سناریوی مشکوک علیه مهمانی، برمودا و المیرا
درباره یک نظرسنجی تازه که در خصوص برنامه‌های صدا و سیما منتشر شد و انتقاد رسانه‌ها را برانگیخت
هفت صبح| مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) یک طرح نظرسنجی با عنوان «سنجش نگرش مردم در خصوص برنامه‌های صدا و سیما» با تعداد نمونه 1715 نفر از شهروندان 15 سال به بالای سراسر کشور در «هفته آخر فروردین ماه» سال جاری، به شیوه مصاحبه تلفنی انجام داده است. نتیجه‌ای که منتشر شده با میزان واقعی برخی برنامه‌ها مثل «مهمانی»، «برمودا» و «شب عیدی» همخوان نیست و همین زمینه انتقادات رسانه‌ای را فراهم کرد. این مسئله و نکات دیگر، دستمایه گزارش امروز شده است.
مورد اول| نتیجه نظرسنجی
ابتدا اصل خبر را مرور کنیم؛ با این توضیح که مبنای گزارش هفت‌صبح، صرفا برنامه‌ها هستند و کاری به سریال‌ها نداریم. این تصمیم برای پرهیز از پراکندگی موضوع و حصول نتیجه بهتر است: «یافته‌های نظرسنجی ایسپا نشان می‌دهد ۳۹/۹ درصد از «ایرانیان» برنامه مردان آهنین و ۳۴/۷ درصد برنامه زندگی پس از زندگی،۳۴/۲ درصد برنامه محفل، ۳۲/۳ درصد برنامه شب خوش، ۳۱/۸ درصد برنامه فوتبال‌برتر،۲۹/۷ درصد برنامه پانتولیگ و۲۶/۵ درصد برنامه معرکه، ۲۴/۵ درصد برنامه مهمانی، ۲۱/۳ درصد برنامه ماه خدا، ۱۸/۸ درصد برنامه ماه من، ۱۷/۲ درصد برنامه ایران دوست‌داشتنی، 16 درصد برنامه پاورقی و ۱۲/۱ درصد برنامه برمودا را دیده‌اند.»
مورد دوم| تعارض نتیجه
اولین ایرادی که به نظرسنجی مذکور وارد است، اینکه نتیجه‌اش با یک سنجش ملموس‌تر یعنی میزان بازدید محصولات نوروز و رمضان تلویزیون در تلوبیون و نیز آمار آنها در فضای مجازی تعارض دارد. برای مثل به دو مورد که در پایین جدول قرار دارند اشاره می‌کنیم. هفته پیش احمد خورشیدی، مدیر سایت تلوبیون اعلام کرد: «در حوزه سرگرمی برنامه‌های «مهمانی» و «برمودا» با بیش از 600 هزار پربازدیدترین برنامه در تلوبیون محسوب می‌شوند.» م
جتبی کشوری مدیرکل اتاق وضعیت معاونت فضای مجازی هم خبر داد:«در میان برنامه‌ها «محفل» با 405 میلیون بازدید، «زندگی پس از زندگی» با 278 میلیون، «سال نو» شبکه سه با 118 میلیون، «برمودا» در ایام عید 103 میلیون و «شب عیدی» شبکه دو با 79 میلیون بازدید در ردیف پرمخاطب‌ترین برنامه‌ها قرار داشتند.» همین آمار ملموس، اولین عاملی است که نظرسنجی ایسپا را با انتقاد همراه کرده.
مورد سوم|جامعه آماری
بیایید نتیجه نظرسنجی ایسپا را درست بدانیم. (ما تشکیک وارد نکردیم ولی برخی چنین کردند.) ایرادی که وارد است، به جامعه آماری آن برمی‌گردد. طبق اعلام رسمی سایت ایسپا، این نظرنسجی با تعداد نمونه 1715 نفر از شهروندان 15 سال به بالای سراسر کشور، به سرانجام رسیده. مگر برای رسیدن به یک نتیجه منطقی و واقعی نباید جامعه آماری را گسترده‌تر دید؟ این میزان کجا و تعداد بازدید میلیونی محتواها در فضای مجازی کجا؟ کدامیک به واقعیت نزدیک‌تر هستند؟ و یک توصیه دوستانه؛ در دوران تازه باید فضای مجازی را در نظرسنجی‌ها جدی گرفت؛ چرا‌که تبدیل به یک شاخص برای سنجش میزان محبوبیت یا عدم محبوبیت محصولات مختلف شده. شیوه سنتی ولو با جامعه آماری بالا، برای نظرسنجی فاقد کارکرد همیشگی است.
مورد چهارم| آنچه عیان است
در ادامه مبحث فضای مجازی، این را هم اضافه کنیم که فراگیر شدن بخش‌هایی از یک برنامه (وجه ایجابی نه سلبی) نشانه‌ای است از کیفیت و محبوبیت آن. مثلا بریده‌های «مهمانی» ایرج طهماسب نه‌تنها بازدید میلیونی دارند که با نظرات مثبت بالا همراه می‌شوند.
با این اشاره، بخشی از نقد خبرآنلاین بر نظرسنجی ایسپا را مرور می‌کنیم: «در بین برنامه‌های تولید شده که با هم قیاس شده‌اند، نکته جالب اینجاست که برنامه‌های تلویزیونی، ازجمله مهمانی ساخته ایرج طهماسب با عروسک‌های جذابی همچون آقای همساده و... یا برنامه گفت‌وگو محور برمودا کار کامران نجف‌زاده که با حواشی بسیاری همراه بود و گفت‌وگوی او با مهمان‌هایش بیشترین بازخورد را در شبکه‌های اجتماعی داشته و بخش‌های بسیاری از آن وایرال شده است و به‌سرعت دست‌به‌دست می‌شود در این نظرسنجی در پایین‌ترین رتبه‌ها قرار گرفته‌اند. در عوض برنامه‌های شبکه سه سیما از جمله فوتبال‌برتر که کمترین چرخش در شبکه‌های اجتماعی را دارد، در بالای جدول است.
این نمودار را حتی می‌توان با قبل این برنامه هم مقایسه کرد. تعداد مخاطبانی که با این برنامه تماس می‌گیرند نسبت به دوره‌ای که عادل فردوسی‌پور آن را اجرا می‌کرد هم می‌تواند دامنه نظرسنجی را حد و حدود دهد.»
خبرآنلاین همچنین یادآور شده است: «اگرچه نظرسنجی ایسپا نشان می‌دهد که تولیدات شبکه سه بالاتر از همه تولیدات ایستاده است؛ اما برنامه‌هایی همچون برمودا و المیرا شریفی‌مقدم بیشتر از ۳۰۰ میلیون بار در شبکه‌های اجتماعی دیده شدند و این درحالی است که این برنامه‌ها بخشی از تولیدات این شبکه نیستند. داده‌ها و آمارهایی که از شبکه‌های اجتماعی به دست می‌آید می‌تواند نقیضی برابر نظرسنجی باشد.» برنامه‌سازان و مدیران برای تعیین نقشه راه لازم است به نتایج نظرسنجی‌ها دقت دوچندان داشته باشند. مواردی که جامعه آماری آنها پایین و ایراداتی از جنس آنچه مطرح شد، وارد است را لحاظ کنند. حرکت براساس داده‌های غلط، نتیجه‌ای ناصواب به همراه دارد.
