسید که نامزدها خیلی دنبال این حرف‌ها باشند.