چینی، ژاپنی یا کُره‌ای؟ | درباره تمایل دانشجویان به ترجمه زبان‌های چینی، ژاپنی و کره‌ای
گفتگو با دکتر آیت حسینی، استاد زبان ژاپنی دانشگاه تهران
هفت صبح، هانا پیرصالح| علاقه‌مندان به زبان در ادوار مختلف، تمایل به یادگیری زبان‌های گوناگون داشته‌اند. به عنوان مثال آنچه از ابتدای قرن گذشته تا سال‌ها جزو شایستگی‌های یک تحصیل‌کرده به شمار می‌رفت، یادگیری زبان فرانسه بود. برخی از روشنفکران هم در دهه 30 و 40، به زبان فرانسه مسلط بودند. این رویه البته در دهه‌های بعد تغییراتی داشت و تمایل به یادگیری زبان فرانسه جای خود را به متقاضیان رشته‌های ترجمه در زبان انگلیسی داد.
این روزها البته زبان انگلیسی در ترجمه همچنان یکی از پرمتقاضی‌ترین رشته‌هاست. اما شیفتگی نسبت به بعضی زبان‌های دیگر از جمله چینی، ژاپنی و حتی کره‌ای هم بیشتر شده است. البته در این گزارش قصد نداریم به دلایل این موضوع بپردازیم اما به شکل خلاصه می‌توان گفت موضع‌گیری‌های رسانه در این ماجرا بی‌تاثیر نبوده است. به عنوان مثال در بخش زبان کره‌ای توضیح خواهیم داد که چرا یک گروه موسیقی به تنهایی توانسته تعداد شیفتگان یادگیری زبان کره‌ای را حتی در کشور ما بالا ببرد یا چرا انتشار انیمه‌ها یا کتاب‌های مانگای ژاپنی، علاقه‌مندی به یادگیری زبان ژاپنی را افزایش داده. اما گذشته از این مباحث، مهم این است که بدانیم هرکدام از این زبان‌ها، چه قابلیت‌ها، دشواری‌ها و امکاناتی دارند.
به همین منظور در ابتدا گفت‌وگویی با دکتر آیت حسینی، استاد زبان ژاپنی در دانشگاه تهران انجام داده‌ایم و بعد از آن به قابلیت‌ها و دشواری‌های هر کدام از این زبان‌ها پرداخته‌ایم.
چند درصد از دانشجویان عموما با آگاهی وارد رشته زبان و ادبیات ژاپنی می‌شوند؟
امروزه درصد کسانی که با آگاهی، زبان و ادبیات ژاپنی را به عنوان رشته موردنظر خود برای تحصیل انتخاب می‌کنند، به‌مراتب از گذشته بیشتر است. زمانی که در دهه70 ما دانشجو بودیم، تقریبا هیچ‌کس اطلاعات کافی پیش از ورود به رشته را نداشت. صرفا آن را به عنوان یک رشته تصادفی در دفترچه کنکور، آن هم در اولویت‌های آخر انتخاب می‌کردند. مواردی استثنا هم البته وجود داشت؛ از جمله کسانی که قبلا در ژاپن زندگی کرده بودند و پس از بازگشت به ایران، برای تحصیل به این رشته می‌آمدند.
آن‌ها معمولا افرادی بودند که برای کار مهاجرت کرده بودند و زبان را در محیط کار، نصفه و نیمه آموخته بودند و قصد تکمیلش را داشتند. فقط چنین افرادی بودند که آگاهی قبلی از رشته داشتند که تعدادشان هر سال به یکی دو نفر می‌رسید؛ اما سال به سال این موضوع در حال تغییر است و اکنون بیش از نیمی از دانشجویان با آگاهی وارد این رشته می‌شوند و بسیاری نیز ژاپنی انتخاب اول‌شان است. بعضی حتی پیش از ورود به رشته، زبان را بلدند و عده‌ای هم مسلط هستند و درصد آگاهی دانشجویان، رو به افرایش است.
