تجارت از تن | گزارشی درباره تجارت جهانی کلیه؛ از کنیا تا اروپا

هفت صبح| تحقیقات مشترک رسانه‌های آلمانی «اشپیگل»، «زد دی اف» و «دویچه وله» پرده از شبکه‌ای پیچیده و غیرانسانی برمی‌دارد که با فریب جوانان فقیر کنیایی و بهره‌کشی از بیماران ناامید در اروپا، تجارت کلیه را در مقیاسی جهانی پیش می‌برد. این گزارش، سفری در هزارتوی تاریک این شبکه قاچاق است تا زوایای پنهان این تجارت غیرقانونی را روشن‌تر سازد.

فریب با وعده پول: داستان آمون و قربانیان فقر

آمون کیپروتو ملی، جوان ۲۲ ساله‌ای از روستایی در غرب کنیا، پس از بحران اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا در تنگنای مالی بود. او که مدام از شغلی به شغل دیگر کوچ می‌کرد، هیچگاه درآمد ثابتی نداشت. روزی دوستی به او پیشنهاد داد که با فروش کلیه‌اش می‌تواند ۶ هزار دلار به دست آورد؛ مبلغی که برای آمون، رویایی برای شروع زندگی جدید بود. اما این پیشنهاد، او را به دام شبکه‌ای از بهره‌کشی و پشیمانی کشاند. آمون توسط یک دلال به بیمارستان مدیهیل در شهر الدورت، در غرب کنیا‌ برده شد.

در آنجا، پزشکان هندی اسنادی به زبان انگلیسی در مقابلش گذاشتند؛ زبانی که او نمی‌فهمید. به گفته آمون، هیچ توضیحی درباره خطرات جراحی به او داده نشد. دلال همراهش به افرادی در اطراف اشاره کرد و گفت: «ببین، همه اینها کلیه اهدا کرده‌اند و حالا به سر کارشان برگشته‌اند.» پس از عمل، آمون به جای ۶ هزار دلار وعده‌شده، ۴ هزار دلار دریافت کرد. او با این پول یک گوشی و یک ماشین دست‌دوم خرید که خیلی زود خراب شد. اما بدتر از همه، سلامتی‌اش رو به وخامت گذاشت. او دچار سرگیجه و ضعف شد و یک روز در خانه از حال رفت. مادرش، لیا متو، وقتی در بیمارستان فهمید پسرش کلیه‌اش را فروخته، شوکه شد. او با خشم می‌گوید: «آن‌ها با سوءاستفاده از فقر جوانانی مثل آمون پول درمی‌آورند.»

شبکه‌ای سازمان‌یافته: از کنیا تا بازار جهانی

تحقیقات نشان می‌دهد که داستان آمون تنها یکی از صدها مورد مشابه است. ویلیس اوکومو، پژوهشگر جرایم سازمان‌یافته در مؤسسه مطالعات امنیتی آفریقا در نایروبی، با چندین جوان در شهر اویوگیس، در ۱۸۰ کیلومتری جنوب غربی الدورت، صحبت کرده که همگی کلیه‌های‌شان را فروخته‌اند. او می‌گوید: «این اتفاق به طور قطع یک جرم سازمان‌یافته است.» اوکومو تخمین می‌زند که تنها در اویوگیس، تا 100 جوان ممکن است قربانی این تجارت شده باشند. بسیاری از آن‌ها از عوارض جسمی، افسردگی و آسیب‌های روانی رنج می‌برند.

او با تأسف می‌افزاید: «بعید است هیچ‌یک از این افراد به ۶۰ سالگی برسند.» دویچه وله با چهار جوان در اویوگیس گفت‌وگو کرد که گفته‌اند برای مبالغی بین ۲ تا ۴ هزار دلار کلیه‌های‌شان را در بیمارستان مدیهیل فروخته‌اند. آن‌ها فاش کردند که پس از جراحی، دلالان از آنها خواسته‌اند با معرفی اهداکنندگان جدید، برای هر نفر ۴۰۰ دلار هم حق کمیسیون دریافت کنند.

