۱۰۰‌قصه دیگر از لابه‌لای تاریخ| بلند‌پروازی‌های آقای اخوان

روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | خب صنعت خودروی ما نه توسط برادران خیامی کلید خورد و نه توسط اصغر قندچی. این جعفر اخوان تاجر 49ساله تهرانی بود که بعد از چند سال دارا بودن نمایندگی جیپ ویلیز آمریکایی در ایران  و در خیابان اکباتان تهران‌، ‌توانست نظر این کمپانی را جلب کند تا خط مونتاژ جیپ را در تهران راه‌اندازی کنند.

در کیلومتر 9 جاده مخصوص کرج. همان جایی که بعدها پس از انقلاب شرکت پارس‌خودرو شکل گرفت. اخوان پولدار بود. همان موقع جزو سهامداران اصلی بانک ایرانیان محسوب می‌شد. به هرحال مونتاژ جیپ ویلیز با برند جیپ شهباز شروع شد و بعد هم وانت‌های سیمرغ. خب حاصل بد نبود.

ماشین‌های شاسی بلند و دو دیفرانسیل متناسب با وضعیت راه‌ها و جاده‌های آن زمان ایران. استقبال خوبی شد به‌خصوص از سوی روشنفکران و آدم‌های اهل سفر.  ارتش هم یک مشتری پروپاقرص برای این جیپ‌ها بود. در سال 1346 اخوان وتیمش که چند مهندس آمریکایی هم داشتند  شروع به عرضه مونتاژی اتومبیل‌های رامبلر و آمباسادور کردند که در ایران با نام‌های شاهین و آریا عرضه می‌شدند.

اتومبیل های نرم و بزرگ و البته پرمصرف. بعد نوبت به جیپ آهو شد. همه این‌ها دورانی است که هنوز ایران‌خودرو و پیکان وارد چرخه مصرف مشتریان نشده بودند. در سال 1347 تولید و فروش خودرو در ایران این گونه بود: ‌4100تا آریا و شاهین (به نسبت دو به یک به نفع شاهین‌) و دو هزارتا جیپ آهو و شهباز.

اما درآن سو برادران خیامی که دل از دل دولت و دربار هم برده بودند در همان سال اول 12 هزارتا پیکان فروختند و بازار را به شکل کامل در دست گرفتند. خودروهای وارداتی هم 5 هزارتا بودند. البته که سایپا هم با مشارکت سیتروئن تولید ژیان را شروع کرده بود. در همین سال 1347. 

اخوان اما بلندپروازی‌های دیگری داشت. او متوجه شد که نمی‌تواند با پیکان به عنوان اتومبیل پرتیراژ خانوادگی رقابت کند. ژیان هم برای طبقه فرودست یک امکان ویژه بود. پس با سماجت تقاضاهای طبقه ثروتمند را هدف گرفت. در سال 1352 توانست جنرال موتورز را راضی کند که به شکل مستقیم وارد ایران شود و با اخوان شریک شوند و ماشین‌های آمریکایی را در ایران تولید کنند.

اسم شرکت را هم از ایران جیپ به جنرال موتورز تغییر دادند.  اولین تجربه شورولت رویال بود که در واقع مونتاژ نوعی اوپل آلمانی بود (اوپل کومودور) که سهامش در اختیار جنرال موتورز بود و خب اتومبیل خوشگلی بود که درنهایت یکی از پردردسرترین اتومبیل‌های دهه پنجاه ایران را رقم زد. با یک مکانیکی پیچیده  و تا حدی نامفهوم. هرچند در همان سال اول 12 هزار شورولت رویال به بازار عرضه شد اما در نهایت  تولید شورولت رویال با شکست روبه‌رو شد و در سال 1355  متوقف شد.

تولیدهای بعدی آبرومندتر و بهتر بودند. شورولت نوآ و بیوک اسکای لارک  با برند بیوک ایران به بازار آمدند و به یکباره کیفیت اتومبیل‌های مونتاژی در ایران را چندین پله ارتقا دادند. موفقیت این دو خودرو که البته قیمتشان دو برابر پیکان بود موجب شد تا پروژه جاه‌طلبانه کادیلاک سویل در ایران شکل بگیرد. اتومبیل لوکس آمریکایی و یک گزینه برای ثروتمندان ایرانی که به جای مرسدس بنز یک آپشن جدید را پیش روی خود داشتند.

کادیلاک سویل در سال 1356 با قیمت 198 هزار تومان عرضه می‌شد در حالیکه مثلا پیکان چهل و دو هزار تومان قیمت می‌خورد. بیوک ایران و شورولت نوآ هم بین 100 تا 120 هزار تومان متغیر بودند.  ‌ اخوان دراین دوران شکوه و رونق‌،  هم سهام بانک  ایرانیان را دارد و هم موسس بانک داریوش می‌شود و چند بانک آمریکایی و ژاپنی را پای کار می‌آورد  و 35 درصد سهام بانک را به آنها می‌دهد. 

خب اخوان سال 57 ایران راترک می‌کند. در سن 68 سالگی. شرکتش ملی می‌شود‌ و قرار براین می‌شود که تولید هرگونه خودرو لوکس در ایران منع شود. جنرال موتورز هم ارتباط با ایران را قطع می‌کند.  جنرال موتورز جدا از حضور همیشگی‌اش در دعواهای حقوقی با ایران بعد از اشغال سفارت آمریکا و تحریم‌ها و این طور چیزها در دهه هشتاد با خریدن سهام دووی کره جنوبی و در سال 1391 با خریدن سهام پژو  ارتباط این دوکمپانی را با صنعت خودرو سازی ایران دچار وقفه می‌کند. 

جعفر اخوان در سال 1362 در سن 73 سالگی در پاریس درگذشت و در گورستان پرلاشز به خاک سپرده شد. او 5 تا دختر داشت .