گشت و گذار در ایروان| گزارش اختصاصی ‌از بازار خودروی ارمنستان

هفت صبح| ‌در همسایگی شمال غربی ایران، کشور ارمنستان با نام رسمی «جمهوری ارمنستان» قرار گرفته است. این کشور با حدود سه میلیون نفر جمعیت، صد و سی و هشتمین کشور پرجمعیت جهان و البته یکی از کم‌تراکم‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌آید. این کشور منطقه قفقاز به واسطه مناسبات تاریخی، همواره روابط سیاسی و اقتصادی حسنه‌ای با کشورمان داشته و ‌ پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی، چند سالی می‌شود که در حال گذار به عصر مدرنیته بوده و مرزهای خود را ‌روی شرکت‌ها و برندهای معتبر جهانی باز کرده.

بر اساس آمارهای رسمی تولید ناخالص داخلی ارمنستان در سال گذشته میلادی بیش از 2 درصد رشد داشته و حجم اقتصاد این کشور به حدود 33 میلیارد دلار رسیده است. همچنین به گزارش وزارت اقتصاد ارمنستان، حجم تولیدات صنعتی این کشور در سال جاری میلادی نسبت به مدت مشابه پارسال حدود 26 درصد افزایش داشته که نشان از ثبات و رشد اقتصادی پس از جنگ با آذربایجان است.

واحد پول این کشور «درام» (AMD) بوده که جزو پول‌های نه‌چندان قدرتمند در منطقه محسوب می‌شود. هر دلار آمریکا معادل با 388 درام ارمنستان دادوستد می‌شود. در روزهای گذشته فرصتی دست داد تا ‌ با سفر به شهر ایروان، پایتخت ارمنستان، از نزدیک با شرایط امروز این کشور منطقه قفقاز آشنا شوم. نیازی به گفتن نیست که برای یک «ماشین باز»، مشاهده انواع خودروهای روز دنیا در خیابان‌های ایروان و بررسی بازار خودرو، یکی از جذاب‌ترین قسمت‌های هر سفر از جمله سفر به ایروان خواهد بود!

سایه سنگین کمونیسم

در همان روز نخست سفر به ایروان متوجه یک موضوع شدم. اینکه گویی تقویم در ارمنستان از دهه 90 میلادی آغاز می‌شود! واقعیت این است که هنوز هم تعداد زیادی از خودروهای ساخت دهه 90 و 2000 میلادی در این کشور وظیفه جابه‌جایی افراد و کالاها را بر‌عهده دارند. خودروهایی که عمدتا ساخت 1993 به بعد بوده و به نظر می‌رسد بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال کشورهای منطقه، وارد ارمنستان شدند. دستکم من در مدت چند روز حضور در ایروان، خودروهای کلاسیک مربوط به دهه 70 و 60 (‌یا قدیمی‌تر) را مشاهده نکردم و گویی ارمنی‌ها تازه از دهه 90 با مفهوم خودرو آشنا شده‌اند!

در عوض انواع خودروهای ساخت دهه 90 از برندهای مرسدس بنز و ب.ام.و و اپل را به کرات خواهید دید. گویی با استقلال کشور ارمنستان و سقوط کمونیسم، تجار این کشور به برندهای آلمانی روی خوش نشان دادند و در طول دهه 90، تعداد زیادی از خودروهای ساخت آلمان از جمله مرسدس بنز E-CLASS و C-CLASS، ب.ام.و سری 3 و سری 5 و اپل آسترا و کورسا راهی بازار ارمنستان شدند. جالب آنکه هنوز هم تعداد قابل ملاحظه‌ای از این محصولات با سلامت نسبی در خیابان‌های ایروان تردد می‌کنند.

 قانون را رعایت کن!

از آنجا که پیش از این به کشور گرجستان به عنوان دیگر کشور مهم منطقه قفقاز سفر کرده بودم، تصور می‌کردم به واسطه حسن همجواری و شباهت‌های فرهنگی دو کشور، احتمالا آداب و هنجارهای دو جامعه نزدیک به یکدیگر باشد. هرچند ‌ شباهت‌های بسیاری نیز به چشم می‌خورد‌ اما یکی از مهمترین تفاوت‌های خیابان‌های ایروان و تفلیس (پایتخت گرجستان)، رعایت قوانین رانندگی توسط رانندگان و انضباط شهری بود.