مشکلات آموزش زبان‌هایی مثل ژاپنی که مقداری ناشناخته‌تر هستند در ایران چیست؟
بزرگ‌ترین مشکل ما عدم‌دسترسی به منبع است. ما نمی‌توانیم خودمان کتاب‌های درسی را تهیه کنیم و بنیاد ژاپن هرساله تعدادی کتاب به ما اهدا می‌کند. اساتید کتاب‌ها را برمی‌دارند و ورژن کپی‌شده آن‌ها به دست دانشجویان می‌رسد. در زمینه گزینش کتاب هم حق انتخاب چندانی وجود ندارد و امکان خرید کتاب‌ها از سایت‌هایی مانند آمازون (Amazon) برای استاد و دانشجو فراهم نیست یا اگر باشد، هزینه آن به‌صرفه نیست.
مشکل اصلی ما، انزوای ماست که تهیه منابع را برایمان غیرممکن یا خیلی گران می‌کند. مشکل دیگری که موانع زیادی در آموزش ایجاد می‌کند، اعمال فیلترینگ بر روی سایت‌های ژاپنی است. به علت نداشتن شناخت کافی نسبت به محتوا، بسیاری از لغتنامه‌های آنلاین و سایت‌های دارای مطالب آموزش زبان، فیلتر شده‌اند و همین آسیب‌های زیادی ایجاد می‌کند.
چه تعدادی از دانشجوها رشته را تا فارغ‌التحصیلی ادامه می‌دهند و چه تعدادی رها می‌کنند؟
قبلا تعداد کسانی که رشته را نیمه‌کاره رها می‌کردند، بیشتر بود. اکنون بیش از ٧٠درصد از کسانی که وارد رشته می‌شوند، آن را ادامه می‌دهند و فارغ‌التحصیل می‌شوند. علت این که برخی هم آن را رها می‌کنند، گاهی سختی رشته است یا بازار کار. گاهی دانشجو در حین تحصیل به رشته‌های دیگری علاقمند می‌شود که بر عکس آن نیز مواردی بوده که افرادی از رشته‌های دیگر به زبان و ادبیات ژاپنی تغییر رشته داده‌اند. هر سال تعدادی از موارد این چنینی نیز وجود دارد.
آیا بازار کار برای این رشته تضمین شده هست یا صرفا فارغ التحصیلان باید براساس علاقه مسیر خود را ادامه دهند؟
در شرایط فعلی، بازار کار برای هیچ رشته‌ای، تضمین‌شده نیست. دو دیدگاه نسبت به بازار کار وجود دارد که یکی دیدگاه سنتی است. در دیدگاه سنتی ذهنیت فرد این‌گونه است که از خود می‌پرسد: «پس از تحصیل در این رشته و اخذ مدرک، کجا مرا استخدام می‌کنند؟» این نگاه دیگر عوض شده و در دنیا چنین نظری درباره بازار کار وجود ندارد. امروزه بیشتر محوریت بر روی کارآفرینی است.
اینکه دانشجو پس از فارغ‌التحصیلی چه فرصت‌هایی می‌تواند برای کار ایجاد کند؟ هم برای خود و هم برای دیگران. متاسفانه این دیدگاه آموزش داده نمی‌شود و دانشگاه باید به سمتی برود که مهارت‌های کارآفرینی را هم آموزش بدهد و صرفا تمرکز بر روی تدریس زبان نباشد. چراکه با یادگیری مهارت‌های کارآفرینی هر فرد توانایی ایجاد اشتغال پیدا می‌کند. اگر با نگاه سنتی بخواهیم بررسی کنیم، بازار کار امروزه برای این رشته خیلی کم شده است.
از آن جایی که کار در رشته‌های زبان به مسائل دیپلماتیک و سیاسی برمی‌گردد، بازار کار هر زبانی، وابسته به این است که ارتباط کشور ما با کشوری که زبانش را می‌خوانیم، چگونه و تا چه حد است. این مسائل در بازار کار خیلی تعیین‌کننده هستند. در حال حاضر رابطه ما با ژاپن، اگرچه خوب و حسنه است، زیاد نیست. بیشتر در حیطه تبادلات فرهنگی، ارتباط داریم. در صورتی‌که در گذشته (دهه70) به واسطه سرمایه‌گذاری‌های فراوان ژاپن در صنعت ایران، این روابط خیلی گسترده‌تر بود و به همین علت، اشتغال در آن زمان خیلی بهتر بود. برای همین در صورت از سرگیری روابط تجاری، بازار کار، خیلی جای رشد دارد.
