دولت در سایه چیست؟| جلیلی قصد دست کشیدن از آن را ندارد

هفت صبح| ‌ نام سعید جلیلی با عبارت «دولت در سایه» به‌هم گره خورده. او اخیرا و پس از آن‌که برای ریاست‌جمهوری دوره چهاردهم رای کافی را به‌دست نیاورد، اعلام کرد که مانند قبل، دولت در سایه را ادامه خواهد داد و قصد دست کشیدن از آن را ندارد. اما دولت در سایه از نظر تاریخی، مفهومی دارد که کمی با آن چیزی که این روزها از سوی طرفداران سعید جلیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد، متفاوت است.

اول از همه، بد نیست بدانید که دولت در سایه، در کشورهای دارای سیستم پارلمانی، معنا و مفهوم پیدا می‌کند و عملکرد آن بر اساس قوانین آن کشورها، دارای ضوابط و خطوط مشخصی است. وقتی در نظام‌های پارلمانی، یک حزب در پارلمان موفق به تعیین نخست‌وزیر می‌شود، حزب دومی که آرای کافی را به دست نیاورده اما محبوبیت زیادی در بین رای‌دهندگان داشته است، ممکن است به تنهایی یا با ائتلاف با دیگر احزاب پارلمان، دولت در سایه تشکیل دهد. گاهی آنها وزرای مورد وثوق خود را انتخاب می‌کنند و کارشان را نظارت بر دولت اصلی می‌دانند.

در حال‌حاضر در بریتانیا، کابینه در سایه، به عنوان یکی از اصول ثابت نظام پارلمانی مطرح است و از یک گروه شامل اعضای بلندپایه حزب مخالف تشکیل می‌شود. در واقع این افراد خود را آماده می‌کنند تا در انتخابات بعدی بتوانند قلب رای‌دهندگان را به دست آورند. اعضای کابینه در سایه، اغلب و البته نه همیشه، زمانی که حزبشان دولت را به دست بگیرد در همان سِمت در کابینه دولت اصلی منصوب می‌شوند. به‌طور کلی این افراد علاوه‌بر اینکه سعی می‌کنند موضع انتقادی خود را حفظ کنند، به طرح و تدوین برنامه‌هایی می‌پردازند و این برنامه‌ها را به دست دولت حاکم می‌دهند.

گاهی ممکن است دولت، به خواسته‌های آن‌ها عمل کند و گاهی هم پیش می‌آید که از کنار برنامه‌ها با بی‌خیالی رد می‌شود. مواردی که دولت سایه در کشورهای پارلمانی به آن توجه دارند، شفافیت در امور است. آنها به‌ندرت در سازوکاری مخفیانه، به‌دنبال مچ‌گیری از دولت اصلی می‌گردند و کار خود را از طریق حزب، روزنامه‌های مرتبط با حزب و نمایندگان رسمی پارلمان پیش می‌برند و منابع مالی و اطلاعاتی مشخصی دارند.

یک مسئله دیگر در مورد دولت در سایه، تعداد آرایی است که به‌نحوی مشروعیت لازم را به آنها می‌بخشد. گاهی ممکن است تفاوت میان محبوبیت حزب حاکم و دولت در سایه، به اندازه یک تار مو باشد. این موضوع باعث می‌شود که حمایت از دولت سایه، از نظر مردمی بالا بوده و از نظر قانونی، این حق را به چنین سازوکاری بدهد که بر اساس آرا و خواسته‌های بخش بزرگی از رای‌دهندگان، اقدام به گرفتن اشکال، گوشزد کردن برخی نکات یا تیم‌سازی برای تاثیرگذاشتن در تصمیمات دولت کنند.