به طوری که از شمال تا جنوب شهر، عبور و مرور وسایل نقلیه با بالاترین نظم ممکن صورت می گرفت و از این حیث، ایروان ابدا قابل قیاس با استانبول، تفلیس و تهران نخواهد بود. نکته جالب توجه دیگر حضور کمرنگ و نامحسوس پلیس در خیابان های شهر بود. برخلاف تفلیس که شما قدم به قدم (به معنی واقعی!) با نیروهای امنیتی و پلیس مواجه می‌شوید، در ایروان با دقت بسیار و گهگاه خودروی پلیس و پرسنل انتظامی مشاهده خواهید کرد.

به نظر می‌رسد انضباط شهری توسط سیستم‌های نظارتی مکانیزه و همچنین همت شهروندان به خوبی برقرار شده است. ضمن آنکه علم شهرسازی و سیستم مدیریت ترافیک نیز همچنان زیر سایه سنگین کمونیسم و دهه 90 میلادی قرار گرفته و نوسازی خیابان‌ها و شریان‌های اصلی درون‌شهری و برون‌شهری باید جزو اولویت‌های دولت باشد .

خطر برق گرفتگی در ایروان!

یکی از مهمترین تفاوت‌هایی که شهرهای ارمنستان با سایر شهرهای منطقه دارند، حضور پررنگ خودروهای برقی در خیابان‌هاست. علیرغم آنکه بسیاری از بازارهای اروپای شرقی، خاورمیانه و کشورهای حاشیه خلیج فارس، هنوز روی خوش به محصولات برقی نشان نداده‌اند و مشتریان اعتماد چندانی به این طیف از خودروها ندارند‌ اما اوضاع در ارمنستان کمی متفاوت است.

شما در اتوگالری‌ها و خیابان‌های شهر با انبوهی از خودروهای برقی مواجه خواهید شد که همگی ساخت چند سال اخیر هستند. به نظر می‌رسد قیمت بالای سوخت‌های فسیلی و همچنین سیاست‌های تشویقی دولت در قبال محصولات برقی سبب شده تا مشتریان ارمنی به سمت خودرهای برقی سوق پیدا کنند.

ضمن آنکه در طول حضور در ایروان، تقویت زیرساخت‌های حیاتی از جمله تامین جایگاه‌های شارژ خیابانی، توجه نگارنده را به خود جلب کرد. اما در بین خودروهای پرفروش می‌توان به انواع محصولات تویوتا، هوندا و فولکس واگن اشاره کرد. تویوتا با کراس‌اوور BZ4X، هوندا با مدل ENS1 و فولکس‌واگن با مدل‌های Id3، Id4 و Id6 توانسته‌اند سهم بسزایی از بازار خودروهای برقی را از آن خود سازند. نکته جالب توجه اینکه همه این محصولات به زودی راهی بازار کشورمان نیز خواهند شد.

 ژاپنی ها همه جا هستند

در همان چند ساعت نخست ورود به ایروان متوجه یک موضوع خواهید شد؛ ژاپنی‌ها در اینجا هم آقایی می‌کنند! از خاورمیانه تا قفقاز و اروپای غربی. از استرالیا تا آمریکا و جنوب آفریقا، صنعت خودروسازی ژاپن بر خیابان‌ها سایه انداخته. کافی است تا در هر کوچه و خیابان سری بچرخانید تا با انبوهی از مدل‌های روز تویوتا، نیسان و هوندا مواجه شوید. هزینه‌های پایین تعمیر و نگهداری، استهلاک کم و البته دوام بالا در شرایط آب و هوایی ارمنستان، سبب شده تا ارمنی‌ها علاقه بسیاری به برندهای ژاپنی به‌خصوص تویوتا پیدا کنند.

مدل‌های کمری، Rav4 و BZ4X از جمله محصولات پرطرفدار در این کشور بوده که عمدتا ساخت سال 2005 تا 2024 هستند. با توجه به قیمت مناسب خودرو در ارمنستان و همچنین عدم دریافت مالیات و عوارض سنگین، بازار خودروی ارمنستان بازار کاملا مدرن پرتنوعی به شمار می‌آید. اما همچنان خودروهای ساخت دهه 90 و 2000 میلادی در خیابان‌ها به چشم می‌خورند.

