چنگال تیز پوتین
رئیس‌جمهور روسیه با ادعای مالکیت بر کل اوکراین و تهدید به تصرف شهر سومی، دوباره جنجال‌آفرین شد
هفت صبح| در حالی که جنگ روسیه علیه اوکراین وارد چهارمین سال خود شده، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، با اظهارات تحریک‌آمیز خود در مجمع اقتصادی بین‌المللی سن‌پترزبورگ در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۵، بار دیگر جهان را در برابر جاه‌طلبی‌های ارضی مسکو بهت‌زده کرد.
او با ادعای اینکه روس‌ها و اوکراینی‌ها «یک ملت» هستند و «به این معنا، کل اوکراین متعلق به ماست»، بار دیگر انکار حاکمیت اوکراین را تکرار کرد. این سخنان که با واکنش تند کی‌یف و متحدان غربی‌اش مواجه شد، همراه با تهدید صریح پوتین به تصرف شهر سومی در منطقه شمال شرقی اوکراین، نگرانی‌ها درباره تشدید درگیری و گسترش اشغالگری روسیه را به اوج رساند.
ادعای مالکیت و انکار حاکمیت اوکراین
پوتین در سخنرانی خود در سن‌پترزبورگ، با اشاره به استقلال اوکراین در سال ۱۹۹۱، مدعی شد که اوکراین در آن زمان خود را به‌عنوان کشوری بی‌طرف معرفی کرده بود اما به گفته او، این بی‌طرفی را نقض کرده است. او با تکرار روایت تاریخی بحث‌برانگیز خود مبنی بر اینکه روس‌ها و اوکراینی‌ها «یک ملت» هستند، اظهار داشت: «هر کجا پای سرباز روس برسد، آنجا متعلق به ماست.»
این سخنان نه‌تنها حاکمیت اوکراین را زیر سؤال برد، بلکه به‌عنوان توجیهی برای تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ به کار رفت. وزیر امور خارجه اوکراین، آندری سیبیها، در واکنش به این اظهارات در پستی در شبکه اجتماعی ایکس، سخنان پوتین را «دیوانه‌وار» خواند و آن را نشانه‌ای از «تحقیر کامل تلاش‌های صلح» دانست. او خواستار «تحریم‌های ویرانگر» علیه روسیه شد و تأکید کرد که تنها راه واداشتن مسکو به صلح، سلب احساس مصونیت از کرملین است.
منطقه حائل و تهدید سومی
پوتین در سخنان خود به‌طور خاص به شهر سومی، واقع در ۳۰ کیلومتری مرز روسیه، اشاره کرد و گفت: «ما هدفی برای تصرف سومی نداریم اما این احتمال را رد نمی‌کنم.» او ادعا کرد که نیروهای اوکراینی با حملات مداوم به مناطق مرزی روسیه، مسکو را وادار به ایجاد یک «منطقه حائل» در منطقه سومی کرده‌اند. به گفته پوتین، نیروهای روس تا عمق ۱۰ تا ۱۲ کیلومتری خاک اوکراین در این منطقه نفوذ کرده‌اند تا این منطقه امنیتی را ایجاد کنند.
منطقه سومی، هرچند جزو پنج منطقه اوکراینی یعنی دونتسک، لوهانسک، خرسون، زاپوریژیا و کریمه که مسکو ادعای الحاق آنها را دارد نیست اما به دلیل موقعیت استراتژیک خود در نزدیکی مرز و نقش آن به‌عنوان پایگاه عملیات متقابل اوکراین در منطقه کورسک روسیه، هدف حملات مکرر روسیه بوده است. در تابستان ۲۰۲۴، نیروهای اوکراینی تهاجمی جسورانه به منطقه کورسک انجام دادند و ده‌ها شهرک را به‌طور موقت تصرف کردند اما با حمایت نیروهای کره شمالی، ارتش روسیه توانست این مناطق را بازپس گیرد.
گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که روسیه از ابتدای ژوئن ۲۰۲۵ حملات خود را در مناطق شمال شرقی اوکراین، به‌ویژه سومی و خارکیف، تشدید کرده است. وزارت دفاع روسیه در ۱۳ ژوئن اعلام کرد که نیروهایش روستای یابلونیوکا در منطقه سومی را تصرف کرده‌اند، گامی که بخشی از استراتژی پوتین برای ایجاد منطقه حائل توصیف شده است. این منطقه، به گفته مقامات روس، برای محافظت از مناطق مرزی روسیه در برابر حملات اوکراین، به‌ویژه پس از تهاجم اوکراین به کورسک، طراحی شده است.
