دیپ‌سیک علیه سیلیکون‌ولی| رقیب چینی هوش مصنوعی آمریکایی چگونه جهان را به لرزه انداخت
دیپ‌سیک طی روز دوشنبه سبب شد تا انویدیا که یکی از پیشتازان بازار تراشه‌های هوش مصنوعی است، ۱۷ درصد از ارزش خود را از دست بدهد
هفت صبح| در روزهای اخیر، شرکت چینی دیپ‌سیک با معرفی دستیار هوش مصنوعی خود، در کانون توجه قرار گرفت و بازارهای سهام را تحت تأثیر قرار داد. این موضوع علاوه بر بحث‌های اقتصادی، به دغدغه‌ای جدی در زمینه رقابت‌های ژئوپولیتیکی، به‌ویژه در حوزه توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی میان آمریکا و چین تبدیل شد. دستیار هوش مصنوعی این شرکت که به‌عنوان رقیب جدی برای چت جی‌پی‌تی شناخته می‌شود، در روز دوشنبه توانست در رتبه نخست اپلیکیشن‌های رایگان در فروشگاه اپل و بالاتر از تمام هوش مصنوعی‌های آمریکایی قرار گیرد و توجه بسیاری را به خود جلب کند.
دیپ‌سیک طی روز دوشنبه سبب شد تا انویدیا که یکی از پیشتازان بازار تراشه‌های هوش مصنوعی است، ۱۷ درصد از ارزش خود را از دست بدهد و ۵۹۳ میلیارد دلار از ارزش بازار آن حذف شود که این رقم بزرگترین کاهش یک‌روزه در تاریخ بازار بود. سایر شرکت‌ها نیز حدود ۴۰۰ میلیارد دلار ضرر کردند تا بازار سهام آمریکا افت هزار میلیارد دلاری را تجربه کند.
اما روز سه‌شنبه، بخشی از این کاهش جبران شد و انویدیا در ساعات اولیه حدود ۵ درصد رشد کرد و سهام شرکت‌های اوراکل و مارول تکنولوژی نیز به‌ترتیب ۳.۴ درصد و ۳.۶ درصد افزایش داشتند. این اتفاق سوالات زیادی را در مورد توانایی چین در رسیدن به سطح فناوری مشابه با آمریکا در این حوزه، با هزینه‌ای بسیار کمتر، به‌وجود آورده و دارایی میلیاردرهای آمریکایی را به خطر انداخته است.
شرکت دیپ‌سیک در سال ۲۰۲۳ در شهر هانگژو چین تأسیس شد و نخستین مدل زبان مصنوعی خود را همان سال عرضه کرد. دیپ‌سیک با ارائه یک مدل جدید هوش مصنوعی در ماه گذشته، به سرعت توجه‌ها را به خود جلب کرد. این مدل ادعا می‌کند که از لحاظ توانایی‌های فنی، در سطح مدل‌های مشابه شرکت‌هایی همچون اوپن‌ای‌آی، سازنده چت‌جی‌پی‌تی، قرار دارد. در عین حال، این مدل در استفاده از تراشه‌های گران‌قیمت انویدیا برای آموزش سیستم‌های خود، بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر عمل کرده است.
اما آنچه موجب ایجاد واکنش‌های شدید در بازار شد، مقاله‌ای بود که هفته گذشته منتشر شد و در آن به ویژگی‌های پیشرفته مدل دیگری از دیپ‌سیک به نام آر۱ اشاره شده بود. این مدل توانسته است مهارت‌های پیشرفتهای در زمینه استدلال ارائه دهد و به طرز قابل‌توجهی ارزان‌تر از مدل مشابه اوپن‌ای‌آی باشد.
در پس این هیاهو، بحث‌های پیچیده‌ای در داخل ایالات متحده در حال شکل‌گیری است، به‌ویژه در خصوص نحوه رقابت با چین در حوزه هوش مصنوعی. مارک آندریسن، یکی از سرمایه‌گذاران برجسته، در یک پست در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد مدل دیپ‌سیک را می‌توان «لحظه اسپوتنیک» در حوزه هوش مصنوعی دانست. این اشاره به پرتاب ماهواره اسپوتنیک توسط اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۵۷ داشت که موجب آغاز یک رقابت شدید فضایی میان شوروی و آمریکا شد.
