تغییر آرایش نظامی به سبک واشنگتن
ترامپ از استقرار بخشی از نیروهایش در جناح شرقی ناتو می‌کاهد و دستور ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای را صادر کرده است
هفت صبح| در روزهایی که جنگ اوکراین وارد مرحله تازه‌ای از فرسایش شده و چشم‌انداز نظم امنیتی اروپا همچنان مبهم است، دو تحول همزمان در سیاست نظامی ایالات متحده توجه جهان را به خود جلب کرده است: کاهش حضور نظامی آمریکا در شرق اروپا و اعلام آغاز دوباره آزمایش سلاح‌های هسته‌ای پس از سه دهه وقفه. این دو حرکت، هرچند در ظاهر بی‌ارتباط، در بطن خود بازتابی از تغییر اولویت‌های ژئوپلیتیک واشنگتن و شکل‌گیری نوعی تنظیم مجدد در نحوه مواجهه آمریکا با رقبا، متحدان و ساختار امنیت جهانی است.
کاهش حضور نظامی در جناح شرقی ناتو
وزارت دفاع رومانی اعلام کرد آمریکا استقرار چرخشی یکی از تیپ‌های نظامی خود را که طی سال‌های اخیر در کشورهای بلغارستان، رومانی، اسلواکی و مجارستان به‌طور دوره‌ای مستقر می‌شد، متوقف خواهد کرد. البته مقامات رومانی تأکید کردند که این اقدام «خروج نیرو» نیست، بلکه پایان یک مأموریت دوره‌ای است. با این حال، این تصمیم در لحظه‌ای اتخاذ می‌شود که نگرانی اروپا از احتمال توسعه‌طلبی روسیه در صورت کاهش شدت جنگ اوکراین رو به افزایش است.
ناتو در واکنش تلاش کرد فضا را آرام نگه دارد و این اقدام را تنها یک «باز تنظیم» توصیف کرد و یکی از مقامات ناتو هم برای توجیه این تغییر گفت حتی با این کاهش، حضور نظامی آمریکا در اروپا هنوز بیشتر از سال‌های پیش از ۲۰۲۲ است اما در پشت این آرام‌سازی زبانی، اضطراب اروپایی‌ها آشکار است. آنها به‌خوبی به یاد دارند که ستون اصلی بازدارندگی ناتو، نیروی نظامی آمریکاست و هر تغییری در حضور واشنگتن می‌تواند معادل تغییر در چتر امنیتی اروپا باشد.
بازگشت آزمایش‌های هسته‌ای پس از سه دهه
در حالی که رهبران جهان انتظار گفت‌وگوهایی آرام میان واشنگتن و پکن داشتند، دونالد ترامپ ناگهان بر فراز آسمان سئول اعلام کرد: «به دلیل آزمایش‌های دیگر کشورها، دستور داده‌ام آمریکا نیز آزمایش‌های هسته‌ای را از سر بگیرد.» این تصمیم حتی مشاوران نزدیک او را هم غافلگیر کرد. برخی مقامات پنتاگون و فرماندهی راهبردی ارتش می‌گویند هنوز دستور عملیاتی مشخصی دریافت نکرده‌اند و بسیاری از این آزمایش‌ها نیازمند سال‌ها آماده‌سازی فنی و حقوقی است.
با این حال، پیام سیاسی این تصمیم بسیار روشن است: آمریکا می‌خواهد در رقابت هسته‌ای با روسیه و چین، موقعیت پیشتاز خود را آشکارا به نمایش بگذارد. این اقدام در پی اعلام روسیه مبنی بر آزمایش سامانه‌های جدید موشکی صورت می‌گیرد. در سوی دیگر، چین نیز در حال افزایش بسیار سریع زرادخانه هسته‌ای است. برخی تحلیلگران معتقدند که آغاز مجدد آزمایش‌ها، می‌تواند چراغ سبزی برای پکن باشد تا خود نیز این مسیر را دنبال کند.
