زلنسکی در حصار میدان دیپلماسی| مذاکرات حساس میان اوکراین و آمریکا
درباره جاناتان پاول و حضور او در مذاکرات صلح عربستان چه می‌دانیم؟
هفت صبح| در لحظاتی که این سطور نوشته می‌شود، مذاکرات حساس میان هیات دیپلماتیک اوکراین و مذاکره‌کنندگان آمریکایی در ریاض آغاز شده است؛ گفت‌وگوهایی که می‌توانند سرنوشت جنگ، موقعیت اوکراین در نظام بین‌الملل و حتی آینده زلنسکی را تغییر دهند اما این مذاکرات نه از امروز، بلکه از روزها پیش، در سکوت و پشت درهای بسته، کلید خورده بود.
در روزهای گذشته، کی‌یف میزبان یک مهمان ویژه بود: جاناتان پاول، مشاور امنیت ملی کی‌یر استارمر و یکی از باتجربه‌ترین مذاکره‌کنندگان بحران در جهان. دیدار پاول با آندری یرماک، رئیس دفتر زلنسکی، نه‌تنها نشانه‌ای از تلاش بریتانیا برای ایفای نقش در روند دیپلماتیک این بحران بود، بلکه حاکی از آن است که لندن قصد دارد موازنه قدرت را در مذاکرات تغییر دهد. تا این لحظه، فشارها به طور عمده از سوی آمریکا بوده اما بریتانیا و فرانسه به‌دنبال تعدیل این فشارها هستند.
چرا جاناتان پاول؟ این سؤال را نمی‌توان نادیده گرفت. در کارنامه دیپلماتیک او، نام تونی بلر و نقش کلیدی‌اش در دولت بریتانیا دیده می‌شود اما آنچه بیش از همه اهمیت دارد، تجربه او در مذاکرات صلح ایرلند شمالی و میانجی‌گری‌های پشت‌پرده در بحران‌های جهانی است. او کسی است که به گفت‌وگوهای پنهانی با گروه‌های مسلح مختلف از جمله سازمان باسکی «اتا» در اسپانیا ورود کرد و در پایان دادن به پنج دهه خشونت این جدایی‌طلبان نقش مؤثری داشت. اکنون، پاول در تلاش است فرمولی برای خروج اوکراین از بن‌بست دیپلماتیک بیابد.
اوکراین باید در مذاکرات امروز، راهی میان دو مسیر متضاد پیدا کند: از یک سو، واشنگتن، به‌ویژه دولت ترامپ، در تلاش است زلنسکی را به پذیرش صلحی سریع و بدون قید و شرط وادار کند و از سوی دیگر، کی‌یف نیاز دارد که دست‌کم تضمین‌هایی برای حفظ استقلال و امنیت خود در دوران پس از جنگ به دست آورد. استارمر و مکرون بر این باورند که بریتانیا و فرانسه می‌توانند این مسیر را هموار کنند و کی‌یف را به توافقی با آمریکا و سپس روسیه هدایت کنند.
اما در این میان، مشکل اصلی، دونالد ترامپ است. او به‌شدت برای پایان جنگ عجله دارد و معتقد است که رابطه شخصی‌اش با ولادیمیر پوتین کلید حل بحران است. در نگاه ترامپ، زلنسکی تنها یک بازیگر فرعی در این نمایش است که باید متن از پیش نوشته‌شده را اجرا کند. این همان نقطه‌ای است که بریتانیا وارد عمل شده و از طریق پاول، به دنبال ایجاد فضای تنفس دیپلماتیک برای اوکراین است.
با این حال، زلنسکی در موقعیتی ضعیف‌تر از گذشته قرار دارد. او که تا همین چند ماه پیش، هر بار که در کاخ سفید یا پایتخت‌های اروپایی حاضر می‌شد، با وعده‌های «حمایت تا هر زمان که لازم باشد» روبه‌رو بود، حالا شاهد تغییر لحن متحدانش است. کاخ سفید در روزهای پایانی دولت بایدن پذیرفت که جنگ تنها از طریق دیپلماسی پایان می‌یابد و هدف اصلی غرب این است که اوکراین را در موقعیتی قرار دهد که هنگام مذاکره با پوتین، اهرم فشار داشته باشد اما ترامپ این معادله را به هم ریخته است. برای او، دیگر بحث بر‌سر ایجاد اهرم فشار نیست، بلکه هدف اصلی «صلح فوری» است. او معتقد است که پوتین تمامی برگ‌های برنده را در اختیار دارد و اوکراین در موقعیتی نیست که بتواند شرایط خاصی را در توافق دیکته کند.
در چنین فضایی، مذاکراتی که اکنون در ریاض در جریان است، حیاتی‌ترین آزمون دیپلماتیک اوکراین در ماه‌های اخیر به‌شمار می‌رود. آندری یرماک، مذاکره‌کننده ارشد اوکراین، با توصیه‌های جاناتان پاول در ذهنش، پای میز مذاکره‌ای نشسته که ریاست آن را مارکو روبیو، وزیر خارجه جدید آمریکا، برعهده دارد. هدف اصلی کی‌یف این است که تعادلی میان تمایل اوکراین به صلح و ضرورت تأمین یک چارچوب امنیتی پایدار برای آینده برقرار کند. در این مرحله، دیگر جایی برای لفاظی‌های تند و احساساتی باقی نمانده است.
در این میان، بحثی دیگر نیز روی میز قرار دارد: طرح پیشنهادی بریتانیا و فرانسه برای ایجاد یک نیروی حافظ صلح اروپایی در اوکراین پس از پایان جنگ. هرچند مسکو این ایده را رد کرده اما به نظر می‌رسد در گفت‌وگوهای امروز نیز مورد بحث قرار گیرد. اکنون ۲۰ کشور اروپایی در حال بررسی اشکال مختلف حمایت از این طرح هستند، اگرچه هنوز تعهدی به اعزام نیرو اعلام نکرده‌اند. در نهایت، مذاکرات امروز تنها بر‌سر آینده جنگ اوکراین نیست، بلکه درباره جایگاه اروپا در نظم جدید جهانی نیز خواهد بود.
همانطور که جاناتان پاول در سال ۲۰۱۴ پس از انتشار کتاب خود «گفت‌وگو با تروریست‌ها: چگونه می‌توان درگیری‌های مسلحانه را پایان داد؟» در مصاحبه‌ای با دانشگاه لیورپول گفت: «مهم‌ترین عامل تغییر، این است که مردم با یکدیگر صحبت کنند.به همین دلیل، من تصمیم گرفته‌ام که باقی عمرم را صرف این کار کنم.» اکنون، در شرایطی که کاخ سفید تحت هدایت ترامپ تمایل بیشتری به دیکته کردن دارد تا گفت‌وگو، شاید بریتانیا بتواند نقش طبیعی خود را به‌عنوان میانجی در این بحران ایفا کند.
