ملاقات با غول‌های اقتصاد ایران | صد شرکت برترایران معرفی شدند؛ پولسازترین‌ها کدام‌ها هستند؟
بانک رفاه شگفتی‌ساز شد؛ هلدینگ خلیج‌فارس جایگاهش را پس گرفت
هفت صبح| مثل تمام ۱۶ سال گذشته، سازمان مدیریت صنعتی، لیست بلند‌بالایی را منتشر کرده از ۵۰۰ شرکت برتر سال مالی گذشته. گزارش این سازمان از آنجا اهمیت دارد که از شاخص‌های به‌روز و متعددی استفاده می‌کند و این کار را منظم و هرساله انجام می‌دهد برای همین هم با اتکا به آمارهای آن می‌توانیم شرکت‌ها را در سال‌های مختلف با هم مقایسه کنیم.
فقط باید حواسمان باشد که وقتی از 100 شرکت برتر حرف می‌زنیم ذهنمان را از هر چه عدد و رقم است خالی کنیم تا جا برای عددهای چند هزار میلیاردی باز شود. رقم‌های بسیار بزرگ که به سودسالانه غول‌های صنعت در ایران تعلق دارد که بسیاری از آنها در یک چیز مشترکند و آن دولت‌‌بودن یا وابستگی بسیار زیاد به دولت است، در واقع اگرچه عمده این شرکت‌ها بورسی هستند اما سرمایه‌گذاران بزرگ و کوچک خصوصی سهم خیلی کمی از سهام آنها دارند.
یک. باز هم نفتی‌ها
اگر کمی در مورد اقتصاد ایران بدانید حتما در جریان هستید که کاکل اقتصاد ما روی شرکت های نفتی و پتروشیمی می‌چرخد پس اصلا جای تعجب ندارد که رتبه‌های بالای جدول ۵۰۰ شرکت برتر همیشه در دست این شرکت‌ها باشد و اسم‌های آنها تا ۱۰۰ رتبه اول به شکل محسوسی تکرار شود.
دو. بازگشت هلدینگ خلیج‌فارس
هلدینگ خلیج‌فارس، غول بلامنازع صنعت پتروشیمی در ایران که سال‌های سال، بالای جدول پولسازترین شرکت ایرانی، جا خوش کرده بود در سال مالی ۱۴۰۱ جایش را به هلدینگ ستاره خلیج فارس داد اما امسال توانست جایگاهش را پس بگیرد. این شرکت که سال گذشته ۳۷۱هزار میلیارد تومان پول ساخته بود امسال توانست یک جهش قابل قبول داشته باشد و به درآمد ۴۶۳هزارمیلیاردی برسد.
چرا می‌گوییم قابل قبول؟ چون هلدینگ خلیج‌فارس سال ۱۴۰۰ حدود ۲۶۸ هزارمیلیارد تومان درآمد داشت یعنی رشد درآمد این شرکت امسال از سال گذشته کمتر بوده است. نکته جالب این است که این شرکت با وجود کاهش رشد درآمدش توانسته رتبه اول را پس بگیرد و این نشان می‌دهد که افت رشد درآمدی شرکت رقیبش یعنی ستاره‌خلیج‌فارس قابل توجه بوده است.
هلدینگ خلیج‌فارس یا همان شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس در سال ۸۹ کارش را شروع کرده و در زمینه سرمایه‌گذاری و مدیریت بر پالایشگاه‌ها، مجتمع‌های پتروشیمی و کارخانجات شیمیایی، همچنین تولید فراورده‌های نفتی، فراورده‌های پتروشیمی، مواد شیمیایی و پلیمرها فعالیت می‌کند. جالب اینکه اگرچه سهام عدالت مالک ۴۰ درصد ارزش ۱۲۰ میلیارد دلاری هلدینگ خلیج‌فارس است و ۴۹ میلیون ایرانی هم سهامدار سهام عدالت هستند اما اگر سودهایی که تا الان واریز شده، مرور کنید می‌فهمید که نقش این ۴۹ میلیون نفر از گردش مالی این غول پتروشیمی بسیار ناچیز است.
