چرا دست آمریکا برای نفوذ در عراق باز است؟

هفت صبح| رسانه‌های داخلی روز چهارشنبه به خبری عجیب در نجف پرداختند که پرده از نفوذ فراوان ایالات‌متحده در عراق برداشت. براساس خبر، هشت خودروی سیاه‌رنگ با شیشه‌های دودی وارد محوطه فرودگاه بین‌المللی نجف اشرف شده‌ و گروهی از افراد مسلح آمریکایی، که جلیقه ضدگلوله بر تن داشتند و سلاح حمل می‌کردند، بدون هماهنگی با مقامات امنیتی داخل یا خارج فرودگاه، اقدام به بازرسی محوطه فرودگاه با استفاده از دوربین‌های ویژه کردند.

همزمان با این اقدام، دو فروند بالگرد بلک هاوک ارتش آمریکا در فرودگاه بین‌المللی نجف اشرف فرود آمدند که حامل یک مقام آمریکایی از سفارت واشنگتن در بغداد به همراه تعدادی از نظامیان مسلح بودند. این سطح از حضور در عراق از سوی آمریکا و دست باز آنها برای اقدامات فراقانونی در این کشور، 22 سال پس از سقوط دولت صدام حسین از کجا آمده است؟

ماجرا از کجا شروع شد؟

بیایید داستان را از اول تعریف کنیم. وقایع 11 سپتامبر در آمریکا تنها به ضرر طالبان در افغانستان تمام نشد. دود این واقعه هولناک بیش از همه به چشم صدام حسین رفت. در ساعت پنج و 34 دقیقه بامداد 29 اسفند سال 1381، حمله ایالات‌متحده و همراهانش به عراق کلید خورد. در آن زمان صدام تصور می‌کرد که می‌تواند خودش را از مخمصه نجات دهد. اما بالاخره، کاخ سبز بغداد را ترک و فرار کرد و بعدها دادگاهی و اعدام شد. این حمله به‌عنوان بخشی از جنگ علیه تروریسم و با ادعای وجود سلاح‌های کشتار جمعی در عراق انجام شد، البته پس از آن هیچ سلاح کشتار جمعی در عراق پیدا نشد. اما آمریکا پس از این تاریخ، دیگر دست از سر عراق برنداشت.

آغاز بی‌ثباتی بی‌پایان

پس از سرنگون شدن صدام حسین، عراق وارد یک دوره بی‌ثباتی سیاسی و اجتماعی شد. آمریکا گفت که تلاش می‌کند تا یک دولت دموکراتیک را در عراق روی کار آورد تا سال‌ها رنج مردم عادی از جنایات صدام، فراموش شود. اما پروژه‌اش موفقیت‌آمیز نبود.  در همان دوره‌ای که آمریکا به‌طور فعال در عراق حضور داشت، مخالفان حضور این کشور که از دست دخالت‌های ایالات متحده شاکی بودند، وضعیت بحرانی را ایجاد کردند.

پس از سقوط رژیم صدام حسین، آمریکا و نیروهای ائتلاف دولت ائتلاف موقت را در عراق تشکیل دادند. این دولت از 21 آوریل 2003 تا 28 ژوئن 2004 به مدت 14 ماه تمامی اختیارات عراق را در دست داشت. ابتدا جی گارنر، افسر سابق ارتش آمریکا، ریاست دولت را بر عهده گرفت. اما کمی بعد پل برمر جایگزین او شد. برمر در اولین روز کاری خود، دستوری صادر کرد که ورود اعضای حزب بعث به دولت جدید را ممنوع می‌کرد. همین دستور بعدها باعث شد تا بازمانده‌های حزب بعث به سمت تشکیل گروهی مانند داعش بروند. 