نگرانی اروپایی‌ها و هشدار کارشناسان کنترل تسلیحات
آلمان، لهستان و کشورهای بالتیک طی سال‌های اخیر بارها هشدار داده‌اند که اگر چتر حمایتی واشنگتن ضعیف شود، روسیه می‌تواند در حاشیه بحران اوکراین دست به بازآزمایی خطوط نفوذ خود بزند. نخست‌وزیر استونی در سخنانی صریح گفت: «اگر آمریکا حضور خود را کاهش دهد، ما باید ظرف چند سال بودجه دفاعی اروپا را دو برابر کنیم. هنوز زیرساخت و اجماع لازم را نداریم.»
در لهستان، روزنامه‌هایی با تیترهایی تند نوشتند: «اروپا تنها می‌شود؟»؛ اگرچه دولت‌های اروپایی سعی دارند تصویری آرام‌تر ارائه کنند اما واقعیت این است که توازن روانی امنیت اروپا وابسته به پرچم آمریکا در پایگاه‌های شرقی است. در مورد آغاز دوباره آزمایش‌های هسته‌ای نیز واکنش‌ها چندلایه‌تر بود. کارشناسان کنترل تسلیحات، تصمیم واشنگتن را «خطرناک» توصیف کرده و هشدار دادند که موازنه هسته‌ای شکننده جهانی ممکن است دوباره وارد دوره مسابقه تسلیحاتی شود.
جان ولفستال، مدیر سابق کنترل تسلیحات در شورای امنیت ملی آمریکا گفت: «تنها اعلام آمادگی برای تست‌های هسته‌ای کافی است تا چین و روسیه نیز همین مسیر را آغاز کنند. این نه بازدارندگی، بلکه شروع رقابت تازه‌ای است که کنترل آن دشوار خواهد بود.» سازمان‌های صلح‌طلب، از جمله کمپین بین‌المللی حذف سلاح‌های هسته‌ای (ICAN) نیز هشدار داده‌اند که ازسرگیری آزمایش‌ها، می‌تواند رژیم حقوقی منع آزمایش هسته‌ای در جهان را فرو بریزد و راه را برای کشورهای جدیدی که به دنبال زرادخانه هسته‌ای هستند هموار کند.
در این میان، روسیه و چین واکنش متفاوتی اما هدفمند نشان دادند. مسکو گفت از مدت‌ها پیش آماده بود تا متقارن پاسخ دهد. پکن نیز سکوت کرد، سکوتی که از نگاه تحلیلگران سکوتی منتج از محاسبه‌ای دقیق است: اگر آمریکا راه آزمایش دوباره را بگشاید، چین بیشترین سود فنی را می‌برد زیرا رشد زرادخانه هسته‌ای چین در حال حاضر در مرحله جهش تکنولوژیک است.
بازگشت به جهان چندقطبی
همزمانی کاهش حضور نظامی آمریکا در اروپا و اعلام آمادگی برای ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای، تصادفی نیست؛ این دو تصمیم، دو ضلع از یک راهبرد بزرگ‌ترند. آمریکا در حال انتقال مرکز ثقل قدرت خود از مدل حضور فیزیکی گسترده، به مدل بازدارندگی مبتنی بر فناوری و قدرت دوربرد است.
به عبارت دیگر، واشنگتن می‌خواهد کمتر «بر خاک» بجنگد و بیشتر «از آسمان و دریا» بازدارندگی اعمال کند. این تغییر به معنای چند تحول اساسی در نقشه قدرت جهانی است: اروپا باید هزینه امنیت خود را افزایش دهد، رقابت هسته‌ای بازگشته است، آمریکا در حال آماده‌سازی برای رویارویی بلندمدت با چین است و افزایش بازدارندگی انفرادی به اولویت نخست امنیت جهانی تبدیل خواهد شد.
