همه چیز درباره سیل بزرگ مشهد
چهارشنبه تلخ کوی سیدی، هشت کشته و ۳ مفقودی
هفت صبح| چطور ممکن است مشهد سیل بیاید؟ این سوالی است که خیلی‌ها چهارشنبه شب می‌گفتند وقتی داشتند ویدئوهای ترسناک سیل را می‌دیدند، سیلی که تا اینجای کار هشت قربانی قطعی داشته و از سرنوشت سه مفقود هم هنوز اطلاعی در دست نیست اما این اتفاق چطور افتاد؟ آن هم در عرض کمتر از یک ساعت!
چرا خیابان سپاه ۶۹؟
به محض اینکه خبرهای مربوط به سیل مشهد منتشر شد ذهن خیلی‌ها رفت سمت مناطق ییلاقی مشهد مانند شاندیز و طرقبه، مناطقی که چون در ذهن بقیه مردم ایران مناطق رودخانه‌دار مشهد بودند بیشتر مستعد سیل به نظر می‌آمدند و وقوع سیل در آنها منطقی‌تر به نظر می‌رسید اما کمی که گذشت معلوم شد ماجرا کاملا عکس این تصور است و سیل در مناطق جنوبی و به طور دقیق جنوب شرق مشهد آمده و بیشتر از همه هم محله سیدی و انقلاب را درگیر کرده است.
اینطور که اهالی محله می‌گویند همه چیز در عرض کمتر از یک ساعت اتفاق افتاد، اول چندین رعد و برق بسیار شدید دیده شد و بعد بارش به شکلی درآمد که اهالی محله اصلا یادشان نمی‌آید چنین بارانی دیده باشند بعد هم از سمت دره‌ای که پشت محله قرار دارد و در واقع فاصله بین دو کوهی که آنجاست آب با شدت بسیار زیاد به سمت محله روانه شد. یکی از شاهدان ماجرا می‌گوید: «اول رعد و برق شدید شروع شد و بعد باران، اصلا فکر نمی‌کردیم این اتفاق بیفتد. البته سال‌ها پیش که اینجا خانه خریدم بعضی از فامیل‌ها به ما گفتند که این محله دقیقا در مسیر سیل بند قرار دارد اما چه کسی فکرش را می‌کرد در جنوب مشهد با این خشکی سیل بیاید اما این اتفاق افتاد. کل زندگی ما در عرض یک ساعت رفت زیر آب، تمام خانه‌های همکف محله تا سقف پر شد از آب آن هم در عرض یک ساعت!»
اولین خیابانی که کاملا زیر آب رفته و خانه‌هایش بیشترین خسارت را دیده‌اند هم خیابان سپاه ۶۹ در همین محله است، خیابانی که درست در پایین دست دیواری قرار دارد که بعضی‌ها می‌گویند در بالادست محله ساخته شده بوده، دقیقا در همین محدوده مادری با چهار کودکش بر اثر خراب‌شدن خانه‌شان کشته شده‌اند.
یکی از اهالی این محله در ویدئویی که اغلب رسانه‌ها آن را منتشر کرده‌اند می‌گوید که در تمام ۳۵ سالی که در این محله زندگی می‌کند چنین اتفاقی را ندیده اما قدیمی‌ها می‌گویند که منطقه سیل خیزی بوده است. او عامل اصلی این اتفاق را ریختن دیواری می‌داند که بالای محله درست پای کوه و در شیار دره قرار داشته و آب پشت آن جمع شده بوده است.
در نقشه‌های هوایی مشهد که در همین یکی دو روز بارها دست به دست شده‌اند می‌بینیم که دقیقا محله سیدی در منتهی‌الیه رسیدن دو دره به همدیگر قرار گرفته است. البته این فقط کوی سیدی و محله انقلاب نیستند که در میان دره‌های جنوب مشهد قرار دارند بلکه به شکل عجیبی دقیقا در مناطقی که به نحوی آبراهه به نظر می‌آیند انبوه ساخت و ساز دیده می‌شود که عمر چندان طولانی هم ندارند.
دیوار خراب شد محله را سیل برد
در دو روز گذشته نقل قول‌های زیادی شنیده‌ایم که تقصیر اصلی ویرانگر بودن سیل کوی سیدی را به گردن دیوار یا سیل بندی می‌دانند که بالا دست محله قرار داشته است. سایت فرارو در این مورد نوشته: «دیوار طویل زمین‌های انتهایی کوچه مانند سد عمل کرده و هنگام باران شدید و جاری شدن آب مانع عبور آن شده است و بعد از انباشت آب پشت دیوار، دیوار شکسته و سیل سنگینی به کوچه‌ها و خانه‌های این محل خسارت وارد کرده است.»
