مرثیه‌ای برای مرد حنجره طلایی؛ گلپا
اکبر گلپا که در سنتی‌ترین ضلع موسیقی سنتی ایران یک نابغه بود
هفت صبح| در برگی از تاریخ امروزمان به اکبر گلپایگانی معروف به گلپا می‌پردازیم که 13آبان 1402 در 89سالگی درگذشت. اکبر گلپا در سنتی‌ترین ضلع موسیقی سنتی ایران یک نابغه بود. او که قاری قرآن بود و بعد شاگرد نورعلی برومند شد و محضر ابوالحسن صبا را نیز درک کرد، صدایش و وسعت تحریرهایش حتی حوزه استحفاظی تحریرهای مخصوص خوانندگان زن را نیز در‌می‌نوردید و به چپ کوک معنای دوباره‌ای می‌داد.
از او چه می‌دانیم؟
متولد تکیه زرگرهای عودلاجان تهران بود. فرزند تاجر بزرگ پنبه در گلپایگان محمدحسین گلپایگانی معروف به مرشد حسین یا حاج حسین بلبل مرثیه‌خوان که در تکایا نوحه‌خوانی می‌کرد. گلپا در پنج سالگی مادر خود را از دست می‌دهد. گلپا کسی که از شش سالگی سر صف دبستان فرهنگ قرآن می‌خواند و به‌عنوان قاری قرآن برگزیده شد.
در 8 سالگی پدرش متوجه استعداد او در آواز می‌شود و از سال ۱۳۲۰ به‌طور جدی نزد پدرش مرشد حسین تعلیم موسیقی و دستگاه‌ها را فرا می‌گیرد. آنها 5 برادر بودند؛ برادر کوچک‌ترش محمدعلی که نام خانوادگی‌اش را به گلریز تغییر داد از دیگر برادرانش عباس و محمود و ابوالقاسم معروف‌تر است اما در پیش از انقلاب همه تحت‌الشعاع محبوبیت کم‌نظیر اکبر گلپا بودند و در سال‌های پس از انقلاب هم شاهین اقبال بر دوش برادر چهارم نشست. محمدعلی با همراهی حسین راغب از همان سال 58 مجموعه‌ای درخشان از سرودهای انقلابی را به یادگار گذاشت.
دوستی با ایرج
گلپا در ۱۵سالگی به مدرسه نظام می‌رود و همین‌جاست که با ایرج همکلاس می‌شود. اکبر سال ۱۳۲۶ نخستین تجربه حضور در یک ارکستر و گروه کر را کسب می‌کند و سال ۱۳۲۷ در انجمن موسیقی مدرسه نظام عضو می‌شود. گلپا از سال ۱۳۲۸ به بعد با هنرمندان سرشناس موسیقی آشنا می‌شود و آموزش را زیر نظر آنها آغاز می‌کند.
محبوبیت گلپا
اما داستان محبوبیت اکبر گلپا از دهه 40 شکل گرفت و در سایه همین محبوبیت بود که سینمای فارسی سراغش رفت تا از شهرت، اعتبار و جایگاهش میان توده‌ها بهره ببرد. فیلم مرد حنجره طلایی به کارگردانی و نویسندگی اکبر میثاقیه سال 1347 با بازی گلپا جلوی دوربین رفت و همبازی سهیلا شد.
او در دهه 50 هم بسیار محبوب بود و در میان عامه مردم صدایش در حد فاصل موسیقی سنتی با ترانه‌های عامه‌پسند قرار می‌گرفت. اکبر سال 1346 یک سال قبل از بازی در همین فیلم، در 34 سالگی با گلرخ گرایلی 17 ساله ازدواج می‌کند و صاحب دو دختر به نام‌های ساقی و ساغر می‌شود.
چهره ماندگار
اکبر گلپایگانی در سال 84، دکترای افتخاری از دانشگاه تهران دریافت کرد. سال‌ها پیش وقتی در مصاحبه‌ای به‌دلیل ماندنش در وطن با وجود سال‌های طولانی ممنوع‌الکاری چنین گفت:«تمام علایق من اینجاست. مخاطب من اینجاست و پدر و مادر من در همین سرزمین دفن هستند.
ما شهروند این کشور هستیم. به همین‌خاطر ماندیم و به قول شما هزینه دادیم. ما به تصمیمی که گرفتند، احترام گذاشتیم. گفتند نمی‌توانید بخوانید، ما هم نخواندیم.خود من شاگرد نورعلی برومند بودم و مدت 10سال از حضور ایشان بهره بردم. تمام سال‌هایی هم که خواندم، برای مردم بود. به‌نظر من هم تصمیم‌گیران اصلی همین مردم هستند.
آنها هستند که هنرمندی را ماندگار می‌کنند یا نه. مهم نیست که یک مراسم برگزار شود و چهره‌ای را به‌عنوان «چهره ماندگار» معرفی کنند. این اتفاق توسط چند نفر رخ می‌دهد که ممکن است از صدا یا قیافه کسی خوش‌شان نیاید، اصلا اهمیتی ندارد. مهم این است که مردم تصمیم بگیرند که چه‌کسی را می‌خواهند به‌عنوان چهره ماندگار بپذیرند.»
درگذشت
گلپا ۱۳ آبان ۱۴۰۲ در بیمارستان نیکان بر اثر ایست قلبی درگذشت. پیکر او ۱۶ آبان در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
