دوئل داغ سانتیاگو | هر آنچه باید از انتخابات ریاست‌جمهوری شیلی بدانید
انتخابات ریاست‌جمهوری شیلی با خارای چپگرا و کاست محافظه‌کار به دور دوم کشیده شد
هفت صبح| کمتر از یک ماه دیگر، دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری شیلی برگزار خواهد شد؛ رقابتی مستقیم میان ژانت خارا، وزیر پیشین کار از جناح چپ و خوزه آنتونیو کاست، رهبر راست افراطی. باشمارش حدود ۸۳درصد آرا، خارا با ۲۶.۷۱ درصد پیش افتاده و کاست با ۲۴.۱۲ درصد پشت سر او قرار دارد. گابریل بوریک، رئیس‌جمهور شیلی، در سخنانی از کاخ ریاست‌جمهوری در سانتیاگو، با تأیید صعود این دو نفر به دور دوم در ۱۴ دسامبر، این روز را «نمایشی باشکوه از دموکراسی» توصیف کرد. در مجموع ۸ نامزد در رقابت حاضر بودند اما هر یک برای پیروزی باید ۵۰ درصد به‌علاوه یک رأی کسب می‌کردند.
خارای ۵۱ ساله، با وجود پیشتازی در دور اول، راه دشواری پیش رو دارد، چراکه رقبای شکست‌خورده یکی پس از دیگری پشت سر کاست صف می‌کشند. گفتنی است، انتخابات روز یکشنبه زیر سایه نگرانی‌های فزاینده از افزایش قتل، آدم‌ربایی و باج‌گیری برگزار شد؛ جرایمی که در کشوری که زمانی از امن‌ترین نقاط آمریکای لاتین بود، اکنون به دغدغه اصلی رأی‌دهندگان تبدیل شده است. خارا که در دولت بوریک وزیر بود، وعده داده شمار نیروهای پلیس را افزایش دهد، محرمانگی بانکی را برای مقابله با شبکه‌های جرم‌ساز کاهش دهد و به بحران هزینه‌های زندگی بپردازد. کاستِ ۵۹ ساله نیز می‌گوید قصد دارد در مرز شیلی و بولیوی دیوار، حصار و حتی خندق بسازد تا موج مهاجران و پناهجویان کشورهای فقیر شمالی، ازجمله ونزوئلا، مهار شود.
سیل حمایت محافظه‌کاران پشت سر کاست
خارا در سخنرانی پس از اعلام نتایج، از هوادارانش تشکر کرد و از مردم خواست اجازه ندهند ترس آنان را به سوی راست افراطی سوق دهد. این جمله کنایه‌ای مستقیم بود به تدابیر امنیتی سختگیرانه کاست که در تبلیغات انتخاباتی‌اش پشت شیشه ضدگلوله ظاهر می‌شد. کاست نیز در جمع هواداران خود خواستار وحدت شد و وعده داد پس از چهار سال حکومت چپ‌گراها، شیلی را بازسازی کند؛ دوره‌ای که آن را بدترین دولت در تاریخ دموکراتیک شیلی توصیف کرد.
در نتیجه‌ای غیرمنتظره، فرانکو پانیسی، اقتصاددان مستقل با ۱۹.۴۲ درصد آرا سوم شد؛ بالاتر از یوهانس کایزر، نماینده راست افراطی با ۱۳.۹۳ درصد، و اِولین ماتهئی، شهردار محافظه‌کار پیشین با ۱۲.۷۰ درصد. پانیسی از حمایت یکی از دو نامزد خودداری کرد و گفت هر دو باید در خیابان‌ها دنبال رأی باشند. اما کایزر و ماتهئی، با پذیرش شکست‌شان در دور اول، بلافاصله از کاست حمایت کردند.
انتخاباتی در سایه امنیت
غلبه بحث امنیت در این انتخابات، دگرگونی بزرگی نسبت به امیدهای چپ‌گرایانه سال‌های آغازین دولت بوریک است؛ دورانی که رؤیای تدوین قانون اساسی جدید در فضای عمومی غالب بود. اکنون رشد جرم‌وجنایت که اغلب به باندهای خارجی نسبت داده می‌شود، با دو برابر شدن جمعیت مهاجران از سال ۲۰۱۷ همزمان شده است. در حال حاضر، ۸.۸ درصد جمعیت شیلی مهاجرند.
