روز تلخ رادیکال‌ها در بهارستان
توضیح اتفاق‌های دیروز مجلس باری ما مردم عادی در ۵ دقیقه
هفت صبح| دیروز انتخابات هیات رئیسه مجلس دوازدهم برای اجلاسیه اول یا همان سال اول برگزار شد. قالیباف رئیس ماند ولی ترکیب هیات رئیسه کمی تغییر کرد. ممکن است بپرسید که دقیقا چه تغییراتی رخ داده و معنای سیاسی این تغییرات چیست. ممکن هم هست که سوالتان این باشد که این تغییر برای ما مردم عادی که مثلا غروب روز چهارشنبه روزنامه را در متروی تهران می‌خوانیم؛ چیست.
تلاش می‌کنیم خیلی سریع، در حد ۵ دقیقه مطالعه به این سوالات پاسخ بدهیم.
۱. هیات رئیسه مجلس ۱۲ عضو دارد. یک رئیس، دو نایب رئیس، شش دبیر و سه ناظر. کارشان رتق و فتق امور مجلس است. مهم‌تر از همه اداره صحن علنی و نیز در دستور کار قرار دادن طرح‌ها و لوایح.
۲. آیا کارشان مهم است؟ بله. چطور؟ مثلا وقتی نمایندگان می‌خواهند وزیری را استیضاح کنیم بسیار می‌شنویم که طرح استیضاح از سوی هیات رئیسه «اعلام وصول» نشده است. یعنی چه؟ یعنی یکی از آن کسانی که دبیر هیات رئیسه است هنوز پشت میکروفن نگفته که این طرح به دست هیات رئیسه رسیده است.
حالا اگر اعلام وصول بشود چه می‌شود؟ هیات رئیسه موظف است خیلی سریع طرح را به کمیسیون مربوطه بفرستد و بعد هم بدون نوبت در صحن علنی مطرح کند.
حالا چرا برخی اوقات هیات رئیسه در برابر اعلام وصول استیضاح مقاومت می‌کند؟ چون وزیر مربوطه یا معاون پارلمانی وزارت او یا معاون پارلمانی دولت با هیات رئیسه لابی کرده‌اند و از آن‌ها خواسته‌اند دست نگه دارند تا نمایندگان خواهان استیضاح را راضی کنند که دست از این کار بکشند.
۳. اهمیت هیات رئیسه به اینجا ختم نمی‌شود. در اغلب کشورهای جهان رئیس پارلمان یک مقام تشریفاتی است و حتی به او Speaker یعنی سخنگو می‌گویند. در ایران ولی رئیس مجلس یکی از روسای قوا است. در جلسه سران نظام شرکت می‌کند، عضو شورای عالی امنیت ملی است، در جلسه شورای هماهنگی سران قوا شرکت می‌کند و خلاصه مقامی هم سطح دو رئیس قوه دیگر دارد.
۴. چه کسی رئیس شده؟ محمد باقر قالیباف با ۱۹۸ رای. رای قالیباف نسبت به دوره پیش ۲۳ رای کمتر شده است. ولی به هر حال رئیس مجلس باقی مانده است. مجلس ۲۹۰ نماینده دارد و دیروز ۶۰ نفر به مجتبی ذوالنوری و ۵ نفر به منوچهر متکی و ۲۴ نفر هم رای باطله دادند. ۸ نفر هم یا غایب بودند یا رای ندادند.
۵. این رای می‌تواند ترکیب مجلس را به خوبی به ما نشان بدهد. چطور؟ یک روز قبل از انتخابات اعلام شد که ۲۱۱ نفر در فراکسیون انقلاب اسلامی که همان فراکسیون اصولگرایان است نام نوشتند. بنابراین ۷۹ نماینده اصولگرا نیستند. یا مستقل هستند یا معتدل و یا اصلاح‌طلب. فراکسیون مستقلین از قالیباف حمایت کرده بود.