سه. فقط ۱۰۰۰میلیارد رشد
شرکت نفت ستاره‌خلیج‌فارس که سال گذشته با رشد درآمد خیره‌کننده‌اش توانسته بود با اختلافی هرچند کم (البته در مقیاس هزاران میلیارد) هلدینگ پتروشیمی خلیج‌فارس را پشت سر بگذارد امسال عقب‌نشینی کرده است آن هم به شکلی نگران‌کننده. این غول نفتی ایرانی امسال توانسته ۳۹۹هزارمیلیارد تومان درآمد داشته باشد یعنی فقط هزارمیلیارد تومان بیشتر از درآمد ۳۹۸هزارمیلیاردی سال ۱۴۰۱.
این شرکت سال قبل از آن ۲۴۲ هزار میلیارد تومان و سال ۹۹ چیزی حدود ۱۲۷ هزار میلیارد تومان درآمد داشت. بنابراین با یک حساب سرانگشتی ساده می‌توانیم بفهمیم در حالی که هلدینگ ستاره‌خلیج‌فارس در رتبه دوم پردرآمدترین شرکت‌های ایران ایستاده اما نتوانسته موفقیت سال‌های قبل در افزایش درآمد را تکرار کند. بر اساس همین عدد‌ها می‌بینیم که ستاره‌خلیج‌فارس در دو سال مالی منتهی به ۱۴۰۱ درآمدش را چهاربرابر کرده اما از سال ۱۴۰۱ تا انتهای ۱۴۰۲ افزایش درآمدش در مقیاس شرکت‌های نفتی ایرانی ناچیز بوده است. البته می‌دانیم که این رشد‌ها تا اندازه زیادی تحت تاثیر نرخ دلار است چرا که این شرکت‌ها دلاری صادرات می‌کنند اما صورت‌های مالی‌شان ریالی محاسبه می‌شود اگرچه با همین حساب و کتاب هم شرکت نفت ستاره خلیج‌فارس افت عجیب و غریبی داشته است.
ستاره خلیج‌فارس بیشتر از هر چیز پالایشگاه تولید بنزین است که خوراکش را از پارس جنوبی می‌گیرد و دولت یعنی شرکت ملی نفت عمده سهام آن را در اختیار دارد. این شرکت سال 1385 ساخته شده و سال فرمانده کل سپاه درباره آن گفته بود: «ستاره خلیج‌فارس محصول قهر دشمن بود؛ کاش زودتر رفته بودند.»
چهار. بانک رفاه شگفتی‌ساز امسال
به جرأت می‌توان گفت که پدیده پولسازی سال گذشته هیچ شرکتی نیست غیر از هلدینگ بانک رفاه کارگران. این هلدینگ که با قدرت و اختلاف با رتبه چهارم، در رتبه سوم جدول پولسازترین شرکت ای ایرانی ایستاده از هر نظر یک شگفتی محسوب می‌شود. اول از همه اینکه بعد از مدت‌ها یک هلدینگ بانکی اینقدر خودش را بالا کشیده است. سال ۱۴۰۱ بانکی‌ها تازه از رتبه نهم شروع می‌شدند که این رتبه هم متعلق به هلدینگ بانک ملت بود.
اینطور که از مقایسه جدول‌ها می‌شود، فهمید هلدینگ بانک رفاه کارگران سال گذشته خودش را از رتبه دهم به رتبه سوم رسانده آن هم با یک پولسازی درست و حسابی. سال ۱۴۰۱ این هلدینگ توانسته بود ۱۶۰ هزارمیلیارد تومان درآمد داشته باشد در حالی که این رقم را سال گذشته به ۳۹۱هزارمیلیارد تومان رسانده است. این یعنی رشد بیشتر از ۱۰۰درصدی.
از آنجایی که هلدینگ بانک رفاه با نماد «ورفاه» در بورس تهران حضور دارد حرکت صعودی محسوس آن قبل‌تر هم به چشم فعالان بازار آمده بود و خیلی‌ها می‌گفتند که این درآمد ناشی از تسویه و تهاتر تسهیلات اعطایی به سازمان تامین اجتماعی به طرفیت سرمایه‌گذاری در سهام پالایش نفت امام خمینی شازند بوده است.
