شکل گیری قطب جدید اقتصاد دیجیتال با ورود همراه اول به دیجی کالا؟
خبری تایید نشده از فروش سهام دیجی‌کالا به همراه اول حکایت دارد . یک جابجایی بزرگ که در صورت قطعی شدن بازیگر اصلی اقتصاد دیجیتال خواهد شد.
هفت صبح| دیروز اغلب آنهایی که خبر فروخته شدن سهام حداکثری دیجی‌کالا به همراه اول را شنیدند شوکه شدند. اگرچه بعدا جزئیات تکمیلی آن منتشر شد و نشان داد هنوز چنین قراردادی به نتیجه قطعی نرسیده اما چرا حتی شایعه این معامله بزرگ همه را به تکاپو انداخت؟
سرعت تحولات اکوسیستم اقتصاد دیجیتال از نظر ورود سرمایه گذاران و شرکت های بزرگ به حوزه استارت آپ بسیار زیاد شده است . بعد از فروش تپسی کسی انتظار نداشت سهامداران اولیه لیدر استارت آپی ایران - یعنی دیجی کالا - هم با فروش سهام خود به اصطلاح خروج کنند.
دقیقا چه اتفاقی دارد می‌افتد؟ سهام عمده اسنپ که در دست ایرانسل بود. سهام عمده تپسی را هم که گروه گلرنگ تامین کرده و حالا اگر سهام عمده دیجی‌کالا هم به همراه اول برسد ، این سومین قطب اقتصاد دیجیتال خواهد بود که از ورود ابرشرکت ها به استارت آپ های موفق تشکیل می شود. هدف هر استارت آپی این است که در بستر فناوری های جدید به سرعت رشد کند و بازار را از رقبای سنتی بگیرد . اما مرحله خروج سهامداران ریسک پذیر این استارت آپ ها هدف غایی است و شاخص موفقیت مهمی است.
مذاکره بوده اما قطعی نشده
بیایید تاریخ پرخبر دیجی‌کالا در یک سال گذشته را مرور کنیم: مرداد سال پیش یکی از ساختمان‌های اداری دیجی‌کالا به خاطر مسئله حجاب پلمب شد. آبان ماه حمید محمدی از مدیر عاملی کناره‌گیری کرد و رئیس هیات مدیره باقی ماند.
بهمن ماه مدیرعامل جدید به خاطر محصول یکی از فروشندگان متهم به توهین به مقدسات و سپس بازداشت شد. دیجی‌کالا دوباره در توییتر زیر ضرب منتقدان محافظه‌کار قرار گرفت و حتی روی دیوارهای آن شعارنویسی شد و همه این‌ها گذشت تا اینکه دیروز یکی از خبرنگاران در توییتر نوشت: « همراه اول سهم یکی از سهامداران مهم دیجی‌کالا را خریداری کرده.» او درباره 25 درصد سهمی که شرکت سرآوا قبلا در اختیار داشت حرف می‌زد. بقیه سهامداران بزرگ دیجی‌کالا شامل بنیانگذاران آن (برادران محمدی) و یک صندوق سرمایه‌گذاری اروپایی می‌شوند.
حالا خبر واقعیت داشت؟ رئیس هیات مدیره دیجی‌کالا در توییتر نوشت که هیچ قراردادی نهایی نشده. او تایید کرد که مذاکراتی با همراه اول در جریان بوده اما در ادامه جمله خود نوشت: «در ماه‌های گذشته مذاکراتی را با تعدادی از سرمایه‌گذاران برای جذب سرمایه در دیجی‌کالا داشته‌ایم که یکی از این شرکت‌ها حرکت اول (شرکت سرمایه‌گذاری همراه اول) بوده. هیچ یک از این مذاکرات به نتیجه قطعی نرسیده.»
برای آنهایی که اخبار دنیای استارتاپ‌ها را دنبال می‌کنند این شایعه خیلی غیرمنتظره نبود. جابه جا شدن مهره‌های اصلی مدیریت در آبان ماه می‌توانست این سرنخ را بدهد که دیجی‌کالا قرار است یک تغییر بزرگ پیش رو داشته باشد .
یک شایعه کوچولو
یک قدم به عقب برگردیم و یادآوری کنیم که آخرین بار این تپسی بود که همه را غافلگیر کرد. قبل از اینکه گروه گلرنگ 70 درصد از سهام تپسی را به صورت بلوکی در بورس بخرد و تبدیل به سهامدار عمده این سکوی اینترنتی بشود شایعه این موضوع دهان به دهان پیچید و اتفاقا مثل مورد دیجی‌کالا این شایعات رد شد. این زمزمه‌ها نه تنها صحت داشت بلکه در قدم بعد، میلاد منشی پور که بنیانگذار تپسی بود به خاطر تفاوت نگاه‌هایی که با سهامدار تازه نفس داشت از سمت مدیرعاملی هم کناره‌گیری کرد.
