مهرگان، فرصتی برای نشاط اجتماعی و اتحاد ایرانیان

هفت صبح| براساس تقویم کهن ایرانیان، چند روز دیگر جشن مهرگان از راه می‌رسد. یعنی از پانزدهم تا بیست ودوم مهر امسال. آیا می‌دانید جشن مهرگان چیست؟ مهرگان، نماد مهر، دوستی و شکرگزاری است. جشن اعتدال پاییزی و برداشت محصول، یادآور زندگی، عدالت و همبستگی است.شاید برایتان جالب باشد که بدانید ایران باستان به‌عنوان سرزمین جشن‌ها و آیین‌های کهن که یلدا تنها یکی از آنها است، دو نقطه روشن درسال داشت. یکی نوروز که آغاز فصل روشنایی و گرما به شمار می‌رفت و دیگری مهرگان که نماد اعتدال پاییزی و برداشت محصول بود. درمیان انواع جشن‌های مهم ایرانیان، جشن مهرگان دومین جشن بزرگ پس از نوروز بود.

در تقویم اوستایی نیز سال به دو فصل تقسیم می‌شد. تابستان بزرگ و گرما که جشن نوروز با آن شروع می‌شد و زمستان بزرگ و سرما که مهرگان سرآغاز آن بود. این دو آیین نه تنها زمان‌بندی سال را مشخص می‌کردند، بلکه نماد تجدید حیات، نو شدن و امید به زندگی بودند.درواقع دو نیمه مکمل هم به‌شمار می‌رفتند.

هر دو جشن با پیوندی عمیق به اسطوره‌ها همراه هستند. نوروز با جمشید و آغاز پادشاهی او و مهرگان با پیروزی فریدون بر ضحاک و برافراشتن درفش کاویانی پیوند خورده بود. بنابر این هر دو جشن یادآور پیروزی خیر بر شر و عدالت بر ستم بوده‌اند. مردم در هر دو زمان، خانه‌های خود را پاکیزه می‌کردند، لباس نو می‌پوشیدند و سفره‌های ویژه ‌پهن می‌کردند. همچنین سنت زیبای هفت‌سین نوروز و خوان ارغوانی مهرگان وجود داشت که هر دو پر از میوه، آجیل، شیرینی و خوراکی‌های سنتی بودند.

موسیقی، شعرخوانی، رقص و شادی جزئی جدانشدنی از این جشن‌ها بود. مردم به دید و بازدید می‌رفتند و هدیه می‌دادند، شاهان و بزرگان به میان مردم می‌آمدند و عدالت اجتماعی و همبستگی ملی را تقویت می‌کردند. آیین‌های مذهبی، نیایش ایزدان و نمایش عدالت شاهانه بخش مهمی از هر دو جشن بود.

پس از ورود اسلام نیز نوروز و مهرگان همچنان در میان مردم زنده ماندند و درمیان زرتشتیان و برخی مناطق ایران جشن گرفته می‌شوند. نوروز آغاز روشنایی و رویش، مهرگان آغاز پختگی و باروری است. همان طور که گفته شد، دو نیمه یک سال که یادآور زندگی، امید، عدالت و شادی جمعی هستند و فرهنگ ایرانی را در طول قرن‌ها زنده نگه داشته‌اند.

حالا از وزارت میراث فرهنگی خبرهای مهم به گوش می‌رسد. برای اولین بار دولت آماده می‌شود تا جشن بزرگ و تاریخی مهرگان را با شکوه و جلوه‌ای ملی گرامی بدارد. برنامه‌های متنوع و رنگارنگی برای این آیین ملی تدارک دیده شده است تا ایرانیان بتوانند دوباره با شادی و شور یکی از کهن‌ترین جشن‌های خود را تجربه کنند. حتی شنیده شده که پیامی برای قرائت رئیس جمهور نیز تهیه شده است.

پس اگر این طور باشد، تصور کنید خیابان‌های یزد، کرمان، شیراز، تهران و دیگر شهرهای ایران پر از رنگ، موسیقی و نشاط شود. مردمی که در نوروز سفره هفت‌سین می‌گسترانند، این بار خوان ارغوانی مهرگان پهن کنند، شمع روشن کرده و برنامه‌هایی شاد را تجربه کنند. می‌دانید که در گذشته مردم ایران در جشن مهرگان لباس‌هایی به رنگ ارغوانی می‌پوشیدند.

