چرا خودروهای برقی در هوای آلوده ایران غایباند؟
آمار تعداد خودروهای برقی کشورها
هفت صبح| در هفتههای اخیر ایران بارها در میان کشورهایی با بالاترین سطح آلودگی هوا قرار گرفته و تهران حتی بهعنوان آلودهترین شهر جهان معرفی شده است. این شرایط نهتنها سلامت عمومی را به شدت تهدید میکند، بلکه هزینههای سنگینی بر اقتصاد و نظام درمانی کشور تحمیل کرده است. در حالی که بسیاری از کشورها برای مقابله با بحران آلودگی هوا به سمت توسعه حملونقل پاک و استفاده گسترده از خودروهای برقی حرکت کردهاند، ایران همچنان در این حوزه عقبمانده و سهم خودروهای برقی در ناوگان حملونقل کشور بسیار ناچیز است.
در کشورهای توسعهیافته و حتی بسیاری از اقتصادهای نوظهور، خودروهای برقی بهعنوان یکی از ابزارهای اصلی کاهش آلایندهها جایگاهی ویژه یافتهاند. دولتها با ارائه مشوقهای مالیاتی، یارانه خرید، توسعه زیرساختهای شارژ و اعمال محدودیت برای خودروهای بنزینی، زمینه رشد سریع این صنعت را فراهم کردهاند. بهعنوان نمونه، در چین و اتحادیه اروپا سهم خودروهای برقی از بازار خودرو به بیش از ۲۰ درصد رسیده و در برخی شهرها ورود خودروهای بنزینی به مناطق مرکزی ممنوع شده است. در مقابل، ایران با وجود بحران آلودگی هوا هنوز نتوانسته سیاستهای مؤثر برای توسعه این فناوری را اجرا کند و تعداد خودروهای برقی در کشور به چند هزار دستگاه محدود میشود.
مهمترین دلایل عقبماندگی ایران در خودروهای برقی
یکی از مهمترین دلایل عقبماندگی ایران در این حوزه، فقدان زیرساختهای شارژ و شبکه توزیع انرژی پاک است. در تهران و دیگر کلانشهرها ایستگاههای شارژ خودروهای برقی تقریبا وجود ندارند و همین امر باعث شده تقاضا برای خرید این خودروها شکل نگیرد. علاوه بر آن، هزینه بالای واردات و تولید خودروهای برقی در شرایط تحریم و محدودیتهای ارزی، مانع جدی برای توسعه بازار داخلی شده است. سیاستهای حمایتی نیز بسیار محدود بوده و برخلاف کشورهای دیگر، مشوقهای مالیاتی یا یارانهای برای مصرفکنندگان در نظر گرفته نشده است.
از سوی دیگر، تمرکز صنعت خودروسازی ایران بر تولید خودروهای بنزینی و گازسوز موجب شده سرمایهگذاری در حوزه خودروهای برقی به حاشیه رانده شود. در حالی که بسیاری از شرکتهای جهانی به سمت تولید انبوه خودروهای برقی حرکت کردهاند، خودروسازان داخلی همچنان درگیر مشکلات کیفی و کمی تولید خودروهای سنتی هستند و عملا از رقابت جهانی در حوزه حملونقل پاک عقب ماندهاند.
نبود خودروهای برقی در ایران پیامدهای متعددی به همراه دارد. نخست آنکه بار بیماریهای تنفسی و قلبی در نتیجه آلودگی هوا افزایش یافته و هزینههای سنگینی بر نظام سلامت تحمیل میشود. دوم، بهرهوری نیروی کار کاهش مییابد زیرا بیماریها و تعطیلیهای مکرر ناشی از شرایط اضطراری آلودگی هوا، فعالیت اقتصادی را مختل میکند. سوم، مصرف سوختهای فسیلی افزایش یافته و فشار بیشتری بر منابع انرژی کشور وارد میشود؛ روندی که نهتنها به اقتصاد ملی آسیب میزند بلکه ایران را در مسیر افزایش انتشار گازهای گلخانهای قرار میدهد.
ضرورت ارائه برنامه جامع حملونقل پاک
کارشناسان معتقدند ایران برای خروج از این وضعیت نیازمند یک برنامه جامع حملونقل پاک است. این برنامه باید شامل سرمایهگذاری در زیرساختهای شارژ خودروهای برقی در کلانشهرها، ارائه مشوقهای مالیاتی و یارانهای برای خرید خودروهای برقی، حمایت از تولید داخلی و همکاری با شرکتهای خارجی برای انتقال فناوری باشد. همچنین اعمال محدودیت برای خودروهای بنزینی در مناطق پرتراکم شهری و توسعه ناوگان حملونقل عمومی برقی شامل اتوبوسها و تاکسیها میتواند نقش مهمی در کاهش آلودگی ایفا کند.
