جانشین یحیی سنوار چه کسی خواهد بود؟

خالد مشعل که با کنیه «ابو الولید» شناخته می‌شود، ‌ سال ۱۹۵۶ در روستایی در کرانه غربی به دنیا آمد. در کودکی خانواده‌اش به کویت مهاجرت کردند و او در آنجا به مدرسه رفت. وی دارای مدرک لیسانس در رشته فیزیک از دانشگاه کویت است و در سال ۱۹۸۱ ازدواج کرد و صاحب ۷ فرزند شد.

«مشعل» که مذهبی بود به فعالیت سیاسی_اسلامی گرایش پیدا کرد و در سن ۱۵ سالگی به شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین در کویت پیوست. او و همکاران اسلام‌گرایش در دوره دانشجویی  با جناح‌های ملی‌گرای سکولار که بر اتحادیه دانشجویان فلسطینی دانشگاه تسلط داشتند، درگیر شدند و درنهایت از هم جدا شده و انجمن دانشجویی خود را تشکیل دادند.

او پس از فارغ‌التحصیلی در کویت ماند و در آنجا به تدریس فیزیک پرداخت و در جنبش اسلام‌گرایان فلسطینی فعال شد. در سال ۱۹۸۴ او تدریس را رها کرد تا زمان بیشتری را به کار سیاسی خود اختصاص دهد. این فعالیت‌ها شامل سازماندهی و جمع‌آوری کمک‌های مالی برای ایجاد شبکه‌ای از خدمات اجتماعی اسلامی در نوار غزه و کرانه باختری و توسعه قابلیت‌های نظامی اسلام‌گرایان فلسطینی بود که در آن زمان بسیار از سازمان‌های چریکی سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) مانند فتح عقب بود. پس از وقوع قیام فلسطینی‌ها به نام انتفاضه اول در سال ۱۹۸۷، این سازمان علناً موجودیت خود را با نام «حماس» اعلام کرد.

وی پس از حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ از کویت به اردن نقل مکان کرد. در سال ۱۹۹۲ این گروه از وجود یک دفتر سیاسی در تبعید خبر داد و «مشعل» به عنوان یکی از اعضای این گروه معرفی شد. این دفتر که خارج از دسترس اسرائیل فعالیت می‌کرد، مسئول روابط بین‌المللی جنبش و فعالیت‌های جمع‌آوری کمک‌های مالی بود. در نتیجه او در سال ۱۹۹۶ به عنوان رئیس این دفتر انتخاب شد. در ادامه حماس در اوایل دهه ۱۹۹۰ به عنوان مخالف اصلی تلاش‌های ساف برای برقراری صلح با اسرائیل، که در توافقنامه اسلو تجسم یافته بود، ظاهر شد.

در سال ۱۹۹۶، «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر اسرائیل دستور ترور «مشعل» را به اتهام بمب‌گذاری‌های انتحاری حماس صادر کرد. ماموران مخفی اسرائیلی در خیابانی در پایتخت اردن، به «مشعل» نزدیک شدند و مخفیانه سمی را به او اسپری کردند اما مقامات اردنی این سوءقصد را کشف و دو عضو موساد را دستگیر کردند. «ملک حسین» پادشاه اردن، که معتقد بود ترور توسط اسرائیل در اردن، معاهده صلح اخیراً امضا شده بین دو کشور را تضعیف و دولت خود را بی‌ثبات می‌کند، «مشعل» را با فشار موفقیت‌آمیز بر نتانیاهو برای ارائه پادزهر نجات داد.

در همین راستا حسین بن طلال، ‌ پادشاه سابق اردن از نخست وزیر اسرائیل خواست تا پادزهر ماده سمی را که به مشعل تزریق شده بود به اردن بفرستد. نتانیاهو ابتدا این خواسته را رد کرد. اما تلاش برای سوء قصد به جان مشعل ابعادی بین‌المللی پیدا کرد و بیل کلینتون، رئیس جمهور وقت آمریکا از نتانیاهو خواست که پادزهر را در اختیار اردن قرار دهد. نتانیاهو بالاخره تسلیم فشار کلینتون شد و با فرستادن پادزهر به اردن موافقت کرد.

اما بعدا و در سال ۱۹۹۹، اردن، حماس را سرکوب و «مشعل» را برای مدت کوتاهی زندانی کرد. او بعد از آزادی در سال ۲۰۰۱ مقر دائمی جدیدی را در دمشق تأسیس کرد. «مشعل» در سال ۲۰۰۴، پس از ترور بنیانگذار و رهبر معنوی حماس، شیخ «احمد یاسین» و جانشینش  «عبدالعزیز رنتیسی»، رهبر و شخصیت مرکزی جنبش شد.

وقایع بهار عربی در مواضع سیاسی حماس و «مشعل» تغییراتی ایجاد کرد. ماه‌ها پس از برکناری «حسنی مبارک»، مصر گذرگاه مرزی خود را با نوار غزه از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ باز کرد. این امر به مشعل اجازه داد تا در سال ۲۰۱۲ برای اولین بار از نوار غزه بازدید کند. «خالد مشعل» روز هفت دسامبر سال ۲۰۱۲ برای اولین بار به نوار غزه سفر کرد. سفر «مشعل» اولین ورود او به سرزمین‌های فلسطینی از زمانی بود که در ۱۱ سالگی از کرانه غربی خارج شده بود. اما او در اواسط سال ۲۰۱۷، در پایان آخرین دوره ریاست دفتر سیاسی خود از سمت خود کناره‌گیری کرد و «اسماعیل هنیه» که حدود یک دهه رهبری دولت حماس در نوار غزه را بر عهده داشت، جایگزین او شد.

ناظران سیاسی از مشعل به عنوان یکی از بنیان‌گذاران جنبش حماس نام می برند که از زمان تاسیس آن، عضو دفتر سیاسی این گروه بوده است. آوری دیچر رئیس سابق شاباک بعد از ترور ناموفق او در اردن گفته بود «اسرائیل در اولین فرصت ممکن خالد مشعل رهبر سیاسی جنبش حماس را ترور خواهد کرد» اما حالا و بعد از ترور یحیی سنوار که همزمان فرمانده شاخه نظامی حماس در غزه هم بود، به نظر می رسد با انتخاب خالد مشعل به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس، رویکرد این گروه برای مذاکره و پایان دادن به جنگ غزه تقویت خواهد شد.