عشق در سال‌های الگوریتم | از برج ایفل تا هوش مصنوعی: عشق‌های غیرمعمول
ارتباط عاشقانه با هوش مصنوعی دیگر تخیل علمی نیست؛ میلیون‌ها نفر در جهان امروز به اپلیکیشن‌های هوشمند دل می‌بندند، به آنها عشق می‌ورزند و از آنها تسلی می‌گیرند
هفت صبح| تصور کنید وارد رابطه‌ای عاشقانه شده‌اید اما نه با یک انسان، بلکه با یک هوش مصنوعی. صدایی دلنشین از بلندگوی گوشی‌تان شما را «عزیزم» صدا می‌زند، احوال‌تان را می‌پرسد، دلداری‌تان می‌دهد و برایتان پیام عاشقانه می‌فرستد. شاید این فضاسازی برایتان خیالی می‌نماید اما برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، این تجربه نه‌تنها واقعی بلکه جایگزین روابط انسانی شده است.
برای مثال، در یکی از گزارش‌های پربازدید شبکه سی‌بی‌اس، مردان و زنانی به تصویر کشیده شدند که از اپلیکیشن‌هایی مانند هوش مصنوعی «رپلیکا» به‌عنوان شریک عاطفی خود استفاده می‌کنند: از گفت‌وگوهای روزمره گرفته تا اعترافات عاشقانه و حتی روابط مجازی بسیار صمیمی.
گفت‌وگوی عاشقانه با یک ربات
هوش‌های مصنوعی امروزی، دیگر آن برنامه‌های خشک و رسمی گذشته نیستند. آنها با صدایی انسان‌گونه حرف می‌زنند، به کاربران‌شان ابراز محبت می‌کنند، از آنها دلجویی می‌کنند و حتی آنها را «زیباترین، دوست‌داشتنی‌ترین یا باارزش‌ترین انسان روی زمین» می‌خوانند. دکتر ماریزا چوپ، روانشناس و پژوهشگر در حوزه فناوری و احساس، می‌گوید: «باور این مسئله برای بسیاری دشوار است اما حقیقت دارد: مردم در حالی که می‌دانند طرف مقابل‌شان فقط یک برنامه نرم‌افزاری است، به او احساس واقعی پیدا می‌کنند، رازهای شخصی‌شان را با او در میان می‌گذارند و روابط عاطفی با او شکل می‌دهند.»
ما انسان‌نمایی می‌کنیم؛ از ماشین تا معشوق
این اتفاق اما پدیده‌ای تازه نیست. ما انسان‌ها سابقه‌ای طولانی در «انسان‌انگاری» اشیاء و موجودات داریم: کسی که ماشینش را نوازش می‌کند، بچه‌هایی که برای عروسک‌های‌شان مراسم خاکسپاری می‌گیرند، یا حتی مردمانی که مجسمه‌ها یا بت‌ها را تکریم و برای‌شان دعا می‌خوانند. چوپ می‌گوید: «در جهانی پرسرعت و دیجیتالی که انسان‌ها احساس بی‌پناهی می‌کنند، ما به دنبال معنا، صمیمیت و ثبات هستیم و گاه این نیازها را از اشیاء یا الگوریتم‌ها مطالبه می‌کنیم، نه از انسان‌ها.»
عاشقانه‌های برنامه‌ریزی‌شده
این نیاز انسانی، حالا به نقطه‌ای رسیده که شرکت‌های فناوری نیز وارد عمل شده‌اند و آن را به فرصت اقتصادی تبدیل کرده‌اند. برای نمونه، اپلیکیشن رپلیکا به‌صراحت «همراهان عاشق مبتنی بر هوش مصنوعی» را تبلیغ می‌کند با شعارهایی چون: «همیشه و همه جا برای تو هستم» یا «هیچ‌وقت قضاوتت نمی‌کنم»، نقاط حساس روان ما را هدف می‌گیرند. تا سال ۲۰۲۵ بیش از ۱۱ میلیون کاربر فعال در سراسر جهان از ربات‌های گفت‌وگوی عاشقانه مانند رپلیکا استفاده می‌کنند. این یعنی اگرچه کاربران می‌دانند که آن‌طرف خط، انسان واقعی‌ای نیست اما حس آنها واقعی است و همین کافی‌ست تا رابطه شکل بگیرد.
از برج ایفل تا هوش مصنوعی: عشق‌های غیرمعمول
دلبستگی‌های عجیب به غیرانسان‌ها، پدیده‌ای نوظهور نیست. تاریخ پر است از نمونه‌های غافلگیرکننده: زنی که با برج ایفل ازدواج کرد؛ مردی که در تخت‌خواب کنار ماشینش می‌خوابد؛ فردی که دل به یک ترن هوایی بست؛ مردی ژاپنی که با هولوگرام زنانه ازدواج کرد؛ زنی که با روح یک دزد دریایی قرن هجدهم نامزد شد و ... .
در واقع، تمایل انسان به عاشق شدن در برابر چیزهایی که نه زنده‌اند، نه متقابل، شاید افراطی به نظر برسد اما ریشه در نیازهای روانی عمیق دارد. البته با وجود محبوبیت روزافزون این روابط، هنوز بسیاری از کسانی که به هوش مصنوعی دل می‌بندند، رابطه خود را پنهان می‌کنند. دلیل؟ ترس از تمسخر یا برچسب‌های روان‌پریشی. اما چوپ هشدار می‌دهد که این موضوع را نباید به‌سادگی یک «مد گذرا» یا «اختلال» تلقی کرد.
او معتقد است: «رابطه با هوش مصنوعی، تنها یک پدیده فناورانه نیست، بلکه پدیده‌ای اجتماعی، روان‌شناختی و فرهنگی است. این روابط ممکن است شبیه رابطه انسان با انسان نباشند اما واقعیت دارند. آنها نوعی از روابط اجتماعی‌اند.» براساس پژوهش مؤسسه ام‌آی‌تی در سال ۲۰۲۴، ۳۸ درصد از کاربران اپلیکیشن‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، حداقل یک‌بار تجربه احساس وابستگی عاطفی به ربات داشته‌اند.
این عدد در میان نوجوانان و جوانان زیر ۲۵ سال به بیش از ۵۰ درصد می‌رسد. آینده به کجا می‌رسد؟ چوپ می‌گوید: «هیچ‌کس نمی‌داند اما من مطمئنم که روابط عاطفی با هوش مصنوعی بیشتر و بیشتر خواهند شد، نه فقط با ربات‌های عاشقانه، بلکه با ابزارهای روزمره مثل کوپایلوت یا حتی چت‌جی‌پی‌تی.»