بعضی گزارش‌های غیررسمی هم می‌گوید که این دیوار طویل متعلق به «آستان قدس رضوی» است و حتی گفته شده که محل دیوار تخریب شده بلافاصله با پلت‌های پیش ساخته بسته شده است اما منابع رسمی این موضوع را تایید نکرده‌اند و هنوز نمی‌دانیم اگر این دیوار برای آستان قدس بوده کاربری‌اش چه بوده است و با چه هدفی آنجا کشیده شده، بعضی از اهالی محله می‌گویند قرار بوده این دیوار بخشی از اراضی را از محله جدا کند، بعضی‌های دیگر مدعی می‌شوند که قرار بوده پشت این دیوار ساخت و ساز شود و منطقه‌ای که پشت دیوار است متعلق به آستان قدس بوده است و عده‌ای دیگر اساسا آن را سیل بند می‌دانند.
اینکه دلیل مخرب بودن سیل در محله سیدی تقصیر آن دیوار طول و دراز بوده را اعضای شورای شهر مشهد هم به نحوی تایید کردند، چند نفر از آنها بعد از سیل با حضور در منطقه انگشت اتهام را به سمت آستان قدس رضوی گرفتند و گفتند دیواری که این نهاد دور زمین‌هایش کشیده عامل سیل بوده است.
بلافاصله بعضی رسانه‌ها در برابر این ادعا قد علم کردند، ایسنای خراسان در این مورد نوشت: «اولا طبق ماده ۱۱۰ قانون شهرداری‌ها همه مالکان موظفند دور زمین‌هایشان را دیوارکشی کنند و در خصوص زمین پشت «بلوار سپاه» و منتهی به «کوه‌های خلج» یعنی همان محله سیدی هم این اقدام با مجوز مکتوب شهرداری انجام شده است و اگر دیواری آن جا بوده در واقع طبق قوانین شهری و شهرداری در آن نقطه کشیده شده است و مجوز دهندگان باید مخاطب این چرایی اعضای شورای شهر باشند.
رسانه‌های مشهدی دیگری هم نوشتند که همانطور که شهردار مشهد هم اعلام کرده، کوچه سپاه ۶۹ ، نه در مجاورت مسیل، بلکه در مسیر مسیل قرار داشته است و حجم عظیم آب سر ریز شده در مسیل‌های سه گانه تجمیع شده و بعد از تخریب منازل و دیوار وارد این کوچه شده و به سمت محدوده معروف به جنگل طرق سرازیر شده است. آنها از اعضای شورای شهر می‌پرسند که وقتی ساخت و ساز درست در مسیر سیل انجام می‌شد کجا بوده‌اند؟
محله فرسوده بود
گروهی از فعالان اجتماعی و زیست محیطی مشهد هم می‌گویند که بارها در مورد فرسوده بودن و جایابی اشتباه محله سیدی تذکر داده شده بود ضمن اینکه فقط این محله نبوده که آسیب دیده بلکه میدان انقلاب که در نزدیکی مرکز شهر قرار دارد هم به شدت زیر آب رفته است.
احمد وحیدی وزیر کشور پنجشنبه صبح به مشهد سفر کرده بود حین بازدید از این محله گفت که «خیابان سپاه منطقه سیدی مشهد جزو بافت‌های فرسوده محسوب می‌شود و جزیی از برنامه‌های ما بوده است که نوسازی و بازسازی آن را انجام دهیم.»
یک فعال حوزه شهرسازی هم گفته: «از ابتدای دهه 50 ساخت و سازهای غیرمجاز در کمربند جنوبی و حاشیه مشهد، همواره جزو معضل‌هایی بوده که تاکنون مسئولان استانی و شهری عزمی جدی برای حل ریشه‌ای آن نداشته‌اند، هم به لحاظ مخاطرات زلزله و فعال شدن گسل جنوبی مشهد و گسل سنگ بست-شاندیز و هم به لحاظ کور شدن مسیل‌های صدها ساله آب که در کوهپایه‌های خلج در جنوب شرقی شهر مشهد واقع شده است.»
مهدی زارع زمین شناس هم می‌گوید که سیل مشهد نمی‌تواند تک علتی باشد. او می‌گوید: «حدود نیم ساعت بارندگی در کوه‌های جنوب مشهد این فاجعه را رقم زد، تخریب اکوسیستم و از بین رفتن پوشش گیاهی، نفوذپذیری خاک در کل محدوده کوه‌های جنوبی مشهد تا فرودگاه را رقم زده. این موضوع در کنار ساخت و ساز در مسیری که نباید باعث شد که آب‌های سطحی به صورت روان‌آب بسیار آلوده و سنگین همراه با حمل رسوبات زیاد به سمت محله برود و خسارت سیل را بیشتر کرد.
