یادداشت| یافتن راه رستگاری میان تولید و ورشکستگی

هفت صبح، مهدی الیاسی| اگر تولید کننده‌اید حواستان باشد ورشکست نشوید و این یادداشت را تا پایان بخوانید! تولید در اقتصاد تورمی و بی‌رونق ایران زَهره شیر می‌خواهد. تورم، قیمت فروش را بالا می‌برد، همچنین قیمت مواد اولیه و دیگر هزینه‌های تولید همچون حمل‌و‌نقل و انبارداری را هم پیوسته می‌افزاید. این شرایط درکنار رکود، سود موثر تولیدکننده بی‌نوا را می‌کاهد.

 در چنین وضعیتی نظارت دقیق بر فروش، وصول مطالبات‌ و مهار هزینه‌ها  اقداماتی است که همواره در تیررس تولیدکنندگان است تا مبادا زیان کنند اما عامل پنهان دیگری نیز هست که در عین مستوری، خطرناک است و آن «بهای تمام شده» کالاهای تولیدی است.

گویند شیطان در جزئیات است پس باید در جزئیات، نازک‌تر شویم. اگر درآمد فروش کالا‌ را از هزینه‌های عمومی و اداری بکاهیم آنگاه بهای تمام کالای فروخته شده مشخص می‌کند آیا فعالیت تولیدی شما سودده یا زیان‌ده بوده است.

ظاهر این معادله ساده است اما عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها! اگر محاسبه سود یا زیان به همین سادگی است، چرا بسیاری از تولیدکنندگان ناگهان ورشکست می‌شوند؟ در همین معادله به ظاهر ساده، درآمد فروش و هزینه‌های شرکت مشخص از هزینه حقوق و دستمزد گرفته تا هزینه تنخواه و تعمیرات و سایر هزینه‌ها است اما به بهای تمام شده کالا توجهی نشده و اغلب تولیدکنندگان خرد نمی‌دانند کالایی که تولید می‌کنند برای‌شان چقدر تمام می‌شود؟

 این مشکل زمانی حادتر می‌شود که کارخانه یا کارگاه محصول واحدی تولید نمی‌کند. مثلا چند نوع کیک و بیسکویت در اندازه‌ها و وزن و کیفیت و بسته‌بندی گوناگون تولید می‌کند. موضوع هنگاهی پیچیده‌تر می‌شود که یک کارگاه یا کارخانه، بیش از یک گروه محصول مثل انواع کیک و بیسکویت، انواع شکلات و انواع بستنی تولید و در چنین شرایطی محاسبه برای قیمت تمام شده کالا پیچیده است. 

بهای تمام شده شامل مواد و دستمزد مستقیم است که می‌توان آن را خرج شرکت خواند اما باید بَرج را هم محاسبه کرد و بر این خر‌ج افزود. بَرج همان هزینه‌های سربار است. اما موضوع به همین سادگی نیست. باید دقیقا مشخص شود هر واحد کالا از چه موادی به چه میزان و با چه کیفیتی تشکیل شده، کارگران چه مدت برای تولید هر واحد کالا وقت صرف کرده‌اند و چه مقدار از دستمزدی که دریافت کرده‌اند برای ساخت فلان کالا بوده، همچنین هزینه‌های متفرقه تولید هر واحد کالا چقدر است. محاسبه دقیق این موارد شاید در سخن، ساده باشد اما در عمل دشوار است.  

 اغلب تولیدکنندگان که چندین محصول یا چندین گروه محصول‌ تولید می‌کنند، درعمل به‌طور دقیق نمی‌دانند بهای تمام شده کالای تولیدی‌شان چقدر است. شاید از چند محصول سود ببرند اما دیگر محصولات‌شان زیان‌ده باشد و چون از بهای تمام شده واقعی خبر ندارند، آرام آرام به ورطه ورشکستگی می‌افتند. در غیاب آگاهی از بهای تمام شده واقعی، تصمیم‌گیری‌ دقیق برای مدیران واحدهای تولیدی ممکن نیست و عملا امکان مدیریت مالی و مدیریت تولید ناممکن می‌شود.

اینگونه است که بسیاری از کارگاه‌ها و کارخانه‌ها مدتی تولید می‌کنند و پس از مدتی، خبر می‌آید مهندس فلانی ورشکست شد. پس از بهای تمام شده محصولات خود مطلع باشید تا رستگار شوید و ورشکست نشوید.