اگر فرض بگیریم که همه آن‌ها به قالیباف رای دادند احتمالا ۱۲۰ نفر از اصولگرایان هم طرفدار قالیباف بودند و با ترکیب این دو مجموعه قالیباف رئیس مجلس شده است. بنابراین نزدیک به ۹۰ اصولگرا هم در مجلس غیرقالیبافی هستند. یا اصولگرای جبهه پایداری و یا اصولگرای طرفدار دولت رئیسی و مجموعه شریان.
این ترکیب در عین ناباوری، کمی معتدل‌تر از مجلس قبل است. تعداد معتدل‌ها نزدیک به ۳۰ نفر بیشتر شده است و با توجه به شکاف بین ۱۲۰ نماینده قالیبافی و ۹۰ نماینده غیرقالیبافی در مجلس، این حدود هشتاد نفر به شدت تعیین کننده هستند و می‌توانند از قالیباف و یاران او امتیازاتی در جهت معتدل شدن فضا و عدم تصویب طرح‌ها یا لوایح رادیکال بگیرند.
۶. قالیباف هنوز می‌تواند برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کند؟ بله. از نظر قانونی می‌تواند ولی از نظر شما وجهه سیاسی درستی دارد که او روز سه شنبه برای ریاست مجلس رای بگیرد و روز پنجشنبه تا دوشنبه هفته بعدش برای منصب ریاست جمهوری ثبت نام کند؟ به نظر خیلی خوشایند نیست و ریاست او به احتمال زیاد یعنی اینکه او قید ریاست جمهوری را دست کم تا ۱۴۰۷ زده است. البته که سیاست دنیای پیچیده‌ای است و او ممکن است باز هم در انتخابات ثبت نام کند.
۷. چه کسی نایب رئیس شد؟ دو وزیر احمدی نژاد. حاجی بابایی ۶۵ ساله و همدانی و نیکزاد ۶۳ ساله و اردبیلی. نایب رئیس اول حاجی بابایی است که در دوره دوم احمدی‌نژاد وزیر آموزش و پرورش او بود. حاجی بابایی شش دوره و ۲۱ سال تجربه نمایندگی مجلس دارد و سال‌ها هم تجربه ریاست کمیسیون برنامه و بودجه داشته است و رای ۱۵۴ نماینده دیروز را می‌توان به دلیل این سابقه نیز تفسیر کرد.
در مجلس قبلی یک سال امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی نایب رئیس اول بود که به دولت رفت، دو سال نیکزاد نایب رئیس اول بود و در سال آخر هم عبدالرضا مصری، وزیر رفاه و تامین اجتماعی احمدی‌نژاد از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸ که حالا نماینده کرمانشاه است این سمت را در اختیار داشت. مصری دیروز هم در انتخابات شرکت کرد و به‌رغم اینکه پارسال توانسته بود ۱۵۸ رای بیاورد؛ امسال ۹۱ رای آورد و از راه‌یابی به هیات رئیسه بازماند.
نیکزاد که وزیر راه و شهرسازی (برای مدتی وزیر مسکن بود و بعد از ادغام این وزارت خانه با وزارت راه شد وزارت راه و شهرسازی) در دولت دوم احمدی‌نژاد بود یک افت مقام را تجربه کرد چرا که همان طور که گفتیم او تجربه نایب رئیسی اول مجلس بین سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ را داشت. ولی خب مجلسی‌ها خیلی ظاهرا از او راضی نیستند. تعداد آرای او این را به ما می‌گوید. نیکزاد در انتخابات اجلاسیه اول مجلس یازدهم ۱۹۶ رای آورد و نایب رئیس دوم شد ولی در دو سال بعدی با ۲۰۶ و ۱۶۸ رای نایب رئیس اول شد. پارسال رای او با ذوالنوری یکی شد و او به قید قرعه حذف شد و حالا او ۱۴۲ رای آورده است. بنابراین وزن حامیان او در این مجلس دست کم ۲۵ درصد نسبت به ابتدای مجلس پیشین کمتر شده است.
