دنباله‌سازی آداب دارد دوستان

هفت صبح| در دهه 90، دنباله‌سازی سریال‌های تلویزیونی رونق یافت و حالا احتمال دارد سریال‌های ضعیف نیز صاحب چند فصل شوند! نمونه‌اش مجموعه ناموفق «چرخ گردون» که سال پیش روی آنتن شبکه دو رفت و گفته شد سری دوم هم دارد. غرض اینکه ساخت ادامه سریال‌ها، «ظاهرا» قاعده و اصول استاندارد ندارد. وانگهی، از جمع چند فصلی‌ها، سه سریال شهرت بیشتری به دست آورده‌اند: «پایتخت، «نون خ» و «زیرخاکی». با این مقدمه برویم سراغ اصل گزارش تا مشخص شود چرا فقط اولی موفق بوده است و آن دوی دیگر نه.

مورد اول| پایتخت

داستان خانواده‌ای که از مازندران به تهران می‌آیند، به قدری جذاب بود که «پایتخت» را تبدیل به شگفتانه تلویزیون در نوروز 90 کرد. دستپخت سیروس مقدم و محسن تنابنده به مذاق مخاطبان خوش آمد و همین انگیزه‌ای مضاعف برای مدیران سیما بود تا فصل دوم نیز ساخته شود.

 این اتفاق بارها تکرار شد و حالا شش فصل از «پایتخت» روی آنتن رفته است و همه فصول مورد توجه بوده‌اند؛ حتی به‌رغم افت و خیزهایی که داشته. عوامل زیادی در این اتفاق دخیل هستند که بارزترین آن، مراقبت سازندگان از ساختار و محتوا است.

محسن تنابنده در مقام ایده‌پرداز و سرپرست نویسندگان، خیلی زود پی برد که نباید فریب تحسین‌های سری اول را خورد. پس در گام نخست، فیلمنامه فصل‌های بعدی را پرملات کرد و کمدی کلامی و موقعیت آنها را بالا برد. تمهید مهم دیگر، ایجاد تغییرات محسوس در کاراکترها است؛ به همین خاطر است که نقی یا ارسطو در هر فصل، ویژگی منحصر به‌فرد دارند. از آن سو، اضافه شدن شخصیت تازه به هر فصل در راستای افزایش جذابیت بوده است... .

اینها بخشی از عواملی است که «پایتخت» را از ایستایی نجات دادند و طراوتش را حفظ کردند‌ و البته کارگردانی سیروس مقدم، در تصویری کردن فیلمنامه سهم‌ بالایی دارد؛ همانطور که نمی‌توان ارزش کار دیگر عوامل و در راس آنها بازیگران را از یاد برد.

طبعا وزن همه فصل‌های «پایتخت» یکسان نیست؛ مثلا خیلی‌ها سری پنجم که با سرمایه‌گذاری سازمان اوج تولید شد را بهترین آن می‌دانند. نظر عده‌ای اما سری سوم است. نکته مهمتر اینکه هر کدام از فصل‌های «پایتخت» کیفیت مطلوب به همراه رنگ و لعاب خاص خود را دارند. مثلا فصل ششم که بر‌سر آن اتفاق نظر وجود نداشت، از نظر شخصیت، قصه و موارد دیگر کاملا متفاوت از قبل بود؛ نقی نزدیک به اصحاب قدرت کجا، نقی کشتی‌گیر کجا؟!

مورد دوم | نون خ

سال 98 سریال «نون خ» متولد شد که ابتدا عده‌ای آن را با «پایتخت» قیاس می‌کردند. دلیل، کمدی بودن هر دو سریال و روایت مشترک از اقوام کشورمان بود. آرام آرام اما تفاوت‌ها و تمایزها به چشم آمد. سریال سعید آقاخانی، شروعی خوب داشت و مهمتر اینکه در دو فصل بعدی به پختگی رسید. حضور شخصیت‌های جدید، تسلط بیشتر خود آقاخانی در نقش نورالدین خانزاده، بهره‌مندی از قصه سرراست، تعلیق‌های کافی، قدرت در ایجاد خنده و ... از عوامل موفقیت «نون خ» بود. با این حال قیاس سه فصل ابتدایی آن با «پایتخت» نشان می‌دهد که میزان رشد کیفی و محبوبیت آن کمتر است. این، یک ایراد نیست و صرفا خواستیم برآیند نظرات مخاطبان را یادآوری کنیم. مسیر «نون خ» از فصل چهارم کج شد که داستانی آشفته و بی‌فرجام داشت و شرح شکستش را بارها نوشته‌ایم. از عاملی بیرونی یعنی شرایط اجتماعی سال 1401 به عنوان یکی از دلایل ناکامی «نون خ 4» یاد می‌شود. قبول؛ چرا سری پنجم هم ضعیف است؟ به بار ننشستن ایده سفر و موردی چون ازدواج سلمان و شیرین به همراه حذف و کمرنگ کردن برخی کاراکترها، نداشتن قصه پرکشش، عدم برخورداری از موقعیت‌های کمدی و کلامی ناب و ... برخی دلایل شکست سریال هستند. اگر «نون خ» مسیر «پایتخت» را طی می‌کرد و به شخصیت‌ها در هر فصل مشخصه‌هایی متمایز از قبل می‌داد، وضعیتش بهتر بود. دیدن همان کاراکترها در موقعیتی تازه، بی‌آنکه قصه و کمدی قدرتمند باشند، نتیجه‌ای ‌‌جز ملال به همراه ندارد.

    مورد سوم| زیرخاکی

«زیرخاکی» در فصل اول که سال 99 روی آنتن رفت، اثری ممتاز لقب گرفت. داستان سری دوم و سوم هم متفاوت از قبل بود اما شخصیت‌های اصلی یعنی فریبرز و پریچهر، بر همان مدار پیش می‌رفتند. حذف گوهر خیراندیش و هادی حجازی‌‌فر از فصل دوم به بعد، به سریال لطمه زد. حضور نسرین نصرتی در فصل دوم و سوم و گیتی قاسمی در فصل دوم، سوم و چهارم امتیازات آن است. ایراد اصلی «زیرخاکی» اما به قصه برمی‌گردد که هر چه جلوتر آمد، کم‌ملات‌‌تر شد. تا جایی که داستان «زیرخاکی4» کش‌دار و فاقد جذابیت کافی بود. واقعا خیلی وقت‌ها نه قصه جلو می‌رفت و نه کشمکش‌های کمدی خنده ایجاد می‌کرد و این سوال مطرح شد که فریبرز و پریچهر تا کی به تنهایی می‌توانند بخندانند؟! وضع برای «زیرخاکی» بدتر از

«نون خ» است و فقط باید یادآوری کرد که دنباله‌سازی آداب و قاعده دارد دوستان.