در این میان، توجه به پیشرفتهای دیپ‌سیک همچنین تهدیدی جدی برای سیاست‌های اخیر آمریکا در محدود کردن فروش تراشه‌های هوش مصنوعی به چین است. برخی از تحلیلگران روابط ایالات متحده و چین معتقدند زمان‌بندی انتشار مدل‌های جدید دیپ‌سیک به طور کامل با انگیزه‌های سیاسی هماهنگ است نشان می‌دهد محدودیت‌های صادراتی آمریکا به چین بی‌ثمر و حتی مضر هستند.
یکی از ویژگی‌هایی که دیپ‌سیک را از رقبای خود متمایز می‌کند، این است که مدل‌های این شرکت «منبع باز» هستند، به این معنا که بخش‌های اصلی این مدل‌ها به‌طور رایگان در دسترس قرار می‌گیرند و افراد می‌توانند آن‌ها را تغییر دهند، گرچه شرکت هنوز جزئیاتی درباره داده‌هایی که برای آموزش مدل‌ها استفاده کرده است، منتشر نکرده است. آنچه بیشتر از همه در مورد مدل آر۱ توجه‌ها را جلب کرده، قابلیت «مقیاس‌گذاری زمان تست» است که به‌طور مؤثری نشان می‌دهد مدل‌های هوش مصنوعی چگونه از روند تفکر خود استفاده کرده و به آن برای آموزش بیشتر بدون نیاز به داده‌های جدید متکی هستند.
در حال حاضر، آموزش مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی برای شرکت‌هایی مانند اوپن‌ای‌آی و انتروپیک هزینه‌های نجومی در پی دارد. این شرکت‌ها برای پردازش و آموزش مدل‌های خود بیش از ۱۰۰ میلیون دلار هزینه می‌کنند و به دیتاسنترهای عظیمی نیاز دارند که شامل هزاران واحد پردازشی گرافیکی (GPU) با قیمت ۴۰ هزار دلاری برای هر کدام می‌شود. این مدل‌ها به‌طور معمول نیاز دارند که الگوریتم‌ها و سیستم‌ها از پایه بازطراحی شوند.
به‌طور مثال، مدل‌های هوش مصنوعی مرسوم برای انجام محاسبات، تمام اعداد را با دقت ۳۲ رقم اعشار می‌نویسند. اما دیپ‌سیک رویکرد متفاوتی اتخاذ کرده است: این شرکت با استفاده از تنها ۸ رقم اعشار برای دقت محاسباتی، ۷۵ درصد از حافظه مورد نیاز را کاهش داده است و به رغم این تفاوت، نتیجه به طور تقریبی یکسان است. دیپ‌سیک همچنین از یک سیستم «چندتوکنی» استفاده می‌کند که با استفاده از آن، مدل هوش مصنوعی می‌تواند جملات را به‌صورت یکجا پردازش کند، در حالی که مدل‌های معمولی مانند یک کودک ابتدایی، کلمات را به‌طور جداگانه می‌خوانند.
این روش جدید باعث می‌شود مدل دیپ‌سیک دو برابر سریع‌تر و با دقت ۹۰ درصدی عمل کند. در پردازش میلیاردها کلمه، این مزیت به‌وضوح قابل مشاهده است. اما یکی از بزرگترین نوآوری‌ها در مدل‌های دیپ‌سیک، ساخت سیستم «متخصص» است. برخلاف مدل‌های هوش مصنوعی معمولی که تمام ۱.۸ تریلیون پارامترهای خود را همزمان فعال می‌کنند، دیپ‌سیک تنها ۳۷ میلیارد پارامتر از ۶۷۱ میلیارد پارامتر خود را همزمان فعال می‌کند. این به نوعی مشابه به یک تیم بزرگ است که تنها متخصص‌های مورد نیاز هر کار را فعال می‌کند.
نتیجه این نوآوری‌ها کاهش چشمگیر هزینه‌ها و منابع مورد نیاز بوده است. با این ابتکار، هزینه آموزش از ۱۰۰ میلیون دلار به ۵ میلیون دلار کاهش یافته و تعداد پردازنده‌های گرافیکی مورد نیاز از ۱۰۰ هزار به تنها ۲ هزار کاهش یافته است. این تغییرات نه تنها از نظر فنی جذاب است، بلکه از نظر تجاری پیامدهای عظیمی دارد. دیپ‌سیک ثابت کرده که دیگر نیازی به دیتاسنترهای میلیارد دلاری نیست و امپراتوری تا دندان مسلح هوش مصنوعی آمریکا، نبرد را به یک سرباز چابک و ساده اما هوشمند و مدبر چینی باخته است.