گنجینه‌های نجات‌یافته غزه | سرگذشت یک الهه غرق‌شده
نمایشگاه پاریس با بیش از ۱۰۰ اثر باستانی از ۵ هزار سال تاریخ غزه پرده برمی‌دارد
هفت صبح| در میانه خبرهای تلخ جنگ و قحطی، پاریس میزبان روایتی است که بوی خاک کهن و نسیم مدیترانه را با هم در خود دارد. نمایشگاه «گنجینه‌های نجات‌یافته غزه» در انستیتو دنیای عرب، با صف‌های طولانی بازدیدکنندگان از روز نخست افتتاح، به یکی از رویدادهای فرهنگی پربازدید تابستان ۲۰۲۵ بدل شده است. از زمان گشایش در اوایل ژوئیه، بیش از ۴۰ هزار نفر پا به سالن‌های آن گذاشته‌اند تا سفری را آغاز کنند که بیش از ۵ هزار سال تاریخ فرهنگی، تجاری و هنری این نوار ساحلی کوچک اما پرآوازه را مرور می‌کند.
چهارراه تمدن‌ها
موقعیت استراتژیک غزه بر کرانه شرقی مدیترانه، قرن‌ها آن را به نقطه تلاقی کاروان‌های آسیایی و آفریقایی بدل کرده بود. این سرزمین در دوره‌های مختلف، از فلسطینی‌ها و آشوری‌ها گرفته تا ایرانیان هخامنشی، یونانیان، رومیان، بیزانسی‌ها، اعراب مسلمان و ممالیک، همگی بر خاکش ردپا گذاشته‌اند. آثار به نمایش درآمده، شامل ۱۲۰ شیء تاریخی است: تندیس‌های مرمرین، چراغ‌های روغنی، سفالینه‌های رنگین، کتیبه‌های حکاکی‌شده، قطعات مرمر وارداتی از یونان و ایتالیا و موزاییک بیزانسی عظیمی به وسعت ۲۵ متر مربع که طرح‌های گیاهی و هندسی‌اش همچنان رنگ تازه دارد.
تبعید ۱۷ساله گنجینه‌ها
اغلب این آثار، از سال ۲۰۰۷ در انبارهای امن سوئیس نگهداری می‌شدند. پس از نمایش آن سال در موزه هنر و تاریخ ژنو، اوج‌گیری بحران امنیتی، بازگرداندن‌شان به غزه را غیرممکن کرد. به گفته الودی بوفار، برگزارکننده نمایشگاه، همین تبعید ناخواسته باعث شد گنجینه‌ها از نابودی در بمباران‌های سال‌های اخیر در امان بمانند. او می‌گوید: «این اشیا ۱۷سال پنهان ماندند، از چشم مردم دور بودند و حالا فرصتی دوباره یافته‌اند که داستان‌های‌شان را بازگو کنند.»
سرگذشت یک الهه غرق‌شده
ستاره بی‌رقیب نمایشگاه، تندیس مرمرینی به ارتفاع ۴۰ سانتی‌متر است که به باور کارشناسان، یا «آفرودیت»، الهه عشق و زیبایی است یا «هکاته»، الهه جادو. این مجسمه در اوایل قرن پنجم میلادی، در جریان مسیحی‌سازی اجباری غزه از معبدش ربوده و به دریا افکنده شد. ۱۵ قرن بعد، صیادی محلی آن را از آب‌های «بلاخیه»، محله‌ای که امروز به دست جنایتکاران اسرائیلی ویران شده، بالا کشید و به یک مجموعه‌دار فلسطینی سپرد. این اثر طی سال ۲۰۰۷ و همزمان با تلاش‌ها برای احداث نخستین موزه باستان‌شناسی غزه که هرگز به ثمر نرسید، در ژنو به نمایش درآمد. بوفار با نگاهی به تندیس می‌گوید: «او هنوز منتظر است به خانه بازگردد.»
غزه فراتر از تراژدی معاصر
یکی از اهداف اصلی این نمایشگاه، به گفته بوفار، «بازگرداندن انسانیت و هویت تاریخی به غزه» است. او هشدار می‌دهد که تمرکز صرف بر تراژدی‌های امروز، تصویری ناقص و محدود ایجاد می‌کند: «غزه روزگاری یکی از بازترین و پررونق‌ترین نقاط مدیترانه بود، سرزمینی که جشن، تجارت، علم و فرهنگ در آن جاری بود.»
یادآوری در دل بحران
بخش پایانی نمایشگاه، تصاویر و مستندات تخریب سایت‌های تاریخی غزه از سال ۲۰۲۳ را به نمایش گذاشته است؛ از بندر باستانی آنتدون که نخستین بندر ثبت‌شده غزه به‌شمار می‌رفت تا مساجد، کلیساها و بناهای تاریخی. جک لانگ، رئیس انستیتو دنیای عرب و وزیر پیشین فرهنگ فرانسه، در مراسم گشایش گفت: «هیچ‌چیز خطرناک‌تر از فراموشی نیست. این نمایشگاه تلاش می‌کند امیدی به آینده غزه تزریق کند.» نمایشگاه «گنجینه‌های نجات‌یافته غزه» تا ۲ نوامبر ۲۰۲۵ در پاریس ادامه خواهد داشت.
