رقص تیک‌تاک در کاخ سفید
شبکه اجتماعی محبوب چینی ۷۵ روز دیگر از ترامپ فرصت گرفت
هفت صبح| نرم‌افزار پرمخاطب تیک‌تاک که زیر نظر شرکت چینی بایت‌دنس فعالیت می‌کند، براساس قوانین جدید ایالات متحده، باید تا این لحظه فعالیت خود را در خاک آمریکا متوقف کرده باشد اما در سایه تحولات تازه، این برنامه پرکاربر از خطر تعطیلی کامل گریخته است. سال گذشته، دولت آمریکا به‌طور رسمی اعلام کرد اگر بایت‌دنس، مالک چینی تیک‌تاک، شاخه آمریکایی این برنامه را واگذار نکند، با ممنوعیت کامل مواجه خواهد شد.
نگرانی اصلی مقامات آمریکایی، نحوه دسترسی و مدیریت داده‌های کاربران این کشور توسط شرکتی بود که مستقر در یکی از کشورهای رقیب ایالات متحده است و از این رو، آمریکایی‌ها امکان دخالت‌های اطلاعاتی را برای آن متصور بودند. قانونی که با حمایت دو حزب اصلی در کنگره تصویب شد و جو بایدن، رئیس‌جمهور وقت آمریکا نیز آن را امضا کرد.
این قانون به‌صراحت اعلام می‌کرد هیچ نرم‌افزاری که تحت مالکیت کشورهای دشمن تعریف‌شده از سوی دولت آمریکا باشد، نمی‌تواند بیش از ۲۰ درصد سهام در اختیار شرکت‌ها یا اشخاص وابسته به آن کشورها داشته باشد. در این قانون نام تیک‌تاک و شرکت مادر آن به‌طور مشخص ذکر شده بود. بر اساس این مصوبه، بایت‌دنس باید تا نوزدهم دی‌ماه ۱۴۰۳ (۱۹ ژانویه ۲۰۲۵) بخش آمریکایی تیک‌تاک را واگذار می‌کرد.
این تاریخ درست یک روز پیش از مراسم آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ تعیین شده بود و دیوان عالی آمریکا نیز این قانون را تأیید کرده بود. با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل قانونی، تیک‌تاک برای مدت کوتاهی از دسترس خارج شد اما با فرمان اجرایی جدیدی که دونالد ترامپ صادر کرد، این مهلت تمدید شد و برنامه دوباره در فروشگاه‌های نرم‌افزار در دسترس قرار گرفت. بر اساس فرمان تازه، آخرین مهلت فروش شاخه آمریکایی تیک‌تاک تا شانزدهم فروردین ۱۴۰۴ (پنجم آوریل ۲۰۲۵) تعیین شد.
اما تنها یک روز پیش از این تاریخ، ترامپ بار دیگر با صدور فرمانی، ۷۵ روز دیگر به این مهلت اضافه کرد. او در شبکه اجتماعی اختصاصی خود نوشت که دولتش تلاش‌های گسترده‌ای برای حفظ این برنامه انجام داده و پیشرفت چشمگیری در مسیر مذاکره برای انتقال مالکیت حاصل شده است. با این حال، تیک‌تاک همچنان در مالکیت شرکت چینی بایت‌دنس باقی مانده است.
مقامات رسمی چین نیز آشکارا با فروش این برنامه مخالفت کرده‌اند و اعلام کرده‌اند که الگوریتم داخلی تیک‌تاک که نقش کلیدی در جذابیت و عملکرد آن دارد، یک فناوری استراتژیک ملی است و اجازه خروج آن از کشور را نخواهند داد. در حالی که هنوز هیچ توافق قطعی حاصل نشده، ترامپ در ماه گذشته اعلام کرده بود دولت او با چهار گروه مختلف در حال مذاکره برای واگذاری تیک‌تاک است. او بدون ارائه جزئیات گفت: «گروه‌های زیادی خواهان خرید این برنامه هستند و تصمیم نهایی بر عهده من است.»