زبان چینی علت محبوبیت: شرایط چین در جهان
چین در یکی، دو دهه اخیر، رشد اقتصادی قابل توجهی داشته و به لحاظ سیاسی نیز توانسته نسبت به گذشته موقعیتی به‌مراتب تاثیرگذارتر در جهان داشته باشد. چینی، زبانی است که می‌تواند به عنوان مادر زبان‌های کشورهای آسیایی از جمله کره، ژاپن و تایوان (که زبان رسمی‌اش چینی است) معرفی شود. این زبان علاوه‌بر اینکه بیشترین تعداد سخنگو را دارد، به علت موقعیت کشور چین در جهان، روز به روز متقاضیان بیشتری برای یادگیری پیدا می‌کند. رشته چینی، اولین بار در دانشگاه بهشتی شروع به تدریس شد و اکنون در دانشگاه‌های تهران و علامه طباطبایی هم تدریس می‌شود.
هرچند هنوز هم رشته‌ای تازه به حساب می‌آید. تمرکز اصلی در این رشته، درک مطلب، خواندن، نوشتن و مکالمه به زبان چینی است و علاوه بر آن، دانشجویان با فرهنگ، تاریخ و ادبیات کشور چین هم آشنا می‌شوند. طی چهار سال کارشناسی این رشته در دانشگاه، هدف این است که دانشجو به سطح قابل قبولی از زبان چینی برسد. اما از آن جایی که زبان چینی در دانشگاه‌های متفاوتی تدریس می‌شود، سرفصل‌های یکسانی ندارد و هر دانشگاه با برنامه‌ریزی متفاوتی واحدهای درسی را تقسیم می‌کند و ارائه می‌دهد. البته این زبان به خاطر پیچیدگی نوشتار و تلفظ‌های دشوار به عنوان یکی از سخت‌ترین زبان‌ها یا حتی سخت‌ترین زبان برای یادگیری شناخته می‌شود اما یادگیری آن غیرممکن نیست.
زبان ژاپنی علت محبوبیت: گسترش انیمه و مانگا
طی چند سال اخیر علاقه‌مندی نوجوانان به زبان ژاپنی، به علت محبوبیت یافتن بی‌سابقه انیمه و مانگا، افزایش چشمگیری داشته اما صرفا دوست داشتن انیمه دلیل بر موفقیت نمی‌شود و همانند تمامی رشته‌ها، مهارت یافتن در ژاپنی نیازمند تمرین و ممارست است.
گرچه نوشتار این زبان در نگاه اول دشوار به نظر می‌رسد اما غیرقابل فهم نیست و در کنار این دشواری، زیبایی خاص خودش را هم دارد زیرا هر عبارت دارای معنا و فلسفه عمیقی است که زبان‌آموز را به وجد می‌‌آورد؛ پس اجازه ندهید ظاهر چالش‌برانگیزش مانع شما باشد! این رشته از سال ۱۳۷۳ به‌طور رسمی وارد دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران شد و شروع به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی کرد.
زبان کره‌ای علت محبوبیت: گروه موسیقی BTS
طبیعتا محوریت آن هم حول یادگیری زبان ژاپنی و آشنایی با ادبیات و فرهنگ اصیل کشور است. همچنین تمرکز اصلی آن بر کسب مهارت‌های چهارگانه زبان ژاپنی (درک مطلب، مکالمه، خواندن و نوشتن) است که می‌تواند مهارت‌های علاقمندان به یادگیری این زبان را تقویت کند. ضمن اینکه این رشته برای علاقه‌مندان آن، موقعیت‌های خوبی را فراهم می‌کند که از جمله آن‌ها، می‌توان به بورسیه تحصیلی ژاپن اشاره کرد. از آن جایی که آموزشگاه‌هایی که ژاپنی را به‌طور اصولی تدریس می‌کنند، انگشت‌شمار هستند، تحصیلات دانشگاهی در این رشته موقعیتی طلایی برای یادگیری استاندارد زبان ژاپنی است.
