حاشیه داغ در سرمای بهمن

روزنامه هفت صبح، گروه تلویزیون|  در بهمن ماه نیز تلویزیون و شبکه نمایش خانگی سرشار از اتفاقات گوناگون بود. حتی برپایی رویدادی چون جشنواره فیلم فجر، روی این دو حوزه سایه نینداخت و هر بار شاهد خبر و اتفاقی تازه بودیم. سهم برنامه‌های فوتبالی به دلیل برگزاری مسابقات جام ملت‌های آسیا زیاد بود؛ از درخشش برنامه‌های اینترنتی تا گاف‌ها و ضعف‌های برنامه‌های تلویزیونی.

 

موردی چون جواد خیابانی هم نقش آفرین اصلی این صحنه بود؛ چه در دوئل با خداداد عزیزی و دیگر مهمانان و چه در تک‌گویی‌های انتقادی نسبت به مسئولان ورزش کشور پس از حذف تیم ملی. در این ماه همچنین «پایتخت» بار دیگر اجازه باز پخش پیدا کرد. از سه سال پیش که شبکه آی‌فیلم در دی‌ماه 1399پنج فصل اول آن را پخش کرد، دیگر خبری از آن نبود تا اینکه بالاخره طلسم آن شکسته شد.

 

این اتفاق پس از مصالحه سازندگان «پایتخت» با تلویزیون و تصمیم برای تولید فصل جدید آن رخ داد. در این ماه همچنین سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در بخشنامه‌ای به دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صداوسیما و شورای عالی فضای مجازی ماده واحده مصوبه ۱۴ آذر ۱۴۰۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص انتخاب اعضای این شورا در کمیته تدوین سیاست‌ها و ضوابط حاکم بر صوت و تصویر فراگیر و شبکه نمایش خانگی را ابلاغ کرد. برخی رسانه‌ها تیتر زدند:«پایان کار ساترا؟» چند حاشیه دیگر هم هست؛ مثل تعبیر عجیب کارشناس برنامه «شیوه» درباره معین که مدتی پیش خبر رسمی دعوت از او برای بازگشت به ایران منتشر شد.

‌

بحث برانگیز ماه / و همچنان گناه فرشته 
آنچه رخ داد: در میان سریال‌های حال حاضر خانگی، این فقط «گناه فرشته» است که همچنان واکنش برانگیز پیش می‌رود. مثلا «دفترچه یادداشت» در قسمت‌های ابتدایی اعتراضی به خود دید که چرا رابطه زن متاهل را عادی‌سازی کرده! در ادامه اما نکته‌ای برای «گیر» سخت‌گیران نداشت. «گناه فرشته» ولی در هر قسمت محل بحث و نظر می‌شود؛ نمونه متاخر آن سکانس دادگاه حامد و مشتقات آن است. 

 

واکنش‌هایی که داشت: برخی ادعا کردند که مباحث حقوقی قسمت اخیر «گناه فرشته» درست نیست. در مقابل اما عده‌ای با استناد به تحصیلات حقوقی سازنده (حامد عنقا) و نیز حضور مشاور حقوقی سریال (دکتر غفاری، عضو هیات رئیسه کانون وکلای دادگستری مرکز) عقیده دارند، «گناه فرشته» از این منظر درست عمل کرده. چون هنوز رای قاضی در دادگاه اعلام نشده و فعلا او علم اجمالی نسبت به ادعای قاتل دارد. این به معنای صدور حکم نیست که برخی آن را گاف می‌دانند! همچنین طبق آئین دادرسی می‌توان وکیل را بازداشت کرد. و فراتر از همه نباید مسئله‌ای به نام درام و الزاماتش را را از یاد برد.

 

سرانجام ماجرا: «گناه فرشته» به نیمه راه رسیده است و همچنان می‌توان پیش‌بینی کرد که موارد بحث برانگیز دیگری خواهد داشت. پیش‌تر موج‌آفرینی آن در قالب‌هایی چون ترسیم شمایل یک روزنامه‌نگار به بار نشست و حالا در شکل مباحث حقوقی. سریال نشانه‌های روشن از نقد اجتماعی هم دارد و چه بسا در آینده تیزتر شود.

 

طناز ماه/ مدیری می‌درخشد 
آنچه رخ داد: مهران مدیری بهمن ماه 1402 هم جایی ثابت در رسانه‌ها و صفحات مجازی داشت. این بار اما صحبت‌های اصلی درباره او به گیم‌شوی «اسکار» مربوط است نه حاشیه‌های قبلی. این مسابقه را مدیری اجرا می‌کند و کارگردان هنری آن هم هست. او در هر فصل میزبان چهار شرکت‌کننده است که تاکنون دو فصل مسابقه تمام شده و حالا به پخش قسمت اول از سری سوم رسیده است. «اسکار» ابتدا به شکل هفتگی در فیلیمو منتشر می‌شد اما مدتی بعد دو قسمت از آن در هفته به دست علاقه‌مندان رسید.

