همه هزینه ها برای سالمندان می شود!
گفت و گو با دکتر ایرج خسرونیا رئیس هیأت‌مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران و داریوش طاهرخانی عضو سابق شورای عالی نظام پزشکی کشور درباره بیماری های شایع دوران سالمندی
آناهیتا مشتاق
تا ۱۵ سال آینده، چند نفر از ما آدم های سرحال و قبراق، جزو جمعیت سالمندان خواهند بود؟ به این موضوع فکر کرده اید؟ وقتی واژه «سالمند» را می شنویم، اغلب تصور افرادی خموده، غمگین و مریض در ذهنمان نقش می بندد. اما در کشورهای دیگر اصلا اینطور نیست. آن ها آنقدر در جوانی و میانسالی برای بهبود کیفیت زندگی خود برنامه ریزی می کنند تا شادترین و سالم ترین روزها را در دوران پیری و سالمندی داشته باشند. آیا ما هم می توانیم از امروز، ۱۵ سال آینده را که جمعیت سالمند ایران دوبرابر می شود، به بهترین شکل ممکن بسازیم؟
در دوره سالمندی عموما با چه بیماری‌هایی مواجه هستیم؟ بیماری های روحی؟ یا جسمی مثل آلزایمر، ناراحتی های قلبی،فشارخون یا دیابت و مفاصل و کاهش دید؟ درمان این بیماری ها چقدر هزینه دارد و با سالمند شدن بیشتر جمعیت ایران چه هزینه هایی بر دوش جامعه خواهد افتاد؟ سالمند شدن جمعیت ایران مساوی است با تحمیل هزینه های بیشتر درمان به بیمه های اجتماعی. باتوجه به اینکه بار بیماری‌های غیرواگیر در دوران سالمندی افزایش پیدا می‌کند، به‌همان نسبت هم هزینه‌های درمانی افزایش پیدا خواهد کرد. در‌شرایطی‌که کشور ما بتواند در جهت ارتقای سلامت سالمندان حرکت کند، هم در هزینه‌های درمانی بیمار و هم در مصارف بیمه‌های درمانی، صرفه‌جویی جدی اتفاق خواهد افتاد.
هزینه حداقل ۱۰ میلیونی برای یک بیماری جزئی دوران سالمندی
دکتر ایرج خسرونیا، متخصص داخلی و گوارش در گفت و گو با هفت صبح با اشاره به آمار سالمندان می‌گوید: «سالمند باید عمر فیزیولوژی داشته باشد. یعنی مانند یک انسان عادی خوب زندگی کند و خودش کارهای خودش را انجام دهد. بتواند به پارک و خیابان برود. فشار خون،دیابت، بیماری های عروق و قلب، نداشتن تحرک، درد ستون فقرات و درد مفاصل است.»
رئیس هیأت‌مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران در ادامه توضیح می دهد: «ممکن است اندام ما با بالارفتن سن، قدرت خود را از دست بدهند اما اگر سالم باشند می توانیم تا ٨٠ و ٩٠ سالگی روی پای خودمان باشیم و سالم زندگی کنیم.سالمند وقتی مریض می‌شود و ناراحتی قلبی پیدا می کند، باید چند روز در بیمارستان(سی سی یو) و بعد خانه بستری شود. در سی سی یو، حداقل شبی دو تا سه میلیون تومان هزینه دارد. اگر در بخش معمولی بستری شود، شبی یک میلیون تومان هزینه دارد. یک سالمند برای یک بیماری جزئی حداقل باید ١٠ تا ١۵ میلیون تومان هزینه کند تا بهبودی بیابد.» او ادامه می دهد: «اگر سالمندی مبتلا به دیابت یا مرض قند است، خود این بیماری عوارض زیادی دارد و هزینه های آن ١٠ تا ١۵ میلیون تومان است. مبتلا به نارسایی کلیه و اختلال دید و ناراحتی های قلبی و عروقی هم می شود.بنابراین اگر بدن سالمی داشته باشیم و در جوانی به فکر سلامت خود باشیم و همچنین از بیماری ها پیشگیری کنیم و مرتب هر شش ماه یک بار تحت نظر پزشک باشیم، می توانیم از هزینه های کمرشکن جلوگیری کنیم و وضعیت بعضی افراد مسن بهتر خواهد بود.»
