پنیر و دیپلماسی؛ سفره‌ای برای صلح
فرانسه در تلاش است تا با ابزارهایی مانند پنیر، تصویر عمومی از کار دیپلمات‌ها را بهبود بخشد
هفت صبح| فرانسوی‌ها به پنیرشان همانقدر افتخار می‌کنند که به ادبیات، هنر و انقلاب‌های‌شان. پنیر نه‌تنها بخشی جدانشدنی از سفره‌های خانوادگی است، بلکه اکنون به نمادی از «قدرت نرم» بدل شده که وزارت خارجه فرانسه می‌کوشد آن را به خدمت دیپلماسی بگیرد. به همین دلیل، «دیپلماسی از رهگذر پنیر» عنوان یکی از میزگردهای اصلی رویداد تازه‌ای است که با نام «کارخانه دیپلماسی» در پاریس آغاز به کار کرده؛ رویدادی دو روزه که هدفش نه‌تنها نمایش نمادین، بلکه ترمیم تصویر دیپلماسی در افکار عمومی است.
دیپلماسی پشت نقاب کلیشه‌ها
سال‌هاست که دیپلمات‌ها در ذهن بسیاری، نمایندگانی در لباس‌های شیک و افرادی عصا قورت داده‌اند که میان پذیرایی‌های مجلل، با دست‌های گره کرده ایستاده‌اند؛ تصویری که سریال‌هایی چون «دیپلمات» در شبکه‌های جهانی نیز بازتولید کرده‌اند اما واقعیت، بنا به گفته کارشناسانی چون کلود-فرانس آرنولد، سفیر پیشین فرانسه در بروکسل، فاصله‌ای جدی با این تصور دارد: دیپلماسی امروز ترکیبی است از مدیریت پرونده‌های اداری، مداخله در بحران‌ها و ترویج اقتصاد، فرهنگ و زبان در عرصه جهانی و فردی را می‌طلبد که شبیه ما باشد، شبیه یک فرد معمولی با عادات و اخلاق و واکنش‌های قابل انتظار.
چرا اکنون؟
در دورانی که سایه جنگ دوباره به خاک اروپا بازگشته و کشورهای مختلف این قاره هر روز از جانب یکی از مقامات روسیه به نابودی تهدید می‌شوند، خاورمیانه در آتش درگیری می‌سوزد، روابط چین و آمریکا با سیاست‌های تلافی‌جویانه پرتنش‌تر شده و بحران اقلیمی نفس جهان را تنگ کرده، وزارت خارجه فرانسه تاکید می‌کند که کار دیپلمات‌ها بیش از هر زمان دیگری حیاتی است. با این حال، افکار عمومی نه‌تنها با این نقش بیگانه‌اند، بلکه گاه به کل از اهمیت آن غافلند یا با عینک بدبینی و بی‌اعتمادی به این افراد نگاه می‌کنند، چرا‌که دیپلمات خوب از منظر انسان‌ها، دیپلماتی ریاکار و حیله‌گر است.
کارخانه‌ای برای بازسازی اعتماد
«کارخانه دیپلماسی» تلاشی است برای شکستن این دیوار بی‌اعتمادی. برنامه این رویداد شامل سخنرانی‌ها، کارگاه‌ها، بازی‌های آموزشی و حتی گفت‌وگوی مستقیم شهروندان با سفیران برسر یک فنجان قهوه است. موضوعاتی چون جنگ اوکراین، جنگ غزه، سیاست فرانسه در قبال چین، سوریه، ایران و آفریقا و حتی کارکرد نهادهایی مانند سازمان ملل و اتحادیه اروپا روی میز بحث گذاشته شده است.
دیده‌بانان می‌گویند که این اقدام، فراتر از یک رویداد نمادین است: بخشی از راهبردی گسترده‌تر برای پیوند دوباره میان دیپلماسی و شهروندان. وزارت خارجه فرانسه، با بودجه‌ای کمتر از یک درصد کل بودجه ملی و شبکه‌ای شامل ۱۶۰ سفارتخانه (سومین در جهان پس از چین و آمریکا)، می‌خواهد نشان دهد هر یورو هزینه‌شده در «کایه دورسه» بازدهی اقتصادی و سیاسی چند برابری برای مردم دارد.
دیپلماسی در برابر پوپولیسم
اما مانع بزرگ فقط ناآگاهی عمومی نیست. بسیاری از دیپلمات‌ها می‌گویند سیاستمداران پوپولیست نیز جایگاه آنان را تضعیف کرده‌اند. از دونالد ترامپ گرفته تا ژائیر بولسونارو و ویکتور اوربان، رهبرانی که ترجیح می‌دهند با «دیپلماسی شخصی» و مستقیم، بدون اتکا به تجربه و خرد حرفه‌ای، عرصه جهانی را اداره کنند.
این روند، به گفته استادان علوم سیاسی، بیش از پیش نیاز به بازسازی اعتماد به دستگاه دیپلماسی را آشکار کرده است. نکته مهم‌تر اینکه باید این تصور را که افرادی مانند ترامپ برای کشورشان افراد مفیدی هستند و راه و روش‌شان درست است، از اذهان پاک شود.
فراتر از پنیر
«کارخانه دیپلماسی» تنها آغاز است. وزارت خارجه فرانسه قصد دارد درهای خود را به روی بازدیدکنندگان بگشاید، مکان‌های نمادین موفقیت یا شکست دیپلماتیک را با برچسب ویژه مشخص کند و حتی بیش از 100 سفیر را به دبیرستان‌های محل تحصیل‌شان بازگرداند تا با نسل جوان گفت‌وگو کنند.
به تعبیر برگزارکنندگان، این ابتکار نه فقط برای آموزش، بلکه برای «ساختن پیوند» میان مردم و حرفه‌ای است که بی‌صدا اما پراثر، در سایه سیاست جهانی عمل می‌کند. با این اوصاف، چه استعاره‌ای بهتر از پنیر، برگزارکنندگان می‌گویند این محصول سنتی فرانسوی، استعاره‌ای کامل از دیپلماسی است: تنوع طعم‌ها و بافت‌ها، همچون تنوع ملت‌ها، تنها وقتی معنا می‌یابد که در کنار هم قرار گیرند.
نمایشگاه ویژه «دیپلماسی از رهگذر پنیر» در این رویداد نشان داد که فرهنگ غذایی هم می‌تواند ابزاری برای گفت‌وگو، صلح و حتی چانه‌زنی سیاسی باشد. همانطور که یک تکه پنیر روکوفر در سفره خانوادگی پیوند ایجاد می‌کند، در صحنه جهانی نیز می‌تواند پلی باشد میان ملت‌هایی که زبان یکدیگر را نمی‌فهمند، اما طعم‌های دلپذیر بین‌شان پیوند ایجاد می‌کند.