در جمعبندی باید گفت ایران در شرایطی قرار گرفته که بحران آلودگی هوا به یکی از جدیترین تهدیدهای سلامت و توسعه پایدار کشور بدل شده است. غیبت خودروهای برقی در ناوگان حملونقل، شکاف میان ایران و جهان در حوزه حملونقل پاک را عمیقتر کرده است. تنها با اتخاذ سیاستهای جدی، سرمایهگذاری در زیرساختها و حمایت از تولید داخلی میتوان این شکاف را کاهش داد و از ظرفیت خودروهای برقی بهعنوان ابزاری مؤثر برای کاهش آلودگی و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان بهره برد.
آمار تعداد خودروهای برقی کشورها
چین امروز با بیش از ۲۰ میلیون خودروی برقی، بزرگترین بازار این صنعت در جهان است و پس از آن ایالات متحده، آلمان، فرانسه و انگلیس قرار دارند. این آمار نشان میدهد که جهان در حال تجربه یک تحول بنیادین در حوزه حملونقل است؛ تحولی که طی آن خودروهای برقی بهطور پیوسته جایگزین خودروهای سوخت فسیلی میشوند و به یک استاندارد جهانی بدل خواهند شد.
بر اساس چشمانداز آژانس بینالمللی انرژی، تنها در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۷ میلیون خودروی برقی در جهان فروخته شد که معادل ۲۰ درصد کل فروش خودروهای جدید است. این روند باعث شد ناوگان جهانی خودروهای برقی از مرز ۵۸ میلیون دستگاه عبور کند. پیشبینیها نشان میدهد تا پایان سال ۲۰۲۵ فروش خودروهای برقی از ۲۰ میلیون دستگاه فراتر خواهد رفت و سهم این خودروها از بازار جهانی به حدود ۲۵ درصد خواهد رسید.
البته این تغییر در همه کشورها با سرعت یکسان رخ نمیدهد. چین از نظر تعداد خودروهای برقی پیشتاز است اما نروژ از نظر سرانه پذیرش رکورددار محسوب میشود. اروپا نیز با سیاستهای سختگیرانه برای حذف تدریجی خودروهای بنزینی و دیزلی تا سالهای ۲۰۳۰ و ۲۰۳۵، بهطور مداوم در حال حرکت به سمت حملونقل پاک است. در آمریکا نیز مشوقهای فدرال و سیاستهای ایالتی در کنار چالشهای پذیرش مصرفکنندگان، مسیر رشد خودروهای برقی را شکل دادهاند.
در میان کشورهای پیشرو، چین با بیش از ۲۰.۴ میلیون خودروی برقی تا پایان سال ۲۰۲۴، جایگاه نخست را دارد و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۰ حدود ۸۰ درصد فروش خودروهای جدید در این کشور برقی باشد. آمریکا با حدود هفت میلیون خودروی برقی در رتبه دوم قرار گرفته و انتظار میرود تا سال ۲۰۳۰ تعداد خودروهای برقی آن به ۲۰ تا ۲۷ میلیون دستگاه برسد. آلمان با ۱.۴ میلیون خودرو، فرانسه با حدود ۱.۳ میلیون و انگلیس با ۱.۳ میلیون دستگاه دیگر کشورهای بزرگ اروپایی هستند که با سیاستهای حمایتی و یارانهای، رشد این صنعت را سرعت بخشیدهاند.
نروژ اما از نظر سرانه پذیرش بیرقیب است؛ در سال ۲۰۲۴ نزدیک به ۹۰۰ هزار خودروی برقی در این کشور تردد داشتند و نزدیک به ۹۰ درصد خودروهای جدید فروخته شده برقی بودند. پیشبینی میشود نروژ نخستین کشوری باشد که تا سال ۲۰۲۵ به فروش ۱۰۰ درصدی خودروهای برقی دست یابد. هلند، سوئد، کانادا و کره جنوبی نیز با صدها هزار دستگاه خودروهای برقی در حال گسترش سریع بازار خود هستند.
این روند جهانی نشان میدهد که در حالی که ایران همچنان با بحران آلودگی هوا و کمبود خودروهای برقی دستوپنجه نرم میکند، کشورهای دیگر با سرعتی چشمگیر در حال تغییر چهره حملونقل هستند. اگر سیاستگذاران داخلی نتوانند بهسرعت زیرساختها و مشوقهای لازم را فراهم کنند، شکاف میان ایران و جهان در حوزه حملونقل پاک بیش از پیش عمیق خواهد شد.
