وقتی سرنوشت جنگ جهانی دوم در تهران رقم خورد
در فاصله روزهای ششم تا نهم آذر ۱۳۲۲ و در بحبوحه جنگ دوم جهانی، تهران میزبان ناخوانده رهبران سه کشور در آن زمان یعنی «فرانکلین روزولت» رئیس جمهور آمریکا، «وینستون چرچیل» نخست‌وزیر انگلیس و «ژوزف استالین» رئیس جمهور شوروی می‌شود. کنفرانس تهران که در چهارمین سال جنگ دوم جهانی تشکیل شد تمام وقت خود را صرف طرح نقشه‌های جنگی و مراحل بعدی نبرد تا شکست کامل آلمان کرد و حل مسائل مربوط به بعد از به دست امدن پیروزی را به کنفرانس دیگری موکول کرد.
**** اول **** مشخص نیست چه کسی برای نخستین بار این بحث را مطرح می‌کند که«کنفرانس تهران در عمارت عین الدوله برگزار شده» او قطعاً نسبت به تاریخ ایران ناآشنا بوده است، چون دست‌کم در همه منابعی که در مورد آذر ماه سال ۱۳۲۲ توسط روس و انگلیس مانند خاطرات «والنتین برژکف» نویسنده کتاب «کنفرانس تهران» و مترجم سفارت استالین نوشته شده، به دقت مطرح شده است. بنابراین شکی نداریم که همه منابع مکان برگزاری کنفرانس را «سفارت روسیه» یا «باغ اتابک» معرفی کنند، باغی که امروز در انتهای خیابان سی تیر، خیابان میرزا کوچک خان در خیابان نوفل لوشاتو داخل سفارت روسیه قرار دارد.
**** دوم **** بعد از حمله ژاپنی‌ها به بندر «پرل‌هاربر» استالین تصمیم گرفت به متفقین بپیوندند و رسما وارد جنگ شد. چرچیل بعد از شکل گرفتن این اتحاد برای روزولت و استالین پیغام می‌فرستد تا گردهم جمع شوند و کنفرانس سه‌جانبه برگزار کنند تا در آن برای پایان‌دادن به کشورگشایی‌های هیتلر تصمیم بگیرند. آنها نیاز داشتند دیدار خود را در نقطه‌ای برگزار کنند که روی آن نقطه کنترل داشته باشند. این مکان «ایران» بود که پیش از تصمیم برای گردهمایی در نخستین اقدام مشترک سه کشور توسط متفقین برخلاف اعلام بی‌طرفی اشغال شده بود.
**** سوم **** نکته حاشیه‌ای در این میان این بود که استالین از سوار شدن به هواپیما به شدت می‌ترسید و بیشار سفرهایش را از طریق قطار انجام می‌داد و تهران نزدیکترین شهر امنی بود که او می‌توانست با قطار خود را در کمتر از چند روز به آن برساند. از سوی دیگر با توجه به اشغال ایران در سال ۱۳۲۰ متفقین عملا کنترل نظامی و امنیتی کشور را در دست داشتند تا بتوانند امنیت منطقه را تامین کنند.
**** چهارم **** سران سه کشور یک روز پیش از ورود علی سهیلی، نخست وزیر ایران را در جریان حضورشان قرار دادند. این دیدار قرار بود در سکوت کامل خبری باشد، طرف ایرانی تقریبا به بازی گرفته نشد و مطبوعات ایران روز ۱۲ آذر یعنی سه روز بعد از پایان کنفرانس خبر برگزاری آن را منتشر کردند. در سه روزی که رهبران سه کشور در تهران بودند شاه ایران که در آن زمان ۲۴ ساله بود، از هر سه نفر دعوت کرد تا به دیدارش بروند. اما جز استالین آن هم به اندازه چند دقیقه چرچیل و روزولت این دعوت را نپذیرفتند و شاه مجبور شد تا خودش به محل برگزاری کنفرانس برود.
**** پنجم **** از سوی دیگر دومین روز کنفرانس یعنی هشتم آذر، روز تولد « سِر وینستون لئونارد اسپنسر چرچیل» نخست وزیر بریتانیا بود که کیک تولد او را به قنادی «نوشین» در خیابان مخبرالدوله سفارش می‌دهند.
**** ششم **** مهمترین تصمیماتی و صحبت‌های مطرح شده در کنفرانس تهران را می‌توان این‌طور بیان کرد: «ایجاد جبهه دوم و پیاده شدن قوای آمریکائی، انگلیسی، کانادائی و فرانسه آزاد در سواحل نورماندی فرانسه در ۱۶ خرداد ۱۳۲۳»، «ضد حمله بزرگ ارتش سرخ شوروی به نیروهای آلمان با هدف بیرون راندن قطعی آلمانی‌ها از خاک شوروی در تیر ۱۳۲۳» و «تجزیه آلمان به عنوان تنها راه مجازات آلمان».