 

واکنش‌هایی که داشت: «اسکار» خیلی زود جای خود را میان مخاطبان باز کرد. دلیل این اتفاق به چالش‌ها و ماموریت‌های متنوع مسابقه برمی‌گردد. یک دلیل مهم‌تر هم دارد و اینکه مدیری بشاش است و در اوج پختگی. او حتی در قسمتی که بیمار بود، چیزی از بذله کم نگذاشت. مدیری سهم بسزایی در جذابیت «اسکار» دارد‌؛ شیوه اجرا، مدل شوخی‌ها، نکته‌سنجی‌ها و مسائلی از این دست باعث شده با یک مدیری قبراق مواجه باشیم. 

 

سرانجام ماجرا: حتی اگر فرض کنیم شرکت‌کنندگان «اسکار» نتوانند این مسابقه را گرم و دلنشین کنند، مهران مدیری با همراهی نیما شعبان‌نژاد قادر است‌ این کاستی را جبران کند. انگیزه او در اجرای مسابقه کاملا مشخص است و این برگ برنده بزرگی به حساب می‌آید.

 

  عادل فردوسی‌پور / کند و کاو ماه / دوباره عادل 
آنچه رخ داد: 90 عادل فردوسی‌پور، مهمترین و پرمخاطب‌ترین برنامه تلویزیون بود که هنوز هم بعد از حدود 5 سال، مخاطبان نتوانسته‌اند با حذف آن کنار بیایند. در این مدت بارها درباره دلایل توقیف این برنامه صحبت به میان آمده اما هیچ‌کدام از آنها قانع‌کننده نبوده است. در ماهی که گذشت، علی‌اصغر پورمحمدی رئیس اسبق شبکه سه در گفت‌و‌گو با مجله تصویری «قاف» روایتی تازه به زبان آورد. او ضمن بیان نکاتی مثل خارج شدن فردوسی‌پور از عدالت و انصاف معتقد است که 90نباید تعطیل می‌شده و راه مذاکره باز بوده است. او این را هم گفت که:« آقای ضرغامی در دوره خودشان چند بار خیز برداشتند که برنامه 90 تعطیل شود.»

 

واکنش‌هایی که داشت: عزت‌الله ضرغامی رئیس اسبق صدا و سیما اما نظری عکس به زبان آورد:« اگر دو نفر در حاکمیت باشند که پای ‌کار فردوسی‌پور باشند، یکی از آنها ضرغامی است.» در کنار این واکنش، تا چند روز موضوع فردوسی‌پور و 90 بحث داغ رسانه‌ها و فضای مجازی بود.

 

سرانجام ماجرا:  کند و کاو تاریخ خوب است اما روایت صرف چاره‌ساز نیست. تبیین اینکه چطور تلویزیون می‌تواند از سرمایه‌های خود محافظت کند، امری مهم‌تر است. فردوسی‌پور از مدت‌ها قبل برنامه اینترنتی فوتبال 360 را راه انداخته که در ایام برگزاری مسابقات جام ملت‌های آسیا، محبوب‌تر از قبل شد.

 

اختلاف نظر ماه/ چالشِ شادی مذهبی 
آنچه رخ داد:  برنامه «حسینیه معلی» به مناسبت اعیاد شعبانیه از دوشنبه ۲۳ بهمن هر شب ساعت ۲۰ روانه آنتن شبکه سه می‌شود. سید مجید بنی‌فاطمه، سید رضا نریمانی، نزار قطری و میثم مطیعی در این فصل حضور دارند.

 

واکنش‌هایی که داشت: زمزمه‌های انتقادی نسبت به شیوه شادی مداحان در این برنامه به گوش می‌رسید تا این که حاج محمود کریمی مداح در هیات خودش از « حسینیه معلی» انتقاد کرد و  گفت:« کاش آقایان روضه‌خوان بیشتر ملاحظه می‌کردند و هر تصویری را از خودشان بیرون نمی‌دادند. ما هم اهل خنده و شوخی هستیم ولی نباید بی‌مزه‌اش بکنیم.» در مقابل حاج سعید حدادیان مداح اهل بیت گفت: «حسینیه معلی حسینیه خود مردم است، همه باید در این حسینیه کمک کنیم و خداقوت بگوییم.»