شبکه تاکسیرانی ایروان نیز متشکل از خودروهای ژاپنی و کره‌ای است که باز هم حضور تویوتا پررنگ بوده و اکثر تاکسی‌های شهر ایروان را خودروهای ژاپنی و آلمانی تشکیل می‌دهند. خالی از لطف نیست اشاره کنیم که سیستم حمل و نقل عمومی از جمله تاکسی یکی از ارزان‌ترین خدمات در این کشور به حساب می‌آید. ضمن آنکه اپلیکیشن‌های متنوعی نیز برای خدمات ترابری طراحی و در دسترس بوده که اغلب خودروهای این پلتفرم‌ها از محصولات مدل بالا هستند.

 ‌تلاش چینی‌ها جواب داد

اما دیگر تفاوت مهم خیابان‌های ایروان و تفلیس، حضور پررنگ برند‌های چینی در ایروان است. برخلاف بازار گرجستان که تاکنون روی خوش به چینی‌ها نشان نداده و شاید در طول روز، کمتر از تعداد انگشتان یک دست، خودروی چینی در خیابان‌های تفلیس مشاهده کنید، در ارمنستان اوضاع کاملا فرق می‌کند. کافی است در هر کوچه و خیابان سری بچرخانید تا تعداد قابل توجهی خودروی چینی از مقابل دیدگان شما عبور کنند!

البته که ناگفته پیداست به واسطه بازار رقابتی و عدم وجود قوانین دست و پا گیر و انحصاری، در ایروان خبری از محصولات درجه چندم چینی نیست و شما با بهترین و به روزترین محصولات چینی مواجه هستید. ضمن آنکه هنگام گشت و گذار در مناطق شمال شهر و مال‌های جدید یک موضوع توجه شما را جلب می‌کند. تبلیغات گسترده و تلاش عجیب و غریب برندهای چینی جهت ورود به بازار ارمنستان.

چینی‌ها با انواع شگردهای تبلیغاتی همچون نمایش محصولات‌شان در مراکز تفریحی و خرید، عرضه محصولات با اقساط بلند‌مدت و نهایتا تاکید ‌روی آپشن‌های پرشمار، سعی کردند نگاه خریداران را به این محصولات تغییر دهند که می‌توان گفت تا حد زیادی در این امر موفق بودند. نکته مهم اینکه برخلاف بازار کشورمان که پُر شده از برندهای گمنام و تازه‌کار چینی، در ارمنستان خبری از این برندهای ناشناخته نیست و برندهای «BYD»، «جیلی» و «هاوال» از جمله برندهایی هستند که تکاپوی حضور در این بازار را دارند.

و حالا کمی هیجان!

از خودروهای اقتصادی و محصولات نوظهور چینی که بگذریم، حالا نوبت آن رسیده تا بازار خودروهای لوکس را نیز بررسی کنیم. وقتی در مورد کشوری مثل ارمنستان با میانگین درآمد نسبتا پایین (در بین کشورهای همسایه) و تازه رها شده از کمونیسم صحبت می‌کنیم طبیعی است که باید دلمان را برای رویارویی با برندهای لوکس و انواع سوپرماشین‌ها صابون نزنیم. اما اصلا اینطور نیست!

برخلاف انتظار نگارنده، تعداد نسبتا زیادی از انواع خودروهای لوکس و گرانقیمت را می‌توان در خیابان‌های ایروان مشاهده کرد. از شورولت و کادیلاک آمریکایی گرفته تا لکسوس ژاپنی و از بنز و ب.ام.و گرفته تا آئودی و پورشه در ارمنستان حضور فعال دارند. به عنوان مثال لکسوس LX570 یا کادیلاک اسکالید در کلاس شاسی‌بلندهای فول‌سایز یا ب.ام.و سری ۸ در کلاس کوپه‌های لوکس قابل خریداری هستند.

هرچند به نظر می‌رسد به دلایل تاریخی، ارمنی‌ها همچنان عاشق برندهای آلمانی باشند اما رد پای برندهای لوکس ایتالیایی و انگلیسی نیز به چشم می‌خورد! به عنوان مثال انواع محصولات رنج‌روور و جگوار یا آلفارومئو و مازراتی جزو گزینه‌هایی است که طبقه متمول جامعه امکان خرید آنها را دارند. گفتنی آنکه اغلب خودروهای لوکس از نوع فول‌آپشن بوده و به نظر می‌رسد ثروتمندان ارمنستان ‌ هنگام خرید خودرو با گشاده‌دستی بسیاری رفتار می‌کنند!