این متخصص بیماری های داخلی و گوارش با اشاره به این که ممکن است فرد سالمند بیمه هم نباشد و ناچار شود هزینه ها را خودش پرداخت کند، می گوید: «همچنین بعضی دفترچه های بیمه حد و حدود دارند و وقتی که مخارج بیش از حدی باشد، بیمه ها قادر نیستند آن را پرداخت کنند.یک فرد سالمند ممکن است همزمان درد ستون فقرات، فشار خون، ناراحتی پروستات یا ناراحتی های زنانگی داشته باشد و همزمان چند درد را تحمل کند و برای همین هزینه های درمان آن هم بالاست. بعضی بیمه ها هم متاسفانه هزینه کافی را پرداخت نمی کنند و گرفتاری های زیادی برای مریض ایجاد می شود. مثلا یک بیمه می گوید ما در سال ۵۰ میلیون تومان هزینه می دهیم. بعضی بیمه ها هم به طور مثال اگر آزمایشگاه بروید و هزینه تان ۷۰ هزار تومان شود و تنها ۳۰ هزار تومانش را بیمه می دهد و مابقی را خود مریض باید پرداخت کند.»
از جوان های مریض، انتظار دوره سالمندی قوی نداشته باشیم!
سالمندی سالم، یک‌شبه به‌دست نمی‌آید، فردی که با حفظ سلامت جسم و روان، پای به دوران سالمندی می‌گذارد، به‌احتمال‌قوی در دوران جوانی و میانسالی هم سبک زندگی سالمی داشته است.
داریوش طاهرخانی، عضو سابق شورای عالی نظام پزشکی در گفت و گو با هفت صبح با اشاره به این که حدود هشت قرن پیش، زمانی که حکیمان مسئولیت بهداشت و درمان جامعه را بر عهده داشتند، می گوید: «حکیمان به گونه ای برنامه ریزی می کردند که افراد با تغذیه و سبک زندگی مناسب، کمتر دچار بیماری شوند. برای تمام موارد در طب سنتی ایران، پیش بینی های خاص خود را داشتند. یعنی فرد از روزی که به دنیا می آمد، از سبک زندگی سالمی تبعیت می کرد، در دوران سالمندی زندگی سالمی را داشت و کمتر، بیماری ها گریبانگیرش می شد. اما وقتی سبک زندگی امروز را با قرن های پیش مقایسه می کنیم، می بینیم سبک زندگی به گونه‌ای است که افراد در سال های کودکی و نوجوانی، جوانی و میانسالی، در هر کدام از رده های سنی ، با مشکلاتی مواجه هستند که تبعات این موضوعات در دوران سالخوردگی هم متوجه این افراد می شود.» این کارشناس بهداشت و درمان در ادامه توضیح می دهد: «فردی که تغذیه سالمی ندارد، مشکلات جسمی اش ممکن است در دوره نوجوانی و جوانی خودشان را نشان ندهند اما وقتی به سن میانسالی و سالخوردگی می رسد، ساختار ضعیف بدنش بیشتر خودش را نشان می دهد. در کنار آن، استرس هایی که در
زندگی روزمره وجود دارند، می توانند مشکلاتی را ایجاد کند که در سالخوردگی، بعضی از بیماری های اعصاب و روان را تشدید کنند.»
او بااشاره به یکی از مطالعاتی که در یکی از کشورهای توسعه یافته انجام شده می گوید:«این بررسی نشان می دهد افرادی که در دوران کودکی خواب مناسبی نداشته اند، وقتی به سن نوجوانی و جوانی و میانسالی می رسند، مشکلات اعصاب و روان برای آنها بیشتر بروز پیدا می‌کند. بنابراین اگر سبک زندگی افراد به طور اصولی پایه ریزی شود و دو اصل مهم، یعنی تحرک و ورزش و خواب مناسب داشته باشند، در دوران سالخوردگی زندگی راحت تری خواهند داشت.»