بازتاب گسترده رسانه‌ای از جرایم نیز مطالبه عمومی برای مشت آهنین را تقویت کرده است. از این رو، رودریگو آرلانو، تحلیلگر دانشگاه توسعه شیلی، نتیجه انتخابات را خبر بسیار بد برای خارا دانست و پیروزی او در ۱۴ دسامبر را نامحتمل توصیف کرد. او به خبرگزاری فرانسه گفت: «نه‌تنها آرای او کم است، بلکه مجموع آرای مخالفانش حدود دو برابر اوست.» به گفته او، ریشه این وضعیت در حساسیت علیه دولت‌گرایی و جریان ضد کمونیستی بخشی از جامعه است.
با این حال، نامزدی خارا در سیاست معاصر شیلی بی‌سابقه است؛ هم به دلیل پیشینه طبقه کارگری‌اش و هم به دلیل نمایندگی حزب کمونیست؛ حزبی که پس از بازگشت دموکراسی چنین حمایتی ندیده بود. خارا که طرح کاهش ساعت کار هفتگی از ۴۵ به ۴۰ ساعت را پیش برده، وعده افزایش حداقل دستمزد و کاهش هزینه مسکن را داده و حتی سعی کرده فاصله‌اش را با دولت بوریک حفظ کند؛ تا آنجا که به طور تلویحی گفته شاید از حزب کمونیست هم جدا شود. تأکید خارا برمسائل معیشتی و صعود غیرمنتظره‌اش باعث شده برخی او را با زهران ممدانی، پدیده نوظهور چپ در آمریکا، مقایسه کنند.
هر دو در ژوئن پیروزی‌های دور از انتظار در انتخابات مقدماتی به دست آوردند: ممدانی در نیویورک و خارا در شیلی. به باور تحلیلگران، این نتایج نشانه‌ای از خستگی از میانه‌روی و میل به سیاست‌های رادیکال‌تر است. کاست که بارها از او به عنوان ترامپ شیلی یاد شده، در ۲۰۱۹ حزب جمهوری‌خواهان شیلی را بنیان گذاشت و نقشی تعیین‌کننده در برجسته‌سازی راست افراطی در عرصه سیاست این کشور داشته است. او در انتخابات ۲۰۲۱ و جایی که به فاشیسم متهم می‌شد، رقابت را به بوریک چپگرا باخت.
کاست اتهام حمایت پدرش از حزب نازی را رد می‌کند و می‌گوید پدرش به اجبار در ارتش آلمان خدمت کرده و خودش هم هیچ پیوندی به تفکرات نازیستی ندارد. جالب است بدانید، مشارکت در انتخابات اخیر به دلیل اجباری شدن رأی دادن برای ۱۵.۷ میلیون واجد شرایط بسیار بیشتر از سال ۲۰۲۱ بود. همزمان نمایندگان مجلس و سنا نیز انتخاب شدند و اگر پیش‌بینی‌ها درست باشد، برای نخستین بار پس از پایان دیکتاتوری پینوشه، کنگره و ریاست‌جمهوری ممکن است یکدست در اختیار راست قرار گیرد.
این انتخابات همچنین به‌عنوان نشانه‌ای از وضعیت چپ آمریکای جنوبی رصد می‌شود؛ جریانی که طی ماه‌های اخیر و تحت تاثیر خیزش ماگا در آمریکا و ورود دونالد ترامپ به عرصه سیاست، در آرژانتین و بولیوی شکست خورده است. ماه گذشته، پس از ۲۰ سال حاکمیت سوسیالیست‌ها، رئیس‌جمهوری میانه‌رو در بولیوی پیروز شد. در کلمبیا و پرو نیز احتمال پیروزی نامزدهای راست‌گرا در سال آینده بالاست. در برزیل، لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور چپگرا نیز حتی با وجود محکومیت ژائیر بولسونارو، ملقب به ترامپ برزیل، در پرونده کودتای نافرجام در انتخابات پیش‌رو با رقابتی سخت روبه‌رو خواهد بود.
