از خشت تا آینه، ده فیلم برتر دهه چهل
۱۰ فیلم برتر دهه چهل به پیشنهاد هفت صبح
هفت صبح| در ادامه سیر و سلوک در سینمای هر دهه که از دهه نود شروع کرده بودیم این هفته به دهه چهل می‌رسیم. دهه چهل در ابتدا در ید سینمای آراسته و فنی ساموئل خاچیکیان بود و همین طور داستان‌های معصومانه از مردان و زنان روستایی. اما با اکران گنج قارون معادلات تغییر کرد و فیلمفارسی به یک پدیده غول آسا بدل شد و با ظهور سینمای موج نو در اواخر دهه چهل، قطب بندی تازه‌ای در سینمای ایران پدیدار شد. این همه تغییر و تطور کاملا همپای تغییرات وسیع در سطح جامعه ایرانی آن روزگار بود.
انتخاب ده فیلم برتر از دهه چهل کار ساده‌ای نبود و در نهایت هم اکثر فیلم‌ها متعلق به دو سه سال آخر این دهه بودند.
قیصر
اثر کلاسیک مسعود کیمیایی که نوعی روح عصیان و عملگرایی یاغی‌وار را به تصویر می‌کشد. داستان انتقام یک جوان جنوب شهری که قهرمانانش را در اتمسفری تاریک دنبال می‌کند. نوعی فیلم نوآر در تلفیق با برخی آرایه‌های سنت فیلمفارسی. با کارگردانی فوق‌العاده قوی و بازی چشمگیر بهروز وثوقی. 1348
گاو
فیلمی که بر مبنای یکی دو داستان غلامحسین ساعدی ساخته شد و نوعی سینمای روشنفکرانه – روستایی را بنا گذاشت که تا انتهای دهه شصت در سینمای ایران به حیات خود ادامه می‌داد. بازی حیرت‌انگیز عزت‌الله انتظامی و همین طور گروهی صاحبنام از بازیگران صحنه تئاتر به این فیلم جلوه‌ای دو چندان بخشید. نشانه‌های ذوق و ظرافت کارگردانی مهرجویی را از همان زمان می‌شد در بدنه فیلم تشخیص داد. 1348
خانه سیاه است
فیلم کوتاه 21 دقیقه‌ای فروغ فرخزاد که طبع شاعرانه خود را با نظارت ابراهیم گلستان تبدیل به یک اثر تکان دهنده درباره زندگی جذامی‌ها کرد. آوازه این فیلم کوتاه این سال‌های اخیر در اروپا و آمریکا بیشتر هم شده است. 1341
خشت و آینه
ملودرام مهندسی شده ابراهیم گلستان که آن را در استودیوی خود تولید کرد و دغدغه تجاری خاصی هم برای فیلم نداشت. داستان یک زوج با بازی زکریا هاشمی و تاجی احمدی که درگیر پیدا کردن یک نوزاد بی‌سرپرست می‌شوند. فیلم روایت خود را با ظرافت یک داستان کوتاه پیش می‌برد. خشت و آینه را بسیاری اولین فیلم با کیفیت سینمای ایران می‌دانند. جمشید مشایخی و پرویز فنی‌زاده اولین حضور سینمایی خود را در این فیلم شکل می‌دهند. 1343
پنجره
اقتباس دیدنی جلال مقدم از رمان تراژدی آمریکایی که به یک ملودرام با ته مایه‌های نوآر در سینمای ایران بدل شد. این رمان یک نسخه هالیوودی مشهور دارد با نام مکانی درآفتاب که الیزابت تیلور و مونتگمری کلیفت درآن بازی کرده‌اند. فیلمی سنجیده با بازی بهروز وثوقی و گوگوش و فرخ ساجدی و نوری کسرایی و موسیقی خوب اسفندیار منفردزاده. 1349
شوهر آهوخانم
اقتباس داوود ملاپور از رمان حجیم علی محمد افغانی هرچند خامدستانه ساخته شده اما از نوعی صفا و سادگی سود می‌برد که در واقع همان جوهره رمان است. حسین اشراق، اکبر مشکین، مهری ودادیان و عدیله از بازیگران این فیلم دوست داشتنی اما کهنه شده به شمار می‌روند. 1347
شب قوزی
قوزی یک گروه شادمانی پس از اجرای یکی از برنامه‌هایش هنگام غذا خوردن خفه می‌شود. اعضای گروه از ترس، جسد او را به خانه‌ای می‌برند که موجب دردسرهایی در آنجا می‌شود و ...این سومین فیلم فرخ غفاری است و اقتباسی از روایت‌های هزار و یکشب محسوب می‌شود. بازیگرانی مثل پری صابری، پریا خاتمی، خسرو سهامی و محمد علی کشاورز در این فیلم بازی کرده‌اند. 1343
حسن کچل
کمدی موزیکال موفق علی حاتمی که با درخشش پرویز صیاد و موسیقی و ترانه‌ای شاد و فولکلوریکی که دستپخت مشترک واروژان و پرویز اتابکی و اسفندیار منفردزاده و همین طور بابک افشار بود با استقبال گسترده تماشاگران ایرانی مواجه شد. 1349
طوقی
درام عاشقانه و تلخ علی حاتمی که با استفاده از اتمسفر و معماری شهر کاشان ساخته شد و عناصر خاص سینمای آن دوران به سادگی در داستان و تصاویر فیلم قابل شناسایی است. بهروز وثوقی و آفرین زوج دلپذیری را تشکیل داده بودند. حاتمی در دومین فیلم خود باز هم خود را در هیبت یک نابغه جوان نشان می‌دهد. اما در دهه پنجاه شکست‌های سینمایی یک به یک از راه رسیدند. 1349
رقاصه شهر
اسم فیلم مطمئنا سوءتفاهم زاست و خب یک‌مقدار از این سوءتفاهم پایه واقعی هم در فیلم دارد! با این حال فیلم تصویری واقعگرایانه و بسیار تکان دهنده از اتمسفر جنوب تهران و زندگی مردم عادی به دست تماشاگر می‌دهد. فیلمی که با سلیقه و ذوق قابل توجهی ساخته شده است اما نمی‌شود دیدنش را توصیه کرد. ساخته شاپور قریب. 1349
انتخاب ویژه:
شبی که بارون اومد. مستند 35 دقیقه‌ای و بازیگوشانه کامران شیردل درباره داستان ریزعلی خواجوی که سرمنشا روایت مشهور دهقان فداکار در کتاب‌های درسی ایرانی بوده است. 1347
فیلم‌های مهم دیگر
ضربت (ساموئل خاچیکیان)، دلهره (خاچیکیان)، یک قدم تا مرگ (خاچیکیان)، سه دیوانه (جلال مقدم) و فیلم‌های مستند مشهوری مثل: بادجن (تقوایی) و موج و مرجان و خارا (ابراهیم گلستان).