ممکن است از سرمایه‌گذاری هلدینگ یک بانک در حوزه پالایشی تعجب کنید اما بد نیست بدانید که همین هلدینگ بانک رفاه نه تنها مالک بیشتر از ۴۹ درصد از پالایش نفت شازند است بلکه ۵۲ درصد از پتروشیمی امیرکبیر،۳۴ درصد از پالایش نفت بندرعباس، ۱۰ درصد از فولاد مبارکه و ۱۰ درصد از پالایش نفت اصفهان متعلق به این هلدینگ است. بنابراین بخش بزرگی از درآمد این هلدینگ را فعالیت‌های نفت و پتروشیمی آن تشکیل می دهد.
پنج. یک سقوط غم‌انگیز
همانقدر که هلدینگ بانک رفاه رشد عجیبی داشته سقوط عجیب یک شرکت دیگر هم می‌تواند شگفتی محسوب شود. شرکت پالایش نفت اصفهان که سال ۱۴۰۱ در رتبه سوم ایستاده بود آن هم با درآمد ۳۴۲هزارمیلیاردی، در جدول امسال در بین ۲۰ شرکت اول هم دیده نمی‌شود. رد چنین سقوطی را در صورت‌های مالی شش ماه اول این شرکت هم می‌توان دید آنجا که می بینیم سودآوری این شرکت در نیمه نخست امسال سقوط سنگین 73 درصدی را تجربه کرده است. افزایش شدید هزینه‌های تولید و جاماندگی رشد درآمد شپنا از بهای تمام‌شده، مهم‌ترین دلیل کاهش سودآوری این شرکت اعلام شده اما طبیعتا در مجامع آن دلایل جزئی‌تری هم گفته می‌شود.
شش. حضور پررنگ فولادی‌ها
همانطور که گفتیم نقش نفتی‌ها و پتروشیمی‌ها در بین شرکت‌های پولساز ایرانی بدون رقیب است تا جایی که بین ۵۰ شرکت اول ۲۳ شرکت نفتی و پتروشیمی دیده می‌شود. بعد از نفتی‌ها، نقش فولادی‌ها هم در این بین غیرقابل انکار است. در واقع آنها را می‌توان دومین غول بزرگی دانست که اقتصاد مملکت روی شاخ آنها می‌چرخد. در بین صد شرکت اول از نظر فروش ۱۵ شرکت فولادی حضور دارند که پولدارترین آنها شرکت فولاد مبارکه اصفهان (هلدینگ) است با فروش نزدیک به ۳۰۰ هزار میلیاردی در سال در رتبه ششم ایستاده است. وقتی به لیست سهامداران این شرکت هم نگاه می‌کنیم می‌بینیم که بخش عمده آن را سازمان‌های دولتی تشکیل می‌دهند.
هفت. یک هیچ به نفع سایپا
از وضعیت شرکت‌های خودروسازی در رتبه‌بندی شرکت‌های پولساز اگر پرسیده باشید جواب این است که اوضاع آنها نسبت به سال‌های گذشته تغییر خاصی نکرده است، کماکان با وجود تمام شکایت‌هایی که خودروسازها و مونتاژکارها می‌کنند، هشت شرکت خودرویی در لیست 100 شرکت برتر دیده می‌شوند.
جایگاه ایران خودرو و ساپیا هم تقریبا با ثبات است، با کمی تغییرات به نفع سایپا به این صورت که ایران خودرو از رتبه هفتم سال ۱۴۰۱ با درآمد ۲۱۸هزارمیلیاردی به رتبه هشتم سال ۱۴۰۲ با درآمد ۲۷۸ هزارمیلیاردی رسیده است اما سایپا از رتبه هفتم سال ۱۴۰۱ با درآمد ۹۸هزارمیلیاردی به رتبه ۱۲ سال ۱۴۰۲ با درآمد ۱۴۲ هزارمیلیاردی رسیده است. این یعنی ساپیا اگرچه هنوز از نظر درآمد فاصله قابل توجهی با ایران‌خودرو دارد اما از نظر رشد درآمد وضعیت بسیار بهتری از آن داشته است.