اما ساختار مالکیت تیک‌تاک چگونه است؟ بنابر اطلاعات اعلام‌شده از سوی خود شرکت، ۶۰ درصد از سهام شرکت مادر آن در اختیار سرمایه‌گذاران نهادی بین‌المللی است، ۲۰ درصد به بنیانگذار شرکت تعلق دارد و ۲۰ درصد دیگر در اختیار کارکنان بایت‌دنس است. البته این اطلاعات به‌صورت رسمی قابل راستی‌آزمایی نیستند، چراکه این شرکت خصوصی الزامی به انتشار گزارش‌های مالی عمومی ندارد. با این حال، شواهد نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از مالکیت تیک‌تاک، خارج از چین است.
در حال حاضر، یک شرکت سرمایه‌گذاری مستقر در ایالت پنسیلوانیا با سهم ۱۵ درصدی بزرگ‌ترین سهامدار خارجی این مجموعه است و یکی از بنیانگذاران آن نیز عضو هیات‌مدیره شرکت مادر تیک‌تاک محسوب می‌شود. همچنین شرکت‌هایی چون سرمایه‌گذاری جنرال آتلانتیک و سکویا که دفتر اصلی آن‌ها در آمریکا قرار دارد، از دیگر سهامداران مهم تیک‌تاک به‌شمار می‌روند. در کنار این ترکیب سهامداری، فهرست بلندبالایی از خریداران احتمالی نیز مطرح شده است.
از جمله نام‌هایی چون وزیر پیشین خزانه‌داری آمریکا که در دوران مسئولیتش از نخستین حامیان فروش تیک‌تاک بود، همچنین شرکت‌های بزرگ فناوری، استارت‌آپ‌های نوظهور در حوزه هوش مصنوعی، نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر و میلیاردرهای سرشناس آمریکایی، همگی در میان گزینه‌ها دیده می‌شوند. شرکت سهام خصوصی بلک‌استون که مدیرعامل آن از حامیان مالی حزب جمهوری‌خواه است، نیز یکی دیگر از گزینه‌های مطرح برای تصاحب این نرم‌افزار است.
در این میان، شرکت اوراکل که از سال‌ها پیش با تیک‌تاک همکاری امنیتی داشته و داده‌های کاربران آمریکایی را روی سرورهای داخلی نگهداری می‌کند، به‌عنوان یکی از محتمل‌ترین گزینه‌ها برای ایفای نقش کلیدی در آینده این برنامه مطرح شده است. از ابتدای امسال، نقش این شرکت در زمینه حفاظت اطلاعات کاربران آمریکایی گسترش یافته و به‌نظر می‌رسد حتی در صورت فروش کامل یا جزئی، حضور آن در ساختار عملیاتی تیک‌تاک حفظ شود.
با این حال، مسئله تعیین‌کننده، فقط موضوع خریدار نیست، بلکه میزان فشار سیاسی، خواست دولت آمریکا و میزان انعطاف‌پذیری چین در این ماجراست. یکی از احتمالات مطرح‌شده این است که ترکیب جدیدی از سهامداری شکل بگیرد که در آن سهم سرمایه‌گذاران آمریکایی افزایش یابد، بدون آنکه شرکت چینی به‌طور کامل از مالکیت خارج شود. چنین ساختاری می‌تواند ممنوعیت کامل را از میان بردارد و همزمان چهره‌ای «غیرچینی» به تیک‌تاک بدهد.
در نهایت اما همه‌چیز به یک واژه ختم می‌شود: «معامله». به‌گفته ترامپ، موضوع فروش تیک‌تاک ممکن است با مذاکرات تجاری و تعرفه‌ای با دولت چین گره بخورد. او که تاکنون بیش از ۵۴ درصد تعرفه برواردات کالاهای چینی اعمال کرده، ممکن است در صورت همکاری پکن برای واگذاری تیک‌تاک، بخشی از این تعرفه‌ها را کاهش داده یا از اعمال تعرفه‌های جدید صرف‌نظر کند. تیک‌تاک فعلا در مرزهای آمریکا نفس می‌کشد اما در جهانی که فناوری، امنیت و سیاست به‌طرز بی‌سابقه‌ای در‌هم تنیده شده‌اند، بعید نیست یک نرم‌افزار سرگرم‌کننده به نقطه عطفی در روابط پرفراز و نشیب آمریکا و چین بدل شود.