تاثیر تغییر سبک زندگی بر افزایش بیماری‌های سالمندی
طاهر خانی ادامه می دهد: «افراد، امروز مشاغلی دارند که کمتر تحرک دارد و زمان مناسب برای ورزش در اختیار ندارند. در کنار این ها حتی خوابشان هم مناسب نیست. یعنی افراد به خاطر مشاغل مختلف، گاهی شب کاری های مختلف دارند یا حتی افرادی که مجبورند شیفت شب کار کنند و برای این که بتوانند اقتصاد خانواده خود را به طور مناسب، کنترل کنند، باید ساعت‌های کاری‌شان را به گونه ای تنظیم کنند که از صبح علی الطلوع سرکارشان باشند و شب هم زمانی به خانه می رسند که زمان کافی برای خواب و استراحت در اختیار ندارند.» او در ادامه مثالی از سال های دور می آورد: «اگر به سال های دور برگردیم، می بینیم که افراد یکی دوساعت بعد از غروب آفتاب می خوابیدند و صبح ها قبل از اذان صبح بیدار می شدند و راحت تا ١٢٠ سال هم عمر می کردند. در کنار این، شغل شان به گونه ای بود که تحرک لازم را داشتند. مثلا مجبور بودند برای رفتن به مزرعه خود مسیری را طی کنند که همین موضوع به سلامت آنها کمک می کرد. متاسفانه مهم‌ترین عواملی که باعث کاهش میانگین عمر افراد شده، نامناسب بودن خواب و نبود تحرک است. »
رئیس نظام پزشکی تاکستان توضیح می دهد: «بنابراین اگر نظام سلامت به گونه ای برنامه ریزی کند که آموزش های لازم را از همان دوران طفولیت، از دبستان ها و مهد کودک ها، به افراد آموزش دهند و در کنار آن، سیاستگذاران کشور به گونه ای برنامه ریزی کنند که افراد بتوانند در مشاغلی قرار بگیرند یا زندگی‌شان را بتوانند به گونه ای برنامه ریزی کنند که مجبور نباشند برای تامین اقتصاد خانواده به صورت نامتعارف کار کنند، قطعا این موضوع به سلامت این افراد در دوران سالخوردگی کمک می کند. سیاستگذاران نظام سلامت، باید از امروز برای ١۵ سال آینده برنامه ریزی داشته باشند تا با هزینه چندبرابری برای تامین سلامت جامعه مواجه نشوند.»
۱۳۳ میلیون نفر در دنیا تا سال ۲۰۵۰ آلزایمر خواهند داشت
اگر نگاهی به آماری که کارشناسان می دهند بیندازیم، متوجه می شویم، خطر درست بیخ گوشمان است و چنانچه طبق گفته های دکتر خسرونیا و دکتر طاهرخانی سبک زندگی مان را تغییر ندهیم در سال های آینده با جمعیتی کثیری از شهروندان مواجه خواهیم بود که بعد از رد کردن سن ۶۰ سالگی با انواع بیماری های مزمن دست و پنجه نرم می کنند. یکی از این بیماری ها، آلزایمر است. طبق آمارها در سال ۲۰۱۵ بیش از۵۷ میلیون فرد مبتلا به بیماری آلزایمر در دنیا وجود داشت و پیش بینی شده این آمار در سال ۲۰۵۰ به ۱۳۳ میلیون نفر برسد که ۵۰ درصد از این آمار مربوط به آسیا است.
۱۳۳ میلیون نفر در دنیا تا سال ۲۰۵۰ آلزایمر خواهند داشت
اگر نگاهی به آماری که کارشناسان می دهند بیندازیم، متوجه می شویم، خطر درست بیخ گوشمان است و چنانچه طبق گفته های دکتر خسرونیا و دکتر طاهرخانی سبک زندگی مان را تغییر ندهیم در سال های آینده با جمعیتی کثیری از شهروندان مواجه خواهیم بود که بعد از رد کردن سن ۶۰ سالگی با انواع بیماری های مزمن دست و پنجه نرم می کنند. یکی از این بیماری ها، آلزایمر است. طبق آمارها در سال ۲۰۱۵ بیش از۵۷ میلیون فرد مبتلا به بیماری آلزایمر در دنیا وجود داشت و پیش بینی شده این آمار در سال ۲۰۵۰ به ۱۳۳ میلیون نفر برسد که ۵۰ درصد از این آمار مربوط به آسیا است.