این رنگ نماد مهر و دوستی و گرما بود. حالا این احتمال پیش رویمان است که این سنت دیرینه دوباره زنده شود و شهرهایمان رنگ و بوی آیین‌های کهن ایرانی به خود بگیرد. به‌خصوص که جشن مهرگان در یک پرونده مشترک بین ایران و تاجیکستان ثبت ملی هم شده است. خوش‌بین که باشیم بابرنامه‌ریزی‌های نهادهای فرهنگی و همراهی مردم، این جشن دوباره به قلب مردم ایران باز‌می‌گردد.

 جشن مهرگان می‌تواند همانند نوروز و یلدا به جشنی ملی و فراگیر بدل شود. جشنی که در آن خانواده‌ها، جوانان و سالمندان گردهم آیند و حس تعلق به فرهنگ و تاریخ ایران را تجربه کنند. اجرای برنامه‌ها با مشارکت زرتشتیان و مسلمانان، نمادی از وحدت ملی و همزیستی مذهبی است و نشان می‌دهد که میراث فرهنگی، بخشی زنده از زندگی روزمره مردم است.

واقعیت این است که برگزاری جشن مهرگان به شکل ملی و محلی، فرصتی کم‌نظیر برای بازآفرینی هویت ملی و تقویت همبستگی اجتماعی در ایران محسوب می‌شود. درشرایط حساس کنونی، مردم بیش از هر زمان دیگری نیازمند لحظاتی از همدلی، شادی و روحیه هستند. مشکلات اقتصادی، فشارهای اجتماعی و اخبار نگران‌کننده روزانه، ذهن و دل مردم را به خود مشغول کرده و لحظه‌های پرتنش را تجربه می‌کنند. در چنین فضایی مهرگان می‌تواند فرصتی برای فرار از دغدغه‌ها و ایجاد دلگرمی باشد و به بازسازی پیوندهای انسانی و فرهنگی میان اقوام و گروه‌های مختلف کمک می‌کند.

صد البته که اجرای چنین جشن بزرگی، بدون چالش نیست. سوءتفاهم‌های فرهنگی و مذهبی، محدودیت‌های مالی و نیاز به هماهنگی دقیق میان نهادهای دولتی و مردم‌نهاد، مسیر را پیچیده می‌کند. حتی مسائل ساده‌ای مانند انتخاب مکان مناسب، طراحی برنامه‌ها و تأمین امنیت مراسم به تصمیم‌گیری‌های دقیق و همکاری گسترده نیاز دارد. با این حال تجربه نشان داده است که وقتی اراده ملی و مشارکت مردم با یکدیگر همراه شود، هیچ مانعی نمی‌تواند جلوی زنده شدن آیین‌های کهن ایران را بگیرد.

نکته دیگر این‌که برگزاری مهرگان می‌تواند فرصت‌های ارزشمندی نیز ایجاد کند. این جشن، بستری برای تقویت هویت ملی، آموزش نسل جوان درباره میراث فرهنگی و توسعه گردشگری داخلی و بین‌المللی فراهم می‌کند. اگر وزارت میراث و سایر وزارتخانه‌های مرتبط از جمله ارشاد،آموزش و پرورش و علوم بتوانند در زنده کردن این جشن موفق باشند، آنگاه حضور فعال مردم درجشن‌ و اجرای آیین‌ها، پوشیدن لباس‌های سنتی و پهن کردن سفره‌های رنگارنگ، حس تعلق به فرهنگ و تاریخ ایران را به‌طور قطع در جامعه تقویت می‌کند و درنهایت به تقویت پیوندهای اجتماعی منجر می‌شود.

درچنین شرایطی می‌توانیم به برگزاری جشن مهرگان به‌ضرورت توجه به ایران و ایرانی و پاسداری از آیین‌های ملی تبدیل می‌شود. مهرگان، فرصتی است برای یادآوری اینکه یک جامعه‌ زنده و پویا می‌تواند در دل سختی‌ها، امید و شادی را دوباره بازسازی کند. مهرگان مبارک! امید که بتوانیم این آیین کهن را زنده کنیم و جشن بگیریم و نشان دهیم زندگی جمعی، وحدت ملی و مهر ایرانی همیشه زنده است.