ابعاد استراتژیک و نظامی
ایجاد منطقه حائل که پوتین از ماه مه ۲۰۲۵ به طور علنی از آن سخن گفته، بخشی از استراتژی گسترده‌تر روسیه برای تضعیف توان نظامی اوکراین و تحمیل فشار بر کی‌یف است. ژنرال روس، ویکتور سوبولف، در اظهاراتی در ۲۷ مه اعلام کرد که این منطقه باید مناطقی مانند سومی، خارکیف، چرنیهیو، دنیپروپتروفسک، میکولایف و اودسا را دربرگیرد تا سامانه‌های تسلیحاتی دوربرد اوکراین، مانند هیمارس، از دسترس مناطق تحت کنترل روسیه خارج شوند.
با این حال، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در ۱۴ ژوئن اعلام کرد که نیروهای اوکراینی توانسته‌اند پیشروی روسیه در منطقه سومی را متوقف کنند و در حال نبرد برای بازپس‌گیری کنترل مناطق مرزی هستند. او تأکید کرد که این تهاجم «چندان موفق نبوده» و روسیه در تلاش است تا با تشدید حملات، زمان بیشتری برای اقتصاد خود بخرد.
موسسه مطالعات جنگ (ISW) در گزارشی در ۱۲ ژوئن هشدار داد که تحرکات روسیه در سومی و مناطق دیگر، نشان‌دهنده جاه‌طلبی‌های ارضی فراتر از مناطق الحاق شده است. این مؤسسه اشاره کرد که کرملین از لفظ «منطقه حائل» برای توجیه پیشروی در مناطقی استفاده می‌کند که ادعای رسمی الحاق آنها را ندارد، مانند سومی و دنیپروپتروفسک.
پیامدهای دیپلماتیک و جهانی
اظهارات پوتین درباره سومی و ادعای مالکیت بر اوکراین، چشم‌انداز مذاکرات صلح را تیره‌تر کرده است. مسکو همچنان الحاق رسمی چهار منطقه اوکراینی و کریمه را به‌عنوان پیش‌شرط هرگونه آتش‌بس مطرح می‌کند، شرطی که کی‌یف و متحدان غربی‌اش آن را «تسلیم» می‌خوانند.
زلنسکی بارها تأکید کرده که شرایط پوتین برای صلح، به معنای نابودی استقلال اوکراین است. در سطح بین‌المللی، واکنش‌ها به سخنان پوتین تند بوده است. اوکراین خواستار تشدید تحریم‌ها شده و کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده، بر لزوم ادامه حمایت نظامی از کی‌یف تأکید کرده‌اند.
با این حال، برخی تحلیلگران معتقدند که تمرکز جهانی بر درگیری‌های دیگر، مانند تنش‌های خاورمیانه، ممکن است فرصت را برای روسیه فراهم کرده تا بدون نظارت شدید بین‌المللی، تحرکات خود را گسترش دهد. گاردین در تحلیلی در ۲۰ ژوئن نوشت: «اظهارات پوتین نشان‌دهنده بی‌اعتنایی آشکار به تلاش‌های صلح است و جهان باید با فشار هماهنگ، مسکو را مهار کند.»
چشم‌انداز آینده
با ادامه تهاجم روسیه و تشدید حملات در سومی، اوکراین با چالشی دوگانه مواجه است: مقاومت در برابر پیشروی نظامی و حفظ حمایت بین‌المللی. پوتین با تأکید بر ایجاد مناطق حائل و تهدید به تصرف شهرهای کلیدی مانند سومی، استراتژی‌ای را دنبال می‌کند که نه‌تنها به دنبال تضعیف اوکراین، بلکه به دنبال تثبیت سلطه روسیه بر مناطق اشغالی است.
در مقابل، کی‌یف با تکیه بر تسلیحات غربی و عملیات متقابل، مانند حملات پهپادی به خاک روسیه، تلاش می‌کند تا تعادل را به نفع خود تغییر دهد. این درگیری که اکنون بیش از سه سال از آغاز آن می‌گذرد، نه‌تنها اوکراین را در معرض ویرانی قرار داده، بلکه ثبات منطقه‌ای و جهانی را تهدید می‌کند. بدون فشار دیپلماتیک و نظامی هماهنگ، جاه‌طلبی‌های پوتین ممکن است به فاجعه‌ای بزرگ‌تر منجر شود.