سونامی دیابت در راه است
براساس تحقیقات دکتر مسعود اسلامی، متخصص قلب‌و‌عروق و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، بیش از ۶۰درصد سالمندان ایرانی، دارای فشارخون و ۱۰درصد دچار نامنظمی ضربان قلب هستند. همچنین براساس گفته دکتر هرمز شمس، فوق‌تخصص شبکیه و استاد دانشگاه، بیش از ۶٠درصد سالمندان ایرانی، گرفتار بیماری «ماکولا» یا همان «تباهی لکه زرد» در چشم می‌شوند که این بیماری در سنین بالا به‌عنوان یکی از دلایل نابینایی شناخته می‌شود. ازمنظر ابتلا به بیماری دیابت نیز اوضاع سلامت سالمندان ایرانی چندان مطلوب نیست. براساس آمارهای انجمن دیابت ایران، کشور ما در زمره ١٠کشور پر شیوع دیابت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا قرار دارد که با افزایش سالمندی در سال‌های آینده، سونامی دیابت در کشور اتفاق می‌افتد.
روح و روان سالمندان در خطر است
از‌سوی‌دیگر، باتوجه به‌اینکه بیماری سرطان به دومین عامل مرگ‌ومیر ایرانی‌ها بدل شده و افزایش سن نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فاکتورهای ابتلا به سرطان شناخته می‌شود، کاملا قابل پیش‌بینی است که با افزایش سیر سالمندی در کشور، میزان ابتلا به سرطان نیز افزایش پیدا کند. باتوجه به آمارهای بالا می‌بینیم که تعریف سالمندی در کشور ما با افزایش بار بیماری‌های غیرواگیر، گره خورده است؛ بیماری‌های مزمنی که براساس آمارهای رسمی، دلیل ٨٠درصد مرگ‌ومیر ایرانی‌ها شناخته می‌شود. همچنین اگر از لحاظ روحی هم، وضعیت سالمندان را در نظر بگیریم، براساس گفته‌های احمد دلبری، رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، هم‌اکنون ٩درصد مردان سالمند و ۴٩درصد زنان سالمند، بدون همسر و تنها زندگی می‌کنند؛ این درحالی است که بیش از ٧٠درصد مردان تنهای سالمند و ٣٠درصد از زنان تنهای سالمند، احساس نیاز به ازدواج مجدد را ابراز کرده‌اند. یافتن راهکارهایی برای حل معضل تنهایی فزاینده سالمندان، مقابله با پدیده سالمندآزاری، فراهم‌کردن بسترهایی برای سفرهای کم‌هزینه ویژه دوران سالمندی و حمایت از تامین معیشت سالمندان متناسب با تورم سالانه،
ازجمله سیاست‌هایی است که می‌تواند موجب ارتقای سلامت روان سالمندان شود. به گفته رباب صحاف، عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کنترل هزینه‌های درمانی در دوران سالمندی و ارتقای سلامت جامعه سالمندان کشور را توسعه طب سالمندی است: «طب سالمندی در ایران بسیار نوپاست، درحالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته، طب سالمندی به‌عنوان طبی ریشه‌دار و باسابقه مطرح است.» به گفته صحاف، طب سالمندی با نگاهی کلی‌نگر به سلامت سالمندان، مانع از مراجعات مکرر و پرهزینه آنها به پزشکان مختلف می‌شود و به همه نیازهای درمانی سالمند بیمار از طریق یک پزشک مجرب، پاسخ می‌دهد که قطعا این کار، هم هزینه بیمار سالمند و هم هزینه بیمه‌ها و نظام سلامت را کاهش خواهد داد.
(منتشر شده در ویژه نامه روزنامه هفت صبح درباره صندوق های بازنشستگی)
