مشاوره حقوقی | چگونه از توهین‌کنندگان در شبکه‌های اجتماعی شکایت کنیم؟
روزنامه هفت صبح/ مریم اعتماد (وکیل پایه یک دادگستری)
پیام‌ها و کامنت‌های تهدید و توهین و افترا، دیگر تبدیل به بخشی جداناپذیر از فضای مجازی شده است. بسیاری از افراد در فضای مجازی هیچ حد و مرزی برای رفتارهای خود قایل نیستند و با تصور اینکه در پشت نقابی از مه می‌توانند فعالیت‌های مجرمانه انجام دهند، اقدام به درج محتواهای ناشایست در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی مختلف می‌نمایند. اما آیا براستی این جرایم قابل پیگیری نیستند؟
در قانون مجازات اسلامی و در بخش تعزیرات، جرم توهین و مجازات آن تعریف شده است. در ماده ۶۰۸ این قانون مقرر شده است: "جرم توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک (چنانچه موجب حد قذف نباشد) مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد داشت".
جرم توهین می‌تواند به شکل گفتار، نوشتار، رفتار یا انجام حرکات و نظایر آن باشد. قانون استفساریه نسبت به کلمه اهانت، توهین و یا هتک حرمت مندرج در مقررات جزایی مصوب ۰۴/۱۰/۱۳۷۹ ، توهین را چنین تعریف نموده است: "از نظر مقررات کیفری، اهانت و توهین و … عبارت است از بکار بردن الفاظی که صریح یا ظاهر باشد و یا ارتکاب اعمال و انجام حرکاتی که با لحاظ عرفیات جامعه و با در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی و موقعیت اشخاص موجب تخفیف و تحقیر آنان شود و با عدم ظهور الفاظ، توهین تلقی نمی‌گردد."
شایان ذکر است اکثر حقوق‌دانان معتقدند زیان‌دیدگان این جرم تنها اشخاص حقیقی هستند و اشخاص حقوقی نمی‌توانند مورد بزه توهین یا اهانت واقع شوند.
****
اگر این جرم در فضای مجازی و به وسیله ابزارهای ارتباطی مدرن انجام شود چه باید کرد؟
در قانون جرایم رایانه‌ای ماده مجزایی به جرم توهین نپرداخته است، و بعضاً آن را ذیل ماده ۱۶ این قانون و تحت عنوان هتک حیثیت بررسی می‌کنند. این ماده بیان می‌دارد؛ "هرکس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد."
همان طور که می‌بینیم موضوع این ماده "تغییر یا تحریف فیلم، صوت یا تصویر دیگران است" و با توجه به اصول حاکم بر تفسیر در امور کیفری، بررسی توهین ذیل این ماده صحیح نمی‌باشد.
****
اما راه حل چیست؟ آیا توهین در فضای مجازی فاقد عنوان مجرمانه است؟
باید توجه داشت طبق قانون جرایم رایانه‌ای، در مواردی که سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی به عنوان وسیله ارتکاب جرم به کار رفته باشند و در این قانون برای عمل مزبور مجازاتی پیش‌بینی نشده باشد (مثل توهین که مورد بحث ماست) ، مطابق قوانین جزائی مربوطه عمل خواهد شد. یعنی درخصوص جرم توهین در فضای مجازی نیز مجازات ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی(تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) اعمال خواهد شد.
****
فرایند پیگیری و طرح شکایت
در سال‌های اخیر و با ایجاد مراکز تخصصی رسیدگی به جرایم رایانه‌ای، پیگیری قضایی بسیاری از این امور از طریق دادسرای ویژه جرایم رایانه‌ای انجام می‌شود. بدین ترتیب قضاتی که آشنایی نسبتا بیشتری با فناوری اطلاعات داشته باشند در این مراکز قضایی مشغول به فعالیت می‌گردند.
جهت پیگیری حقوقی و طرح دعوا در این موضوع می‌توانید با تهیه شکواییه‌ای مستدل و مستند به ادله دیجیتال (من جمله پرینت پیام‌ها و غیره) به دادسرای ویژه جرایم رایانه‌ای و یا دفاتر پلیس فتا مراجعه کنید. بخاطر داشته باشید که جمع‌آوری ادله دیجیتال معمولا مهمترین مسئله در زمان طرح دعوا در حوزه فضای مجازی است چراکه بعضا اسناد موجود در این فضا به سرعت از بین می‌رود و یا توسط مجرمین مخدوش می‌گردد. از این‌رو "تامین دلیل" بهترین روش جمع‌آوری ادله دیجیتال است. برای این منظور لازم است با مراجعه به شورای حل اختلاف و تقدیم دادخواست تامین دلیل به این شورا، از یک کارشناس رسمی دادگستری بخواهید تا اسناد و ادله دیجیتال شما را مستندسازی کند. سپس این مستندات را ضمیمه شکواییه خود نمایید.
****
برای طرح سوالات حقوقی خود در حوزه فضای مجازی می‌توانید به وب سایت موسسه توسعه حقوق فناوری اطلاعات برهان به آدرس help.ictlaw.ir مراجعه کنید
