دونر کباب، از مهاجرت ترک‌ها تا قلب فرهنگ آلمان
این افزایش قیمت، اعتصابات کارگری در کارخانه‌های تولید گوشت و ترس از کمبود این غذای محبوب را دامن زده است
هفت صبح| دونر کباب که نامش از واژه ترکی «دونمک» به معنای «چرخیدن» گرفته شده، در دهه ۱۹۷۰ توسط مهاجران ترک در برلین غربی به آلمان معرفی شد. طبق روایت‌ها، مهمت آیگون، کارگر ترک در سال ۱۹۷۱ با سرو گوشت کبابی در نان پیتا همراه با سس و سبزیجات، دونر مدرن را خلق کرد.
این غذای ساده که با گوشت گوساله، مرغ یا بوقلمون، کاهو، گوجه‌فرنگی، پیاز و سس‌های تند یا ماست‌دار سرو می‌شود، به سرعت به محبوب‌ترین غذای خیابانی آلمان تبدیل شد و حتی کراوات‌فورشت، سوسیس سنتی و صاحب‌نام آلمانی را پشت سر گذاشت. طبق آمار، روزانه ۲ میلیون دونر در آلمان مصرف می‌شود و یک‌سوم جمعیت این کشور ماهانه حداقل یک دونر می‌خورند.
این غذا که با حضور ۲.۹ میلیون شهروند ترک‌تبار در آلمان به نمادی از پیوند فرهنگی تبدیل شده، حالا برای بسیاری از گردشگران خارجی به‌عنوان یک غذای «آلمانی» شناخته می‌شود. از شعارهای تبلیغاتی مانند «دونر تو را زیباتر می‌کند» تا راه‌اندازی زنجیره رستوران‌های دونر توسط فوتبالیست معروف لوکاس پودولسکی، این غذا به بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت مدرن آلمان بدل شده است.
افزایش قیمت و اعتصابات: دونر در تنگنا
اما دونر این روزها با چالش‌های جدیدی روبه‌روست. قیمت یک دونر معمولی از ۲.۵ یورو در دو دهه پیش به ۷ یورو یا بیشتر در سال ۲۰۲۵ رسیده؛ افزایشی که بسیار بالاتر از نرخ تورم عمومی ۲۴ درصدی آلمان در این دوره بوده است. این افزایش قیمت، که به دلیل بالا رفتن هزینه‌های انرژی و مواد اولیه پس از جنگ اوکراین تشدید شده، صدای بسیاری از مشتریان، به‌ویژه جوانان را درآورده است.
سال گذشته، حزب چپ‌گرای «دی لینکه» حتی خواستار اعمال سقف قیمت ۴.۹ یورویی برای دونر شده و پیشنهاد داده که دولت با یارانه ۳ یورویی برای هر دونر، هزینه سالانه ۴ میلیارد یورویی را متحمل شود اما اولاف شولتس، صدراعظم وقت آلمان، این ایده را رد کرده و گفته است: «ما در اقتصاد بازار آزاد زندگی می‌کنیم». در هفته اخیر، اعتصابات کارگری در کارخانه «بیرتات» در شهر مور، نزدیک اشتوتگارت که یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان گوشت دونر در آلمان است، نگرانی‌ها را تشدید کرده است.
کارگران این کارخانه که به طور عمده مهاجرانی از ترکیه، رومانی و بلغارستان هستند، خواستار افزایش ۳۷۵ یورویی حقوق ماهانه و قرارداد جمعی هستند. شرایط سخت کاری در دمای نزدیک به صفر و اختلافات حقوقی چشمگیر بین کارگران، اعتصابات مکرر را به دنبال داشته است. این کارخانه که ماهانه به ۱۳ میلیون مشتری خدمات می‌دهد، با توقف تولید در اعتصابات کوتاه‌مدت، ترس از کمبود دونر را در میان رستوران‌داران و مشتریان برانگیخته است.
حلیل دومان، صاحب رستوران پرگامون دونر در ایستگاه فریدریش‌اشتراسه برلین، می‌گوید: «هزینه مواد اولیه بالا رفته و سود ما صفر شده. اگر قیمت را بیشتر بالا ببریم، مشتری‌ها دیگر سراغ ما نمی‌آیند». نله لنگفلد، دانشجوی ۲۲ ساله نیز که برای ناهار به این رستوران آمده، می‌گوید: «دونر برای من که با بودجه محدود زندگی می‌کنم، غذای خوشمزه و مقرون به‌صرفه‌ای بود. حالا با این قیمت‌ها خیلی نگرانم».
مناقشه ترکیه و آلمان: دعوا بر‌سر مالکیت معنوی
در کنار این چالش‌های داخلی، مناقشه‌ای بین‌المللی بر‌سر مالکیت معنوی دونر کباب شکل گرفته است. ترکیه در آوریل ۲۰۲۲ درخواستی به کمیسیون اتحادیه اروپا ارائه کرد تا دونر را به‌عنوان «تخصص سنتی تضمین‌شده» (TSG) ثبت کند، مشابه پیتزای ناپولی و ژامبون سرانو.
این درخواست که توسط فدراسیون بین‌المللی دونر در استانبول تنظیم شده، خواستار استانداردسازی دونر در اروپا با استفاده از گوشت گاو (از گاوهای حداقل ۱۶ ماهه)، بره یا مرغ، با ضخامت برش ۳ تا ۵ میلی‌متر برای گوشت قرمز و ۱ تا ۲ سانتی‌متر برای مرغ و مزه‌دار کردن با ادویه‌های خاص مانند آویشن، فلفل و ماست است. این پیشنهاد با واکنش تند آلمان مواجه شده است.
وزارت کشاورزی آلمان، با حمایت تولیدکنندگان و انجمن هتل‌ها و رستوران‌های این کشور، در ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۴ به طور رسمی به این درخواست اعتراض کرد. آنها معتقدند این استانداردها که گوشت بوقلمون، گوساله و گزینه‌های گیاهی محبوب در آلمان را شامل نمی‌شود، تنوع فرهنگی دونر در این کشور را تهدید می‌کند و می‌تواند هزینه‌ها و پیچیدگی‌های بوروکراتیک را افزایش دهد.
جم اوزدمیر، وزیر کشاورزی آلمان که خود ترک‌تبار است، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «دونر بخشی از آلمان است. نیازی به دستورالعمل از آنکارا نیست». این مناقشه که تا بهار ۲۰۲۶ توسط کمیسیون اروپا بررسی خواهد شد، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای داشته باشد.
در صورت پذیرش درخواست ترکیه، رستوران‌های آلمانی باید یا روش پخت خود را تغییر دهند یا نام «دونر» را کنار بگذارند و از عباراتی مانند «ساندویچ گیاهی» استفاده کنند. این موضوع برای صنعتی که سالانه ۷ میلیارد یورو در اروپا و ۲.۳ میلیارد یورو در آلمان درآمد دارد، چالش بزرگی است.
