همه چیز درباره سامانه «تور ام-۲»
پدافند موشکی که به اشتباه هواپیمای اوکراینی را سرنگون کرد چه مشخصاتی دارد؟ حادثه سقوط هواپیمای مسافربری خط تهران -کی‌یف یا پرواز اس پی ۷۵۲ که بامداد چهارشنبه ۱۸دی ۹۸ در اطراف تهران رخ داد با بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح روشن شد که با شلیک اشتباه پدافند موشکی روی داده است. به گزارش عصر ایران در ادامه با این پدافند موشکی به نام سامانه‌های تور-ام-۱ آشنا می‌شوید.
*** سامانه‌های تور-ام-۱
* یک: تور-ام-۱ سامانه دفاع هوایی کوتاه برد، ارتفاع پایین و تمام متحرک است. این سامانه برای درگیری مؤثر با انواع اهداف هوایی ازجمله هواپیماهای بال ثابت و بالگردهای سرنشین دار و بی‌سرنشین، موشک‌های کروز و حتی بمب‌ها و موشک‌های رهاشده از هواپیماها در تمام شرایط آب و هوایی ساخته شده و بهره‌گیری از رایانه کنترل آتش و سامانه‌های دیجیتال و استقرار موشک‌ها به‌صورت عمودی باعث کاهش زمان واکنش سامانه شده است.
در تور-ام-۱ برای خروج موشک‌ها از پرتابگر، از روش پرتاب سرد بهره‌گیری شده و این سامانه ظرف چند ثانیه پس از اولین شلیک آماده شلیک به هدف بعدی می‌شود. موشک‌ها به‌صورت عمودی در داخل پرتابگر جای گرفته‌اند که سبب کاهش حجم مورد نیاز برای استقرار هشت موشک می‌شود.
* دو: وجود هر دو رادار کشف و ردگیری روی خودروی پرتابگر، هشت موشک آماده شلیک، پرتاب به‌صورت عمودی، چابکی و مانورپذیری بالای موشک، برد کشف و ردگیری راداری به ترتیب ۲۷ و ۲۰ کیلومتر، شناسایی و تفکیک همزمان ۴۸ هدف، ردگیری مسیر ۱۰ هدف و شلیک همزمان به دو هدف از قابلیت‌های سامانه موشکی تور-ام-۱ است.
* سه: کل مجموعه روی یک خودروی زره‌پوش و شنی دار مستقر شده و قابلیت آماده به کار شدن از لحظه توقف در کمتر از ۵ دقیقه را دارد. این خودرو خصوصیات حرکتی بسیار خوبی در زمین‌های دارای عارضه و ناهموار دشت‌ها و بیابان را دارد.
* چهار: احتمال اصابت موشک به هدف برای این سامانه، ۹۲ تا ۹۵درصد در مقابل هواپیماها، ۸۰ تا ۹۶درصد در برابر بالگردها، ۶۰ تا ۹۰درصد برای موشک‌های کروز، ۷۰ تا ۹۰درصد در رویارویی با بمب‌ها و موشک‌های هدایت‌شونده و ۹۰درصد در مقابله با هواگردهای بدون سرنشین است.
به‌طورمعمول حد پایین این احتمال‌ها با شلیک یک موشک و حد بالای آن‌ها با شلیک دو موشک به یک هدف حاصل می‌شود. کمینه برد موشک حدود ۱۰۰متر و کمینه ارتفاع درگیری نیز ۱۰متر است که باید گفت عملا هر هدفی که در حال پرواز پایدار باشد از تیررس تور-ام-۱ در امان نخواهد بود. بیشترین ارتفاع هدف قابل درگیری برای این سامانه ۶۰۰۰ متر در نمونه روسی است.
* پنج: مجموع این ویژگی‌ها و سایر نکات فنی سامانه باعث شده بود که تور-ام-۱ گزینه مطمئنی برای دفاع لایه آخر از تأسیسات و اماکن مهم باشد. آزمایش عملی درگیری با مهمات رها شده از هواپیما با این سامانه در رزمایش‌های داخلی نیز گواه دیگری بر امکان استفاده از حداکثر قابلیت‌های تور-ام-۱ در ایران بود.
* شش: انهدام یک پهپاد کوچک هرمس اسرائیلی که از خاک جمهوری آذربایجان بلند شده و در حال نزدیک شدن به مناطق حساس نطنز و تأسیسات هسته‌ای بود در یکم شهریور سال ۱۳۹۳ توسط همین سامانه صورت گرفت.
*** تغییر به تور - ام - ۲
* یک: اولین نشانه‌ها از تمایل سپاه به تسلط بر فناوری‌های تور-ام-۱ با خبر افزایش سقف ارتفاع قابل درگیری با این سامانه مشاهده شد. متخصصان سپاه به کمک هم‌رزمان خود در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح موفق به برداشتن محدودیت ارتفاع قابل درگیری توسط موشک سامانه تور-ام-۱ شدند که خبر آن در سال ۱۳۸۸ اعلام شد. به‌این‌ترتیب این سامانه قابلیت درگیری با اهدافی با ارتفاع پروازی ۳۵۰۰۰ پا معادل حدود ۱۰,۵ کیلومتر را به جای ۶ کیلومتر اولیه (در بردهای متناسب با انرژی موشک) پیدا کرد.
* دو: دومین تغییر در سامانه تور-ام-۱ در اختیار ایران، اضافه شدن یک آنتن مربعی شکل به این سامانه بود که در رژه‌های نیروهای مسلح و نمایشگاه‌های دفاعی داخلی چندین بار مشاهده شد. از ماهیت کارکرد این آنتن خبری منتشر نشده اما هرچه بود نشان از یک حرکت روبه‌جلوی دیگر توسط متخصصان ایرانی برای افزایش قابلیت‌های این سامانه داشت.
* سه: کمی بعد از خرید تور-ام-۱ توسط ایران برای اولین بار سامانه تور-ام-۲ توسط روس‌ها در نمایشگاه‌های دفاعی این کشور رونمایی شد. ازجمله تغییرات این سامانه نسبت به نسل قبلی، افزایش قابلیت درگیری با چهار هدف به جای دو هدف، بهبودهای مختلف در سامانه‌های راداری ازجمله استفاده از آنتن‌های پیشرفته‌تر با برد بیشتر و همچنین قابلیت شلیک در حال حرکت توسط گونه‌هایی از این سامانه بود.
در سامانه تور-ام-۱ رادار قابلیت اکتساب هدف در حال حرکت خودرو را داشته اما برای شلیک موشک نیازمند توقف حرکت داشت اما بر اساس مشخصات اعلام شده از تور-ام-۲ این محدودیت در این نمونه برطرف شده و موشک بدون نیاز به توقف حرکت پرتابگر قابل شلیک است.
* چهار: به واسطه همین قابلیت، نیاز به استقرار کامل سامانه و سپس شروع به فرآیند کشف و ردیابی و ردگیری اهداف از بین رفته و درواقع سامانه‌های تور-ام-۱ و خصوصاً نمونه تور-ام-۲ به طور کامل یک پدافند متحرک و هوشیار در لحظه را در واقعیت به نمایش گذاشتند.
