مرد کاریزماتیک روس در تهران | پای یک میانجی جدید در میان است؟
درباره لاوروف، وزیر خارجه روسیه که به ایران سفر کرده است
هفت صبح| وزیرخارجه 74 ساله روسیه که اصلیتی ارمنی دارد و به رک‌و‌راست بودن و کشیدن روزی بیش از یک بسته سیگار مشهور است، امروز به تهران می‌رسد. سرگئی لاوروف پیش از آنکه به تهران برسد، در آنکارا با هاکان فیدان، وزیرخارجه و اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه هم دیدار کرده بود. حضور لاوروف در تهران، در سایه اخبار مرتبط با صلح میان روسیه و اوکراین با واسطه‌گری ایالات‌متحده صورت گرفت.
همزمان به‌نظر می‌رسد نوعی بی‌تفاوتی در مورد سفر وزیرخارجه روسیه به ایران وجود دارد. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه در اظهاراتی گفته که این سفر در چارچوب رایزنی‌های مستمر بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه درباره روابط دوجانبه و مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی انجام خواهد شد. سفر روز سه‌شنبه لاوروف؛ اولین حضور او در تهران بعد از امضای توافقنامه جامع 20 ساله میان ایران و روسیه است.
ابهام در آینده روابط دو کشور
آینده روابط روسیه با خیز ترامپ به سمت مسکو، در هاله‌ای از ابهام فرورفته است. ایرانی‌ها نسبت به ماجرا بدبینند. صابون روس‌ها و همراهی آنها با ایالات متحده یک‌بار در بین سال‌های 2010 تا 2015 به تن تهران خورده است. در آن زمان روس‌ها با وجود ارتباط قوی که با ایران داشتند، همراه با دیگر کشورهای غربی، با تحریم‌ها علیه کشورمان پیش رفتند. در چنین شرایطی سفر لاوروف به تهران با روی خوش تحلیل‌گران و ناظران روبه‌رو نشده است. در شرایطی که فشارهای حداکثری روی ایران در واشنگتن دنبال می‌شود و مسکو بیش از گذشته به آمریکا نزدیک است، این بدبینی شدت بیشتری گرفته.
گفت‌وگوها زیر سایه مسئله اوکراین
گفت‌وگوها در مورد اوکراین در ریاض، خشم زیادی را در بین کشورهای اروپایی برانگیخته است. ایران در این زمینه موضع خاصی نگرفته. با این‌حال به احتمال زیاد تحولات اخیر در رابطه با جنگ اوکراین مورد بحث و گفت‌وگو بین مقامات ایرانی و روسی قرار خواهد گرفت. تهران که در روزهای سخت تحریم روسیه، شانه به شانه مسکو حرکت کرد و اجازه نداد تا روس‌ها در انزوا بمانند، بعید است بخواهد حالا که همه چیز به نفع روسیه چرخیده، از دایره اتفاقات دور بماند و پایش را از زمین بازی عقب بکشد.
پای یک میانجی جدید در میان است؟
یکی از موارد دیگری که برخی از ناظران این روزها در موردش حرف می‌زنند، احتمال میانجی‌گری میان ایران و آمریکا از سوی روسیه است. طرفداران این نظریه معتقدند حالا که ترامپ با یک تماس تلفنی طولانی توانسته پوتین را از سایه خارج کرده و به انزوای سه ساله‌اش پایان دهد، رئیس‌جمهور روسیه تهران را که رفیق روزهای سخت بود را فراموش نخواهد کرد.
در واقع آنها معتقدند پوتین می‌تواند تبدیل به مهره‌ای به نفع ایران، بیخ گوش ترامپ شود. از آنجایی که ولادیمیر پوتین جزو شخصیت‌های محبوب سیاسی برای ریاست‌جمهوری ایالات متحده محسوب می‌شود، گروهی می‌گویند که این دوستی و همدلی می‌تواند به سود تهران به‌عنوان متحد روسیه تمام شود.
اما سوالی که در رابطه با تهران و مسکو طی 24 سال گذشته مطرح بوده این است که آیا دو کشور واقعا شریکی استراتژیک محسوب می‌شوند یا همکاری‌های دو طرف همواره بر پایه منافع تعیین می‌شود؟ ناگفته نماند که نقش میانجی‌گری میان کشورها آنقدر جذابیت و منفعت دارد که روسیه در صورتی که شرایط را فراهم ببنید، از زیر آن شانه خالی نکند.
تدوین استراتژی جدید در قبال سوریه
مسئله مشترک دیگری که این روزها روسیه و ایران را به خود مشغول کرده، سوریه است. با روی کار آمدن دولت جدید به جای دولت بشار اسد که حمایت تهران و مسکو را پشت سر خود داشت، دو طرف در موقعیت متفاوتی در مقایسه با گذشته قرار گرفته‌اند. پیش از این یکی از مهم‌ترین همکاری‌های روسیه و ایران در زمینه سوریه صورت می‌گرفت. اما حالا جای خالی چنین همکاری توی ذوق می‌زند.
روس‌ها خیلی زود با اینکه بشار اسد و خانواده‌اش، مسکو را به‌عنوان مقصد خود انتخاب کرده‌اند، دست دوستی خود را به سمت احمد الشرع دراز کردند. در رابطه با ایران و دولت جدید در سوریه؛ اما موضوع کمی پیچیده‌تر است. با همه اینها احتمالا تهران و مسکو در تلاش‌اند تا سیاست واحدی را در قبال سوریه پس از اسد در پیش بگیرند. آنها سال‌هاست که در خصوص سیاست‌های منطقه‌ای از نوعی هماهنگی پنهان برخوردارند. اما هنوز مشخص نیست که با تغییر همه معادلات در صحنه منطقه و بین‌الملل آیا چنین هماهنگی می‌تواند در آینده ادامه داشته باشد، یا دو طرف بهتر است فکر دیگری به‌حال روابط دوجانبه کنند.
پیگیری قرارداد 20 ساله
یادمان نرفته است که مدتی پیش ایران و مسکو پای قرارداد 20 ساله و جامعی را امضا کردند که نیاز به رسیدگی کامل دارد. این قرارداد، در واقع پایه و اساس روابطی است که دو کشور قصد دارند در آینده بر روی آن تمرکز کنند. اما هر بند قرارداد جامع، اعم از همکاری‌ها در زمینه تکنولوژی، علمی، هسته‌ای، اقتصادی و .... نیازمند قراردادهای جدید و پیگیری‌های منظم است. از آنجایی که فعلا روس‌ها خود را به شدت درگیر مساله اوکراین و نزدیکی به واشنگتن کرده‌اند، پیگیری قرارداد 20 ساله ممکن است برای آنها در بین اولویت‌های اساسی قرار نگیرد؛ با این حال بعید است این موضوع در گفت‌وگو میان مرد کاریزماتیک دستگاه سیاست خارجه روسیه با مقامات ایرانی، غایب باشد.