نگاهی به تنش تجاری و سیاسی دهلی‌نو – واشنگتن
آیا دولت آمریکا می‌تواند از سیاست جنگ تعرفه‌ای علیه هند دست بردارد
هفت صبح | روابط هند و آمریکا طی دهه گذشته از یک مشارکت صرفاً اقتصادی به سطحی از همکاری راهبردی در حوزه‌های دفاعی، انرژی و فناوری ارتقا یافته بود اما روند این نزدیکی با اقدام اخیر دولت ترامپ برای اعلام تعرفه‌های جدید علیه دهلی‌نو با چالش‌های جدیدی روبه‌رو شد؛ چالش‌هایی که ریشه اصلی آن در اختلافات تجاری نهفته است. تصمیم واشنگتن برای افزایش تعرفه‌های سنگین بر صادرات هند، به‌ویژه در حوزه صنایع دارویی، فولاد و کالاهای کشاورزی، نه‌تنها نارضایتی دهلی‌نو را برانگیخت، بلکه پیام سیاسی آشکاری نیز داشت که «اولویت آمریکا، حتی در قبال شرکای استراتژیک، حفظ موازنه به سود منافع داخلی خود است».
در این میان، تماس تلفنی پرتنش ۱۷ ژوئن ۲۰۲۵ میان نارندرا مودی و دونالد ترامپ که طی آن نخست‌وزیر هند به صراحت هرگونه میانجی‌گری در مناقشه با پاکستان را رد کرد، نقطه عطفی در سرد شدن روابط شد. این مکالمه، هم بُعد سیاسی و امنیتی روابط را تحت فشار گذاشت و هم روند مذاکرات اقتصادی را متوقف کرد. از نگاه دهلی‌نو، فشار تعرفه‌ای واشنگتن و همزمان تلاش برای نزدیک شدن به اسلام‌آباد، نوعی پیام دوگانه و غیرقابل اعتماد از سوی آمریکا بود.
با این وضعیت، هند در واکنش، طرح‌های خرید تسلیحات آمریکایی را متوقف کرد و حتی سفر برنامه‌ریزی‌شده وزیر دفاع خود به واشنگتن را لغو کرد. این تصمیم در عمل یک پیام دیپلماتیک آشکار داشت که دهلی‌نو حاضر است حتی قراردادهای میلیارد دلاری دفاعی را معلق کند تا جایگاه چانه‌زنی خود را بازسازی کند.
موازنه‌گر آسیایی؛ تغییر تاکتیک مودی در روابط بین‌الملل
سیاست خارجی مودی به عنوان نخست‌وزیر هند طی سال‌های اخیر مبتنی بر ایده «چندجانبه‌گرایی انعطاف‌پذیر» بوده؛ یعنی دهلی‌نو به جای پیروی از یک محور قدرت، تلاش می‌کند روابط خود را در چند جبهه حفظ و مدیریت کند. تجربه اخیر با واشنگتن بار دیگر نشان داد که این رویکرد برای هندی‌ها صرفاً یک شعار نیست، بلکه یک ابزار واقعی در تصمیم‌گیری است.
مودی می‌داند که وابستگی بیش از حد به یک قدرت بزرگ، به‌خصوص در شرایط پرنوسان سیاست جهانی، می‌تواند به محدود شدن فضای مانور دیپلماتیک بینجامد. در نتیجه، همزمان با کند شدن روابط با آمریکا، او بر گسترش روابط با دیگر بازیگران کلیدی ازجمله روسیه، اتحادیه اروپا و حتی برخی کشورهای جنوب شرق آسیا تأکید دارد.
نمونه روشن این موازنه‌سازی را می‌توان در تماس تلفنی اخیر مودی با ولادیمیر پوتین دید. این گفت‌وگو نه‌تنها بعدی نمادین داشت، بلکه پیام روشنی به واشنگتن فرستاد که هند قصد ندارد در فضای رقابت روسیه و آمریکا، صرفاً به عنوان یک هم‌پیمان یکجانبه رفتار کند. دریافت مستقیم اطلاعات از پوتین درباره اوکراین، قدردانی مودی و تأکید او بر راه‌حل دیپلماتیک، همگی در چارچوب دیپلماسی «چندصدایی» هند معنا پیدا می‌کند. این مسیر، هند را در جایگاهی قرار می‌دهد که بتواند هم در بازار تسلیحات روسیه سهم داشته باشد، هم در پروژه‌های فناوری با غرب همکاری کند و هم با بازیگران منطقه‌ای مانند ژاپن و استرالیا وارد شراکت‌های راهبردی شود.
آینده روابط دهلی–واشنگتن؛ از تقابل تاکتیکی تا بازتعریف همکاری
اگرچه تنش‌های اخیر باعث ایجاد سردی محسوس در روابط هند و آمریکا شده اما بعید است که این شکاف به قطع کامل همکاری‌ها بینجامد. واقعیت این است که دو کشور همچنان منافع مشترکی در حوزه‌های کلیدی مانند امنیت دریایی در اقیانوس هند، مقابله با چین و توسعه فناوری‌های نوین دارند. با این حال، شکل این همکاری‌ها ممکن است بازتعریف شود.
از منظر دهلی‌نو، روابط آینده باید بر پایه احترام به منافع متقابل و اجتناب از فشارهای یکجانبه شکل بگیرد. توقف خریدهای دفاعی و ایجاد کانال‌های فعال با مسکو، بخشی از تاکتیک مودی برای ارسال این پیام است که هند تنها در صورتی حاضر به ادامه همکاری است که در تصمیمات کلان خود استقلال داشته باشد.
برای واشنگتن نیز حفظ روابط با هند نه فقط یک انتخاب، بلکه یک ضرورت ژئوپلیتیک است. بی‌اعتمادی به چین، نیاز به بازارهای نوظهور و اهمیت هند در معادلات انرژی و فناوری، همه عواملی هستند که آمریکا را ناگزیر می‌کند تا به بازسازی پل‌های ارتباطی با دهلی‌نو بیندیشد. اما پرسش این است که آیا دولت آمریکا حاضر خواهد بود از سیاست تعرفه‌ای و برخی رویکردهای فشارمحور دست بردارد یا خیر.
در نهایت، روابط هند و آمریکا وارد دوره‌ای شده که شاید بتوان آن را «همکاری با فاصله» نامید؛ وضعیتی که در آن، دو طرف ضمن حفظ چارچوب کلی روابط، به دنبال کاهش سطح وابستگی و افزایش انعطاف در انتخاب شرکای بین‌المللی خود هستند. تماس اخیر مودی با پوتین، نشانه‌ای از این تغییر فاز است؛ تغییری که اگر ادامه یابد، می‌تواند الگوی جدیدی از تعامل قدرت‌های میانه با ابرقدرت‌ها را به نمایش بگذارد.