این چرخه شوم، قربانیان را به استخدام‌کننده‌های جدید برای شبکه تبدیل می‌کند. یکی از کارمندان سابق بیمارستان مدیهیل فاش کرد که در سال‌های ابتدایی، گیرندگان به طور عمده از سومالی بودند و اهداکنندگان از کنیا. اما از سال ۲۰۲۲، گیرندگان از اسرائیل و از سال ۲۰۲۴ از آلمان به این چرخه اضافه شدند. اهداکنندگان نیز از کشورهای فقیر مانند آذربایجان، قزاقستان و پاکستان به کنیا آورده می‌شوند.

بازار پرسود و مشتریان متمول

از زمان تغییر بازار به سمت گیرندگان اسرائیلی و آلمانی، این تجارت به شکلی انفجاری رشد کرده است. منابع متعدد تأیید می‌کنند که هر گیرنده تا ۲۰۰ هزار دلار برای یک کلیه می‌پردازد. آژانسی به نام «مدلید» مسئول هماهنگی بین اهداکنندگان و گیرندگان معرفی شده است. وب‌سایت مدلید ادعا می‌کند که پیوندها را «طبق قوانین اهدای عضو» و با اهداکنندگان «۱۰۰ درصد داوطلب» انجام می‌دهد. در صفحه فیس‌بوک این آژانس، ویدئوهایی از گیرندگان، از جمله سابینه فیشر-کوگلر، زنی ۵۷ ساله از گونزنهاوزن آلمان، منتشر شده که از مدلید برای دریافت کلیه جدید تشکر می‌کند.

سابینه‌ که ۴۰ سال از بیماری کلیوی رنج می‌برد، پس از از کار افتادن کلیه پیوندی اولش، ناامیدانه به دنبال کلیه جدید بود. در آلمان، لیست انتظار برای دریافت کلیه از اهداکنندگان فوت‌شده می‌تواند ۸ تا ۱۰ سال طول بکشد و با کمبود اهداکننده، بیش از ۱۰ هزار نفر در انتظار کلیه هستند. بنابراین بسیاری به بازار سیاه روی می‌آورند. سابینه تنها برای مدت کوتاهی با اهداکننده‌اش، جوانی ۲۴ ساله از آذربایجان، ملاقات کرد. قرارداد ادعا می‌کرد که اهداکننده پولی دریافت نکرده‌ اما سابینه اعتراف کرد که بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ دلار به مدلید پرداخته است.

 گردانندگان شبکه: ردپای پول و قدرت

مرد پشت پرده مدلید، رابرت شپولانسکی، شهروند رژیم اسرائیل است که پیش‌تر در سال ۲۰۱۶ به اتهام انجام «تعداد زیادی پیوند غیرقانونی کلیه» در سریلانکا، ترکیه، فیلیپین و تایلند متهم شده بود. او با فردی به نام بوریس ولفمن همکاری می‌کرد که گفته می‌شود سرشاخه این شبکه جنایی بود. شپولانسکی هرگونه ارتباط با ولفمن را رد کرده و مدلید در پاسخ به رسانه‌ها ادعا کرده که شفاف و مطابق قانون عمل می‌کند.

در سال ۲۰۲۳، وزارت بهداشت کنیا تحقیقی درباره بیمارستان مدیهیل انجام داد و دریافت که برخی پیوندها روی بیماران پرخطر مانند مبتلایان به سرطان یا افراد بسیار سالخورده انجام شده و همه پرداخت‌ها نقدی بوده است. این گزارش توصیه کرد که «اتهام قاچاق اعضای بدن باید توسط مقامات مربوطه بررسی شود»، اما این گزارش هرگز علنی نشد و هیچ اقدامی صورت نگرفت.

یک کارآگاه خصوصی در الدورت که تجارت غیرقانونی پیوند را رصد کرده، فاش کرد که دست‌کم دو بیمارستان دیگر نیز در این فعالیت‌ها دخیل‌اند. او هشدار داد که پیگیری این موارد می‌تواند جانش را به خطر بیندازد: «افراد بسیار پرنفوذ و قدرتمندی ممکن است درگیر این تجارت کثیف باشند.» وقتی از او درباره دخالت مقامات ارشد دولتی پرسیده شد، پاسخ داد: «بله.» گفتنی است، بنیانگذار و رئیس گروه مدیهیل، سواروپ میشرا، یک نماینده سابق پارلمان هند است که گفته می‌شود روابط نزدیکی با ویلیام روتو، رئیس‌جمهور کنیا، دارد.