دلار، قهرمان خسته بازارهای جهانی
با وجود امضای پیاپی توافقات تجاری، ارزش پول ملی آمریکا همچنان در سراشیبی سقوط به سر می‌برد
هفت صبح| با وجود آنکه در هفته‌های اخیر چند توافق تجاری مهم از جمله میان ایالات متحده و برخی شرکای اقتصادی‌اش به امضا رسیده، دلار آمریکا برخلاف انتظار روندی رو به ضعف را در پیش گرفته است. این ارز که سال‌ها نماد قدرت اقتصادی واشنگتن بوده، در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ بدترین عملکرد نیم‌سالانه خود را از سال ۱۹۷۳ تاکنون ثبت کرده و بیش از ۱۰ درصد از ارزش خود را از دست داده؛ کاهشی که بسیاری از اقتصاددانان آن را نشانه‌ای جدی از شکل‌گیری موج تازه دلارزدایی در جهان می‌دانند.
چرا دلار افت می‌کند؟
«عدم قطعیت ناشی از سیاست‌گذاری اقتصادی» اصلی‌ترین متهم ماجراست. محمد العریان، اقتصاددان سرشناس و رئیس کالج کویینز در دانشگاه کمبریج، در گفت‌وگویی با آکسیوس تصریح می‌کند که هر صبح با نگاه به نرخ دلار از خواب بیدار می‌شود، چرا‌که آینده این ارز به شدت با سرنوشت اقتصادی جهان گره خورده است.
از دید او، افت کنونی دلار ممکن است مقدمه‌ای باشد بر یک «لحظه جیمی کارتری» دیگر برای آمریکا؛ دوره‌ای از رکود تورمی و بی‌ثباتی در دهه ۱۹۷۰ که اقتصاد آمریکا را فلج کرد. با وجود تصویب بسته‌های تجاری و امید به رشد اقتصادی، بسیاری از سرمایه‌گذاران به سیاست‌های نامعلوم مالی در آمریکا بدبین‌اند. بدهی‌های دولت فدرال از مرز ۳۵ تریلیون دلار گذشته و بحث بر‌سر سقف بدهی و اصلاحات مالیاتی همچنان داغ است. این وضعیت، تمایل کشورها به کاهش وابستگی به دارایی‌های دلاری را تشدید کرده است.
دلارزدایی: موجی جهانی
دلارزدایی مفهومی است که در سال‌های اخیر از حوزه سیاست‌گذاری اقتصادی روسیه و چین به فضای مالی جهانی رسوخ کرده است. اما اکنون حتی متحدان آمریکا نیز گام‌هایی در این مسیر برمی‌دارند. به عنوان مثال، هند و امارات بخشی از مبادلات نفتی را به روپیه و درهم انجام می‌دهند. به علاوه، چین نیز قراردادهای انرژی با روسیه را بر پایه یوان منعقد می‌کند.
همچنین، برزیل و کشورهای آمریکای جنوبی هم در پی ایجاد ارز منطقه‌ای مستقل هستند. ساز و کارهایی مانند بریکس هم دلارزدایی را در میان اهداف اصلی خود قرار داده‌اند. طبق گزارش بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی، سهم دلار در ذخایر ارزی جهانی از حدود ۷۱ درصد در سال ۱۹۹۹ به نزدیک ۵۸ درصد در سال ۲۰۲۴ رسیده است؛ روندی کاهشی که با وجود نوسانات مقطعی، جهت‌گیری روشنی دارد.
سقوط دلار چه پیامدهایی دارد؟
افت ارزش دلار، تأثیرات چندوجهی بر بازارهای جهانی دارد. از یک سو، شیب منحنی بازده اوراق قرضه ممکن است افزایش یابد که این امر به معنی بالا رفتن هزینه‌های استقراض برای شرکت‌ها و خانوارهای آمریکایی خواهد بود. از سوی دیگر، اگر سرمایه‌گذاران خارجی تصمیم بگیرند دارایی‌های دلاری نظیر سهام شرکت‌های آمریکایی را نیز کنار بگذارند، این می‌تواند به ریزش بازارهای مالی ایالات متحده دامن بزند.
البته، در همین حال، برخی اقتصاددانان معتقدند ضعف اخیر دلار باعث خواهد شد که بازار به نقطه تعادل برسد. شرکت سرمایه‌گذاری ونگارد در یادداشتی پژوهشی می‌نویسد که ارزش فعلی دلار در محدوده «ارزش منصفانه» قرار دارد. آن‌ها پیش‌بینی می‌کنند که افزایش بهره‌وری اقتصاد آمریکا و نرخ‌های بهره بالا می‌تواند در بلندمدت از دلار حمایت کند.
آینده: دلاری که هنوز بی‌رقیب است
گرچه حرکت به سمت دلارزدایی در حال وقوع است، اما هنوز هم جایگزین واقعی و قدرتمندی برای دلار در افق اقتصادی جهان دیده نمی‌شود. یورو به دلیل بحران بدهی‌های داخلی اتحادیه اروپا، یوان چین به علت کنترل‌های ارزی و ریسک‌های ژئوپلیتیکی و ارزهای دیجیتال به خاطر ناپایداری ذاتی، هنوز نتوانسته‌اند اعتماد بازار جهانی را جایگزین دلار کنند. محمد العریان نیز می‌گوید: «هیچ جایگزین واقعی‌ای برای دلار وجود ندارد. به همین دلیل، خروج سرمایه‌گذاران از دلار، اگر هم رخ دهد، بسیار آهسته و تدریجی خواهد بود.»
نتیجه: خطر پنهان، نیاز به تنوع
آنچه در حال رخ دادن است، بیش از آنکه نشانه سقوط فوری دلار باشد، زنگ هشداری برای تغییرات بنیادین در توازن ارزی جهان است. در چنین شرایطی، کارشناسان توصیه می‌کنند که سرمایه‌گذاران برای مدیریت ریسک، ترکیب دارایی‌های خود را متنوع کنند و تنها بر بازار آمریکا تمرکز نکنند. همچنین، سیاست‌گذاران آمریکایی باید توجه داشته باشند که اعتماد به دلار نه ابدی است و نه تضمین‌شده.
استمرار کسری بودجه، نزاع‌های سیاسی داخلی و عدم شفافیت اقتصادی، می‌تواند در نهایت به تضعیف بیشتر این واحد پولی منجر شود؛ حتی اگر اکنون جایگزینی جدی برایش نباشد.البته دونالد ترامپ که به پذیرش ضعف و شکست عادت ندارد، در پاسخ به فردی که از او درباره کاهش ارزش دلار پرسید، گفت: «دلار ضعیف‌تر برای اقتصاد مفیدتر است و سبب می‌شود گردشگر بیشتری وارد کشور شود و بیشتر دست به جیب شود و خرج کند.»
