دیپلماسی در دل طوفان | مأموریت دشوار در منطقه‌ای پرتلاطم
پیام اولین سفر برون‌مرزی دبیر جدید شعام به منطقه: «حفظ وحدت داخلی و مقابله با مداخلات خارجی»
هفت صبح، حسین فاطمی| علی لاریجانی در میانه موجی از بحران‌های امنیتی و سیاسی که خاورمیانه را دربر گرفته، نخستین سفر برون‌مرزی خود به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران را آغاز کرد. سفری که به بغداد و بیروت انجام شد فراتر از یک دیدار تشریفاتی و پیام‌آور سیاستی روشن از سوی تهران بود. حفظ وحدت داخلی همسایگان و مقابله با هر شکلی از تفرقه‌افکنی خارجی.
در عراق، لاریجانی با دولتی روبه‌رو شد که میان فشارها برای خلع سلاح حشد الشعبی و آماده‌سازی انتخابات پارلمانی، روی طنابی باریک گام برمی‌دارد. در لبنان، میزبان او با معادله‌ای مشابه اما پیچیده‌تر مواجه است و آن بحران اقتصادی، فشارهای بین‌المللی و چالش خلع سلاح حزب‌الله. این سفر، آزمونی زودهنگام برای دیپلماسی امنیتی لاریجانی بود؛ تلاشی برای تثبیت جایگاه ایران در قلب منطقه‌ای که هر روز به مرزهای تازه‌ای از تنش نزدیک می‌شود. پرسش اینجاست: آیا این مأموریت می‌تواند در دل طوفان، روزنه‌ای به سوی ثبات بگشاید؟
سفر اخیر علی لاریجانی به عراق و لبنان، نخستین مأموریت برون‌مرزی او در جایگاه دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، فرصتی مهم برای بازخوانی و تبیین تحولات حساس خاورمیانه است. این سفر که در اوج تنش‌ها و تحولات امنیتی و سیاسی در منطقه انجام شد، پیام روشنی از سوی ایران برای همسایگان خود داشت ناظر بر اینکه، ضرورت حفظ ثبات داخلی و اجتناب از هرگونه اقدام یا گفتاری که به تفرقه و تشدید بحران‌ها دامن زند.
در هفته‌ها و ماه‌های اخیر، فضای منطقه غرب آسیا تحت تأثیر جنگ ۱۲ روزه و همچنین تحولات پیچیده در پرونده هسته‌ای ایران قرار داشت. در این میان، تهدیدات مکرر تروئیکا برای فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» هم ابعاد تازه‌ای به رقابت‌ها و تنش‌های منطقه‌ای بخشیده است. در چنین شرایطی، سفر علی لاریجانی به عراق و لبنان نشان‌دهنده حساسیت تهران نسبت به تحولات جاری و تلاش برای مدیریت بحران‌ها در همسایگی خود است.
عراق که یکی از مهم‌ترین کانون‌های ژئوپلیتیکی در مجاورت ایران و یکی از بازیگران کلیدی غرب آسیا به شمار می‌رود، در ماه‌های منتهی به انتخابات پارلمانی با چالش‌های متعددی مواجه است؛ ازجمله مسائل مربوط به خلع سلاح گروه‌های مسلح غیردولتی و فشارهای بین‌المللی برای این هدف (خلع سلاح) که عملاً دولت محمد شیاع السودانی را در وضعیت شکننده‌ای قرار داده است. لبنان و دولت نواف سلام نیز در بحبوحه مشکلات اقتصادی، سیاسی و فشارهای خارجی برای خلع سلاح حزب‌الله قرار دارد که محور اصلی یکی از مهم‌ترین گفت‌وگوهای لاریجانی در این سفر بود.
عراق؛ تعادل شکننده میان حشد الشعبی و دولت مرکزی
یکی از مهم‌ترین محورهای سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی، موضوع خلع سلاح نیروهای حشد الشعبی و به ویژه گروه کتائب حزب‌الله است. برخلاف لبنان، شرایط در عراق پیچیده‌تر و حساس‌تر است چراکه نیروهای حشد‌الشعبی بخشی از ساختار امنیتی و نظامی رسمی کشور محسوب می‌شوند و هرگونه اقدام برای خلع سلاح آنان بدون هماهنگی و توافق با دولت مرکزی، می‌تواند منجر به بحران داخلی شود.
در ماه‌های اخیر، تنش‌ها میان دولت عراق و گروه‌های مقاومت افزایش یافته است؛ ازجمله حادثه ورود مسلحانه نیروهای کتائب حزب‌الله به اداره‌ای دولتی و کشته شدن یک نفر که به دنبال آن، نخست‌وزیر عراق بیانیه محکمی صادر کرد و خواستار اجرای قانون و حفظ اقتدار دولت شد.
این تحولات همزمان با نزدیک شدن به انتخابات پارلمانی آبان ماه، فضای سیاسی عراق را به شدت ملتهب کرده و نگرانی‌هایی درباره احتمال وقوع ناآرامی‌ها و اعتراضات گسترده را به دنبال داشته است. در این وضعیت مبهم و در عین حال بغرنج، پیام اصلی سفر لاریجانی به بغداد، تأکید بر لزوم حفظ وحدت ملی و پرهیز از هرگونه اقدام تفرقه‌انگیز است. ایران به عنوان یکی از بازیگران اصلی منطقه، خواهان تقویت ساختار دولت عراق و حمایت از ثبات سیاسی این کشور است تا زمینه برای توسعه و پیشرفت عراق فراهم شود.
