چاقی، کودکان جهان را بلعید

هفت صبح|  در یک نقطه عطف نگران‌کننده برای سلامت جهانی، گزارش جدید یونیسف با عنوان «تغذیه کودکان ۲۰۲۵: تغذیه سود» که در ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۵ منتشر شد، اعلام کرد ‌ برای اولین بار، چاقی از سوءتغذیه (کم‌وزنی) به عنوان اصلی‌ترین شکل سوءتغذیه در کودکان و نوجوانان ۵ تا ۱۹ ساله پیشی گرفته است.

این تغییر تاریخی‌ که یونیسف آن را «نقطه عطف» می‌نامد، نشان‌دهنده یک بحران دوگانه تغذیه‌ای است: جایی که جهان نه‌تنها با گرسنگی دست و پنجه نرم می‌کند، بلکه با هجوم غذاهای ناسالم روبه‌رو شده که نسل جوان را تهدید می‌کند. کاترین راسل، مدیر اجرایی یونیسف، در بیانیه‌ای تأکید کرد: «وقتی از سوءتغذیه حرف می‌زنیم، دیگر فقط کودکان کم‌وزن مد نظر نیست؛ چاقی اکنون نگرانی رو به‌رشدی است که بر سلامت و رشد کودکان تأثیر می‌گذارد.»

طبق داده‌های جمع‌آوری‌شده از بیش از ۱۹۰ کشور، از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۲ (آخرین داده‌های جامع)، نرخ کم‌وزنی در کودکان ۵-۱۹ ساله از ۱۳ درصد به ۹.۲ درصد کاهش یافته، پیشرفتی که به طور عمده به دلیل برنامه‌های حمایتی و دسترسی بهتر به غذا در کشورهای در حال توسعه است.

با این حال، این کاهش با افزایش سه‌برابری نرخ چاقی از ۳ درصد به ۹.۴ درصد خنثی شده است. در نتیجه، در سال ۲۰۲۵، حدود ۱۸۸ میلیون کودک چاق (۹.۴ درصد) در برابر ۱۸۴ میلیون کم‌وزن (۹.۲ درصد) قرار دارند. یکی از هر پنج کودک در این گروه سنی (۳۹۱ میلیون نفر) اضافه وزن دارد‌ که ۴۲درصد آنها (۱۶۳ میلیون) به سطح چاقی رسیده‌اند.

این روند جهانی است‌ اما استثناهایی وجود دارد: در آفریقای زیر صحرا و جنوب آسیا، کم‌وزنی همچنان غالب است. در مقابل، کشورهای پردرآمد مانند شیلی (۲۷درصد چاقی)، ایالات متحده (۲۱درصد) و امارات متحده عربی (۲۱درصد) نرخ‌های بالایی دارند. کشورهای در حال توسعه و متوسط ‌درآمد اکنون ۸۱درصد بار جهانی اضافه وزن را بر دوش می‌کشند که از ۶۶درصد در سال ۲۰۰۰ افزایش یافته نشانه‌ای از «بار دوگانه سوءتغذیه» که هم گرسنگی و هم چاقی را در یک جامعه همزمان نشان می‌دهد.

از منظر کیفی، این آمار تنها نوک کوه یخ است. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که تا سال ۲۰۲۲، بیش از ۱ میلیارد کودک و نوجوان در جهان اضافه وزن داشتند‌ و همه‌گیری کووید-۱۹ این روند را تشدید کرد: قرنطینه‌ها و سبک زندگی کم‌تحرک باعث افزایش ۱۰-۱۵ درصدی چاقی در کودکان شد، به ویژه در شهرهای بزرگ.

در جهان امروز، افزایش شهرنشینی، دسترسی به غذاهای فرآوری‌شده را آسان کرده، در حالی که «بیابان‌های غذایی» (کمبود غذاهای سالم) و «باتلاق‌های غذایی» (غرق شدن در غذاهای ناسالم) در کشورهای در حال توسعه رو به گسترش است. برای مثال، در آمریکای لاتین، نرخ چاقی از ۲۳ درصد به ۳۹ درصد در برخی کشورها رسیده‌ و در خاورمیانه و شمال آفریقا، بیش از ۱۰‌درصد افزایش از سال ۲۰۰۰ مشاهده شده.

گزارش یونیسف تأکید می‌کند که افزایش چاقی به طور نتیجه «محیط‌های غذایی ناسالم» است، نه انتخاب شخصی. غذاهای فوق‌فرآوری‌شده پر از شکر، نشاسته تصفیه‌شده، نمک، چربی‌های ناسالم و افزودنی‌ها، رژیم غذایی کودکان را شکل می‌دهند. در سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۲۴، ۶۰ درصد نوجوانان روزانه بیش از یک غذای شیرین یا نوشیدنی مصرف می‌کنند‌ و ۳۲ درصد نوشابه‌های گازدار می‌نوشند. در تانزانیا و زیمبابوه، ۸۲درصد غذاهای بسته‌بندی‌شده فوق‌فرآوری‌شده هستند و در مدارس، میان‌وعده‌های بسته‌بندی (۶۱درصد) و نوشیدنی‌های شیرین (۵۵درصد) بیشتر از میوه و سبزیجات تازه (۴۹ درصد) عرضه می‌شود.

چاقی کودکی فراتر از وزن است؛ آن را «بمب ساعتی» برای سلامت می‌دانند. کودکان چاق در معرض خطر بالاتر دیابت نوع ۲ (افزایش ۵ برابری)، بیماری‌های قلبی-عروقی، سرطان‌ها و مشکلات تنفسی قرار دارند، خطراتی که تا بزرگسالی ادامه می‌یابند. از نظر روانی، چاقی با افسردگی، اضطراب و عزت نفس پایین مرتبط است‌ که نرخ غیبت مدرسه را ۲۰-۳۰ درصد افزایش می‌دهد و توسعه شناختی را مختل می‌کند.

گزارش یونیسف هشدار می‌دهد که رژیم غذایی ناسالم، نقش حیاتی در رشد مغزی و سلامت روانی ایفا می‌کند و کمبود میوه و سبزیجات (۳۹درصد کودکان ۶-۲۳ ماهه بدون آن‌ها) این مشکلات را تشدید می‌کند. تا ۲۰۳۵، هزینه جهانی چاقی و اضافه وزن بزرگسالان بیش از ۴ تریلیون دلار (۳درصد تولید ناخالص جهانی) خواهد بود.