گفته می‌شود بین 80 هزار تا 100 هزار عراقی در همین دوران کوتاه بیکار شدند. بعد از آنکه آمریکایی‌ها عراقی‌ها را به‌اندازه کافی خشمگین کردند، دولت موقت با حضور سیاستمداران عراقی را پیشنهاد دادند. درواقع ایاد علاوی، نخستین نخست‌وزیر عراق بعد از صدام بود. در این دوره، تبعیدی‌های تحصیل کرده در فرانسه و انگلیس و یا حتی ایران که در دوران صدام حسین از حقوق اجتماعی محروم بودند، راهی بغداد شدند تا سرنوشت دیگری را برای کشورشان رقم بزنند. اتفاقات اما به نفع آنها پیش نرفت.

خروج از عراق 

در سال 2011، نیروهای آمریکایی به‌طور رسمی از عراق خارج شدند. علت‌های خروج آمریکا از عراق فراوان بود. در سال 2007، پنجاه و پنج درصد از آمریکایی‌ها گفتند که جنگ عراق یک اشتباه بزرگ بود و 51 درصد از رای‌دهندگان، طرفدار خروج نیروهای کشورشان از آب در آمدند. سال 2008، جرج بوش تحت‌تاثیر افکار عمومی، توافقنامه‌ای را با دولت عراق امضا و مهلت خروج نیروهای آمریکایی را تا 31 دسامبر 2011 تعیین کرد.

ادامه حضور نظامی در عراق هزینه‌های سنگینی برای آمریکا داشت. تعداد تلفات نیروهای آمریکایی که بر اثر بمب‌های کنار جاده‌ای یا حملات دیگر جان خود را از دست می‌دادند هم مزید بر علت شده بود. از این تاریخ به بعد، آمریکا از حضور نظامی به سمت نفوذ سیاسی و اقتصادی حرکت کرد. رهبران جدید عراق بر اتخاذ رویکردهای مستقل در سیاست خارجی تأکید داشتند، که محدودیتی برای نفوذ مطلق هر کشور خارجی از جمله آمریکا ایجاد می‌کرد. با این‌حال آنها چندان در ساخت یک سد مقابل ایالات متحده موفق نبودند.

ظهور داعش به نفع آمریکا تمام شد؟

در سال 2014 به‌علت ظهور داعش و درخواست دولت عراق، نیروهای آمریکایی دوباره به عراق بازگشتند. در سال 2021، توافق شد که نیروهای آمریکایی تا پایان دسامبر همان سال از عراق خارج شوند، اما نیروهای آموزشی و مشاوره‌ای در این کشور باقی بمانند. این توافق البته پشت گوش انداخته شد. در سال 2024، یعنی یک دهه بعد از حضور مجدد آمریکایی‌ها، وزارت دفاع عراق و ایالات متحده، پس از دو روز گفتگو در واشنگتن، بیانیه‌ای مشترک در مورد همکاری‌های امنیتی صادر کردند. در این بیانیه، طرفین بر تشکیل کمیته عالی نظامی دوجانبه برای تحلیل تهدیدات داعش و توسعه قابلیت‌های امنیتی عراق تأکید کردند. همچنین، هیچ اشاره‌ای به خروج نیروهای آمریکایی از عراق نشد. 

مقامات عراقی انگیزه کافی برای مقابله با حضور ایالات متحده در این کشور ندارند. ترامپ که اصرار فراوانی برای خروج کامل آمریکا از افغانستان داشت، در مورد عراق عجله‌ای به خرج نمی‌دهد. برای ایالات متحده، عراق پایگاهی نزدیک به ایران و دارای اهمیت است.
 

 در هفته‌های اخیر خبرهایی از فشار ترامپ بر روی عراقی‌ها برای قطع مبادلات بغداد و تهران منتشر شد که نشان می‌داد واشنگتن در دولت عراق نفوذ خود را حفظ کرده. واقعه فرودگاه نجف، بر این موضوع صحه گذاشت که دست آمریکایی‌ها برای هر اقدامی در عراق باز است. اتفاقی که پیش از این در ژاپن پس از جنگ جهانی دوم رخ داده بود.