لبنان؛ فشارهای خارجی و مقاومت در برابر خلع سلاح
در لبنان، موضوع خلع سلاح حزب‌الله به یکی از محورهای کلیدی فشارهای خارجی طی هفته‌های اخیر تبدیل شده است. از یک‌سو، ایالات متحده و برخی کشورهای غربی و عربی با تکیه بر تحریم‌ها و دیپلماسی فشار، سعی دارند نفوذ و توان نظامی این جریان را کاهش دهند.
از سوی دیگر هم، لبنان با بحران اقتصادی و سیاسی عمیقی مواجه است که وضعیت را پیچیده‌تر کرده. دبیر شورای عالی امنیت ملی جدید ایران در دیدارهای خود با مقامات لبنانی تلاش دارد بر احترام کامل ایران به حاکمیت ملی این کشور (لبنان) و تصمیمات دولت و مردم لبنان تأکید کند. این رویکرد، پاسخی به نگرانی‌های مقامات بیروت بود که نسبت به مداخلات خارجی در امور داخلی لبنان حساسیت دارند.
طیفی از ناظران اعتقاد دارند که آمریکا به دنبال استفاده از موضوع خلع سلاح حزب‌الله به عنوان اهرمی برای اعمال فشار بر دولت لبنان است، به ویژه در شرایطی که اسرائیل نیز حضور نظامی خود را در برخی مناطق راهبردی مرزی با لبنان حفظ کرده است. بااین حال، حزب‌الله و متحدانش در لبنان با آگاهی از اهمیت حفظ توان دفاعی، این فشارها را ناکام گذاشته‌اند.
پیام تهران؛ ثبات منطقه در گرو اتحاد داخلی و پرهیز از مداخلات خارجی
پیام محوری سفر لاریجانی به عراق و لبنان، تأکید بر ضرورت حفظ وحدت و ثبات داخلی در هر دو کشور است. تهران معتقد است که هرگونه اختلاف داخلی و بحران‌سازی، نه‌تنها به زیان دولت‌ها و ملت‌های منطقه خواهد بود، بلکه زمینه را برای مداخلات خارجی و افزایش ناامنی فراهم می‌کند.
دیپلماسی تهران در این سفر به دنبال انتقال این پیام بوده که ایران آماده حمایت از ثبات و امنیت همسایگان خود است و در عین حال، از هرگونه اقدام یا گفتاری که منجر به شکاف و تنش شود، به شدت پرهیز می‌کند. این رویکرد در شرایطی اهمیت دارد که منطقه خاورمیانه در حال تجربه تحولات سریع و پیچیده‌ای است و حفظ امنیت و ثبات می‌تواند عامل بازدارنده در برابر تهدیدهای بیرونی باشد.
چالش‌ها و چشم‌اندازها؛ مأموریت دشوار در منطقه‌ای پرتلاطم
با وجود پیام‌های مثبت و تلاش‌های دیپلماتیک، چالش‌های پیش روی ایران در عراق و لبنان بسیار بزرگ است. در عراق، روند خلع سلاح گروه‌های مسلح، مسئله‌ای است که نیازمند توافق و همکاری همه طرف‌هاست و نمی‌توان آن را به زور یا فشار یک‌جانبه تحمیل کرد.
انتخابات پیش‌رو نیز می‌تواند نقطه عطفی باشد که سرنوشت سیاسی کشور را تعیین می‌کند. در لبنان، بحران اقتصادی و فشارهای بین‌المللی، همراه با بحران‌های سیاسی داخلی، فضای پیچیده‌ای ایجاد کرده که هر گونه تحولی در وضعیت حزب‌الله می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای داشته باشد. علاوه بر این، حضور نظامی اسرائیل در مرزهای لبنان، به همراه نگرانی‌های امنیتی، بر حساسیت اوضاع افزوده است.
دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در نخستین مأموریت خود، با توجه به این پیچیدگی‌ها، تلاش کرده تا ضمن حفظ خطوط اصلی سیاست خارجی کشور، نقش مؤثری در کاهش تنش‌ها و تثبیت موقعیت همسایگان ایفا کند. موفقیت این مأموریت می‌تواند نقشی کلیدی در تعادل قوا و ارتقای امنیت منطقه داشته باشد.
در نهایت، سفر علی لاریجانی به عراق و لبنان بیش از یک سفر دیپلماتیک معمولی است؛ این مأموریت نمایانگر عمق تعاملات منطقه‌ای و توجه ایران به تحولات امنیتی و سیاسی پیرامون خود است. پیام‌های آشکار و پنهان این سفر، می‌تواند مسیر مناسبی برای تقویت ثبات و امنیت خاورمیانه فراهم آورد و به عنوان نمونه‌ای از دیپلماسی فعال و هوشمندانه در شرایط حساس منطقه‌ای مطرح شود.