۸. در انتخابات نایب رئیسان مجلس رای حمید رسایی خیلی جالب بود. ۳۵ رای. حسینعلی حاجی دلیگانی هم ۹۰ رای آورد. موسی غضنفرآبادی هم ۱۴ رای. با توجه به این آرا می‌توان گفت که آن هسته سخت رادیکال مجلس نهایتا در حد ۱۰۰ نفر هستند که البته رقم معتنابهی است ولی اکثریت مجلس نیست.
این نکته هم در مورد انتخابات نایب رئیسان عجیب بود که یکی از کاندیداها که نامش مشخص نشد، به تعداد آرا اعتراض کرد و در بازشماری، تعداد آرا به شدت تغییر کرد هرچند که ترکیب آن دست نخورد. مثلا رای حاجی بابایی ۱۷۵ اعلام شده بود که بعدا شد ۱۵۴. یا رای نیکزاد ۱۶۹ اعلام شده بود که شد ۱۴۲ و رای عبدالرضا مصری ۱۱۵ اعلام شده بود که شد ۹۶. این یعنی ضریب خطای ۱۲، ۱۶ و ۱۶ و نیم درصدی در شمارش آرا! توضیحی در این زمینه فعلا داده نشده است. تنها کسی که تعداد رایش افزایش داشت حمید رسایی بود که از ۳۵ به ۳۶ رسید.
۹. در میان دبیرهای مجلس، نام چهار نفر با هیات رئیسه قبلی مشترک است: احمد نادری، روح‌الله متفکر آزاد، مجتبی یوسفی و محمد رشیدی. اما نکته این است که بیشترین رای را در میان دبیرها یک غیراصولگرا آورده است: مجتبی بخشی‌پور نماینده اسلام آباد غرب که در لیست اعتدالگرایان موسوم به علیه تندروی حضور داشته است. در مجلس پیشین سابقه نداشت که کسی از فراکسیونی غیر از انقلاب اسلامی بتواند وارد هیات رئیسه شود ولی حالا این رسم نه تنها شکسته شده بلکه بیشتری رای در انتخابات دبیری را هم یک فرد خارج از این فراکسیون آورده است. دیگر فردی که در این مجلس وارد دبیران هیات رئیسه شده علی اکبررنجبرزاده است که او یک اصولگرا است.
۱۰. البته در انتخابات ناظران مجلس هم یک فرد که اتفاقا نام او را در انتقادات علیه طرح صیانت زیاد شنیده بودیم یعنی غلامرضا نوری قزلجه بیشترین رای را آورده است و علیرضا سلیمی دوم و سید جلیل میرمحمدی سوم شده‌اند. این مسئله یعنی اول شدن دو نفر از مستقل‌ها در انتخابات دبیری و نایب رئیسی این شائبه را به وجود می‌آورد که قالیباف بالاخره تصمیم گرفته بین طیف پایداری و طیف مستقل با دومی ائتلاف کند و در قبال حمایت آنان از ریاست خود دو منصب فرعی در هیات رئیسه را به آن‌ها بدهد ولی به یاران خود بگوید که آن‌ها را با رای بالا و به عنوان گزینه اول به روی کار بیاورند.
از این جهت اگر قالیباف واقعا نخواهد در انتخابات هم شرکت کند؛ این طور به نظر می‌رسد که تحلیل او و تیمش این شده که در انتخابات ریاست جمهوری هم احتمالا شانس فردی معتدل بیشتر از همه خواهد بود یا اینکه هر فردی که انتخاب شود؛ به تیم فعلی دولت و جبهه پایداری مجال بروز و ظهور بیشتر نخواهد داد. به عبارت دیگر قالیباف متوجه شده که خورشید این طیف در سیاست ایران در حال غروب کردن است و بنابراین با استفاده از عملکرد غافلگیرکننده طیف اعتدالی در مجلس که اقلیتی معتنابه را در مجلس دوازدهم تشکیل دادند، ترجیح داده که به جای دست دادن به جبهه پایداری برای ماندن در صندلی هیات رئیسه با معتدل‌ها ائتلاف کند.