دیجی‌کالا چند؟
با اینکه شباهت‌هایی در ماجرای تپسی با دیجی‌کالا دیده می‌شود اما آنها یک تفاوت بزرگ در این معامله احتمالی دارند؛ تفاوت مسیر تپسی و دیجی‌کالا این خواهد بود که تپسی سهام خود را در بورس به عرضه گذاشته و مسیر معامله از فروش در بورس گذشت. مشخص بود که سهام «تپسی» از سوی مجموعه گلرنگ به ارزش بیش از ۲/۱ هزار میلیارد تومان (معادل 38 میلیون دلار) خریداری شده. اما دیجی‌کالا با اینکه اولین استارتاپی بود که برای بورسی شدن قدم برداشت، هیچ وقت به این پله نرسید. همین ماجرا هم باعث شده که ارزش دیجی‌کالا مشخص نباشد.
با اینکه به نظر می‌رسد همراه اول ارزشمندتر از دیجی‌کالا باشد اما باز هم مدرک مستحکمی برای این ادعا وجود ندارد.
آخرین ارزشگذاری که روی دیجی‌کالا شد به سال 2014 برمی‌گردد که نشریه اکونومیست عدد 150 میلیون دلار را برای آن تعیین کرد.که 25 درصد آن می‌شود 37 میلیون و 500 هزار دلار که حتی با درنظر گرفتن نرخ دلار مبادله‌ای برابر است با هزار و 500 میلیارد تومان. اما مشخص است که ارزش دیجی کالا امروز نسبت به 9 سال قبل مطمئنا افزایش چشمگیری پید اکرده است.
سایت دیجیاتو چند سال پیش برآورد کرده بود که ارزش دیجی‌کالا به 500 میلیون دلار رسیده اما به عقیده برخی دیگر این عددها صرفا حباب این مارکت پلیس هستند و معادل ارزش واقعی آن نیست. ارزش دیجی‌کالا هرچقدر هم باشد آنقدر زیاد است که برای خروج سرمایه خود احتمالا گزینه‌ای به جز یک مشتری وابسته به دولت نداشته.
بازی‌های بزرگ
فرض کنیم که این معامله سرگرفت و سهام دیجی‌کالا به همراه اول واگذار شد. باید به این هم توجه داشت که شرکت‌های اصطلاحا گل‌درشت استارتاپی برای خروج سرمایه راهی ندارند جز اینکه سهام خود را یا به ابرشرکت‌های خصوصی مانند گلرنگ یا همراه اول بفروشند و در اقتصاد ایران بازیگرانی که توان خرید سهام عمده را داشته باشند ، محدود است .
گلرنگ یک شرکت خصوصی بوده که قبل از تپسی در الوپیک، شب و اوفود هم آتشی به پا کرده. خودش هم با مجموعه افق کوروش و اوکالا بازیگر حوزه تجارت الکترونیک هم بوده است. خریدار احتمالی دیجی‌کالا هم شرکتی به نام حرکت اول، یک صندوق سرمایه‌گذاری زیرمجموعه همراه اول است. این شرکت سال 1397 بنیانگذاری شده و تقریبا با 9 استارتاپ همکاری داشته. مثلا همان سال تاسیس روی آچاره و اوبار سرمایه‌گذاری کرد. سال 1399 بخشی از سهام جاجیگا (پلتفرم گردشگری) را خرید که البته چند ماه بعد از آن خارج شد. همان سال روی «همراه مکانیک» سرمایه گذاری کرد.
تلفیق اکوسیستم نوآورانه دیجی کالا در بستر ارتباطی همراه اول شرایط ویژه ای را برای گسترش دیجی کالا فراهم می کند و از طرفی دیگر به احتمال زیاد مسایل و چالش های دیجی کالا با نهادها و سازمان های تنظیم گر کاهش چشمگیر خواهد داشت.
حالا که اسم همراه اول آمد باید به این هم اشاره کرد که سهام عمده اسنپ هم که به ایرانسل تعلق دارد. نیمی از سهام ایرانسل هم متعلق به سرمایه‌گذاری خارجی و نیمی دیگر در اختیار ایرانسل است . بنابراین اگر معامله دیجی‌کالا تمام شود باید گفت دو اوپراتور مهم اینترنت همراه ب و یک گروه صنعتی خصوصی بزرگ به صورت مستقیم مالکان عمده سه استارتاپ بزرگ کشور شده‌اند. این ابرشرکت ها که نبض اقتصاد سنتی را در دست داشتند از فرصت خروج بنیانگذاران و سهامداران اولیه استارت آپ ها برای حضور در میدان اکوسیستم استارتاپی استفاده کرده اند. نیمه پر لیوان این است که این جابه‌جایی قدرت فصل جدیدی در رقابتی‌تر شدن کسب و کارهای فناورانه باز کرده و مسیر متفاوتی به روی سیلیکون ولی کوچک ایران باز کند.
