یادداشت| نوستالژی به روایت اول شخص

‌هفت صبح، دکتر مهرداد| فیلم گزارش کیارستمی‌ را دوباره می‌دیدم و مجذوب یک فصل آن شدم که در یک ساندویچی می‌گذرد. حدود 15 دقیقه از فیلم شاهد حرف‌های مشتریان ساندویچی با هم هستیم. درباره معرفت‌‌، مال دنیا‌‌،‌گذر عمر‌‌، واردات ماشین؛ این که فیات بیاوریم بهتر است یا بنز‌‌، این که تعرفه واردات چقدر است و همه این‌ها در حالی است که قهرمان داستان تقریبا هیچ مشارکتی در این بحث‌ها ندارد و فقط ساندویچش را گاز می‌زند.

فیلم محصول 1356 است و اطلاعات بسیار خوبی در مورد شرایط زندگی درآن دوران به ما می‌دهد. اطلاعات واقعی و بدون روتوش. چقدر این صحنه‌های حرف زدن آدم‌ها در فیلم‌ها را دوست دارم. که  خب این طور صحنه‌ها مدام کمتر و کمتر می‌شوند‌. فیلمنامه نویس‌های جوان و نابغه امروز مدام طبق فرمول‌های نگارش سناریو می‌خواهند هر گفت‌وگویی فقط در جهت پیشبرد درام باشد‌. حیف. فیلم‌های نوری بیلگه جیلان از این لحاظ استثنا هستند. آدم‌ها می‌نشینند و از هر دری حرف می‌زنند و من کلی لذت می‌برم.  

فیلم‌های دهه پنجاه را که می‌بینی متوجه می‌شوی آدم‌ها کلا لاغر بودند. یعنی میانگین‌شان  یک ده کیلویی از میانگین وزنی این سال‌ها کمتر داشته‌اند. به خاطر کمبود تغذیه یا به خاطر بهتر بودن تغذیه؟ ‌مثلا در همین فیلم  گزارش و یا در فیلم بن‌بست که هردو در یکسال ساخته شده‌اند تقریبا همه کاراکترها از تناسب اندام برخوردارند. البته که احتمالا این یک داستان جهانی است و مختص ایران نمی‌شود. 

دیدن مداوم فیلم‌های دهه پنجاه و صحنه‌های مکرر خراب شدن و روشن نشدن ماشین‌ها و هل دادن آنها یادم آورد که آن زمان چقدر ماشین خراب  می‌شد! از این لحاظ صنعت اتومبیل واقعا پیشرفت کرده  است.

خب دهه پنجاه آغاز افول تولیدات صنعتی آمریکایی است و آن محصولات و مصنوعات شگفت‌انگیز آمریکایی  دهه‌های پنجاه و شصت میلادی در همه عرصه‌ها از اتومبیل تا جارو برقی و یخچال‌‌، کم کم جای خودشان را به نسل محصولاتی می‌دادند که با خرج کمتر و سود بیشتر از سوی کمپانی‌های آمریکایی ساخته و صادر می‌شدند و اتومبیل‌های پرایراد دهه هفتاد میلادی (دهه پنجاه شمسی) نمونه‌هایی از این ایده اشتباه بودند و موجب شدند تا آلمانی‌ها و ژاپنی‌ها در دو سگمنت مختلف گوی رقابت را از آمریکایی‌ها بربایند. پیکان‌های محصول ایران ناسیونال هم که ماشین‌هایی مملو از ایراد و نقص بودند و نمی‌‌دانم شهرت برادران خیامی ‌بابت چیست. تولید آن نوع پیکان پرمصرف ناامن  به مدت یک دهه هیچ مزیتی برای  هیچ کشوری نمی‌توانست باشد‌.