تنها صداست که می‌ماند؟
درباره تسلط بازیگران زن سینمای ایران بر مقوله صدا و صداسازی و لحن.
روزنامه هفت صبح| بسیاری از بازیگران مشهور سینمای جهان با لحن و صدایشان در یاد ما می‌مانند. صدای جک نیکلسون یا شکل حرف زدن جولین مور و یا جودی فاستر. در میان بازیگران ایرانی چه کسانی را می‌شناسید که شیوه سخن گفتنشان و لحنشان در یاد ما باقی‌مانده باشد؟
لیلا حاتمی مطمئنا در این عرصه نفر اول است. او سابقه تئاتری ندارد و فن بیان نخوانده است اما شیوه آرام وخاص حرف زدنش به عنوان یک خصیصه شخصیتی، موجب شده تا او پرتره‌ای اشرافی در ذهن مخاطب داشته باشد. گروهی او را به داشتن صدای مونوتن متهم می‌کنند و گروهی صدای او را بخشی از کاراکترش می‌دانند.
در دو فیلم شیدا و لیلا که هردو از کارهای اولیه او هستند کمال تبریزی و داریوش مهرجویی بهترین استفاده را از لحن خاص حاتمی به عمل آوردند. در شیدا در بخشی کلیدی از فیلم لیلا به عنوان یک پرستار جنگ، آیاتی از قرآن را برای پارسا پیروزفر به عنوان یک مجروح جنگی می‌خواند و لحن آرام خانم حاتمی در این نقش تاثیری شگفت‌انگیز در فهم رابطه این دو نفر ایفا می‌کند.
در فیلم‌های معاصرتر در فیلم من و همین‌طور فیلم در دنیای تو ساعت چند است، این استفاده درست از صدای آرام و غمزده حاتمی را می‌توانید ببینید. حتی فیلم تصور، آخرین فیلمی که لیلا را دیده‌ایم بر روی تن صدای خاص او سرمایه‌گذاری شده است.
در واقع حضور لیلا در هر فیلمی آپشن بهره‌وری از صدای خاصش را نیز روی میز می‌آورد. این را هم بگوییم که در فیلم‌هایی مثل ارتفاع‌پست و یا بی‌پولی، لیلا عامدانه سعی کرد راکورد صدای همیشگی خود را تغییر دهد که خب خیلی موفق نبوده است.
سحر دولتشاهی، طناز طباطبایی، هانیه توسلی و آزاده صمدی هر چهار نفر سابقه تئاتری بسیار پرباری دارند و هر چهار نفر از جمله ستاره‌های سینما هستند که بر لحن و گویش خود کاملا مسلطند. در میان این چهار تن آزاده صمدی با صدای بم خود نشان داده که توانایی شخصیت‌سازی بر مبنای لحن و صدا را کاملا داراست.
مثل کاری که در حضور کوتاهش در فیلم خوب، بد، جلف و در ملاقات با حمید فرخ نژاد انجام داده بود. صدای او به شکل کامل در ذهن باقی می‌ماند. سحر دولتشاهی هم این‌گونه است. او هم می‌تواند با خلاقیت از صدا و حنجره تربیت‌شده‌اش استفاده کند و در نقش‌آفرینی‌های متفاوت، لحن متناسب را انتخاب کند.
بازی او در سریال می‌خواهم زنده بمانم تصویری از این توانایی نادر را نشان می‌داد. هانیه توسلی و طناز طباطبایی هم بیان‌های بسیار خوبی دارند و در شرایط مختلف احساسی می‌توانند کلمات را متناسب و دقیق ادا کنند. هر دو بازیگران بسیار خوبی هستند که از پس نقش‌های متفاوت به راحتی بر می‌آیند. هرچند صدای هردو نفر، آن کاراکتر خاص مثلا صدای آزاده صمدی را ندارد.
سوسن تسلیمی هم به عنوان یک بازیگر مسلط تئاتر تسلط جالبی بر گویش و بیان خود داشت اما گاهی استفاده او از توانایی‌های صدایش، جنبه‌ای خودنمایانه به خود می‌گرفت.
ترانه علیدوستی از موهبت دارا بودن صدایی رسا و بم برخوردار بوده است و توانسته به مرور زمان این صدا را رام کند و در هر پرسونایی متناسب با خواسته‌های نقش وکارگردان از آن استفاده کند. صدای ترانه شخصیت و کاراکتر کاملا مشخصی دارد که به‌راحتی قابل تشخیص است.
این کاراکتر صدا حتی از اندازه لازم بیشتر است و شرایط سختی را برای بازیگر می‌آفریند و گاه کار ترانه را برای نقش‌آفرینی‌های متفاوت سخت می‌کند و با این حال او در تفریق نشان داد که از پس این چالش با موفقیت بیرون آمده است.
هستی مهدوی یکی از نمونه‌های موفق استفاده از صدا و لحن در بازیگری است. بازی او در سریال آکتور پر بود از بازی او با لحن و بالا و پایین آوردن لول صدا و یا بم و زیر کردن آن. هستی مهدوی بازیگری است که صدای خاصی دارد که در ذهن تماشاگر می‌ماند.
پریناز ایزدیار هم صدای بم غیرقابل کنترلی دارد که همیشه در مرز حرکت به سمت نوعی خشونت است. این خشونت صدای خانم ایزدیار گاه باورپذیری او در نقش‌های عاشقانه را سخت می‌کند. این موضوع در فصولی از سرخپوست و حتی جیران مشکل ساز شده بود. خانم ایزدیار باید برای کنترل و رام کردن صدایشان تلاش بیشتری انجام دهند چون به شکل ذاتی از صدای خاصی برخوردار هستند.
صدای نیکی کریمی در سارا فوق‌العاده در جهت آشنا شدن با شخصیت او در فیلم و تبلور خصوصیاتش عمل می‌کند و عجیب آنکه دو سال بعد در فیلم پری همین لحن و همین صدا مانع ارتباط تماشاگر با پرسونای ایشان می‌شود.
هدیه تهرانی هم لحن خاصی دارد که در ذهن تماشاگر می‌ماند با این حال او تنها در یک فیلم یعنی کاغذ بی‌خط ساخته ناصر تقوایی است که مجبور می‌شود همه ظرفیت‌های گویش و بیان خود را به کار بگیرد. صدای هدیه تهرانی هم از نوعی تشخص برخوردار است که در ذهن می‌ماند اما بعید است خودش کاری برای استفاده از این صدا به عمل بیاورد.
ویشکا آسایش تسلط فوق‌العاده‌ای بر بیان خود داشت و می‌توانست از صدای تیز و حتی کمی تو دماغی خود به خوبی استفاده کند و به‌خصوص در نقش‌های کمدی. شقایق دهقان و فلامک جنیدی هم در شیوه بیان خود موفقیت‌های خاص خود را داشتند.