 

سرانجام ماجرا: روز گذشته فرهیختگان با اشاره به خاطره طنز میثم مطیعی، از روضه حضرت علی‌اصغر نوشت: « بنا به دلایلی این برنامه در بزنگاه‌ها هویت خودش را نادیده می‌گیرد و تن به بخش‌هایی می‌دهد که وایرال می‌شود اما از اعتبار اثر می‌کاهد.» همچنین روزنامه جمهوری اسلامی نقدی کوتاه اما تند منتشر کرد: « فلان برنامه مذهبی در تلویزیون را دیده‌اید؟ هجو تمام است. مداحان  با این کار‌ها مدح چه کسی می‌کنند؟ این رسم مداحی نیست. هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد. این «جنگولک بازی‌ها» جایش حسینیه نیست حتی از نوع مجازی آن.»

‌

می‌آید ماه/ مستوران تمام نشد 
آنچه رخ داد:  هفته پیش آخرین قسمت از سریال تلویزیونی «مستوران 2» روی آنتن شبکه یک رفت. در قسمت پایانی، چند گره باز شد اما نویسنده تکلیف همه شخصیت‌ها را باز نکرد. در این قسمت، پادشاه مورد حمله قرار گرفت و  مرد و دخترش ماه منیر ملکه شهر مستوران شد. راوی هم توضیح داد که اگر می‌خواهید بدانید سرنوشت شخصیت‌های قصه به کجا خواهد رسید، باید منتظر فصل سوم سریال «مستوران» بمانید. پیش‌تر هم کارگردان از ساخت سری سوم سریال خبر داده بود و حالا در خود سریال نیز به این مسئله اشاره شده است.

 

واکنش‌هایی که داشت: «مستوران» محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که بر اساس قصه‌ها و افسانه‌های کهن ایرانی ساخته شده. این سریال جزو محصولات قابل قبول تلویزیون در سال جاری به حساب می‌آید. از قضا واکنش مخاطبان و رسانه‌ها نیز نسبت به سریال مثبت است.چه اتفاق خوبی که سریال «مستوران» پرچمدار روایت افسانه‌ها و حکایت‌های دیرین ایرانی شد و مخاطب ناآگاه را با مواردی مثل دوال پا، سیمرغ، جادوگر، قبیله وحشی‌ها و ... آشنا کرد.

 

سرانجام ماجرا: «مستوران 2» علاوه بر این که داستان عشق، خیانت، دوئل آدم‌ها و مسائلی از این دست را در خود دارد، نقد اجتماعی-سیاسی را فراموش نکرده. نمونه‌اش کنایه به قاضی فاسد یا دیگر مسئولان پول پرست و قدرت طلب شهر خیالی مستوران.

 

‌سقوط ماه/ یک آمار تکان دهنده 
آنچه رخ داد:  ابتدای ماه بهمن خبر افزایش ۵۸ درصدی بودجه صدا و سیما حاشیه آفرید و آخر ماه گزارش یک رسانه از افت میزان بینندگان تلویزیون.

واکنش‌هایی که داشت: اصل خبر این است: « نتایج آخرین نظرسنجی تعداد مخاطبان صداوسیما و بینندگان سریال‌های تلویزیونی، نشان می‌دهد که نگرانی‌های هنرمندان و کارشناسان برای جذب مخاطب در رسانه ملی بیراه نبوده است.تعداد مخاطبان برنامه‌های تلویزیونی هر روز رو به کاهش است و این ماجرا چندان به نفع رسانه‌ای چون صداوسیما نیست.

 

روند نزولی تعداد مخاطبان در بازه چهارساله گذشته در مورد چند برنامه به شرح ذیل است: اعجوبه‌ها: آذر ۹۸: 29/7درصد، آذر ۱۴۰۰: 19/8درصد و دی ۱۴۰۲: حدود ۱۷ درصد. سمت خدا : آذر ۹۸: 26/2درصد، آذر ۱۴۰۰: 18/2درصد و دی ۱۴۰۲: حدود ۱۵ درصد. میدون :آذر ۹۸: 17/8 درصد و دی ۱۴۰۲: حدود ۷ درصد. سلام صبح بخیر: آذر ۹۸: 10/5درصد، آذر ۱۴۰۰: ۸ درصد و دی ۱۴۰۲: حدود ۷ درصد. بر این اساس سیدخندان با حدود ۷ درصد، پاورقی حدود ۷ درصد، بگو بخند حدود ۸ درصد، سرنخ با کمتر از دو درصد و خوش نمک با حدود ۶ درصد جزو شکست‌خورده‌های تلویزیون در جذب بیننده هستند.

 

سرانجام ماجرا:  چندی پیش رئیس سازمان صدا و سیما برای رسانه‌های منتقد خط و نشان کشید. واقعیت این است که با برنامه‌های فعلی امیدی به اوج دوباره تلویزیون فعلا در بازه کوتاه مدت نمی‌رود.

 

گیر ماه/ پانتولیگ فارسی نیست 
آنچه رخ داد: بعد از پخش مسابقه «پانتولیگ» واکنش‌های ابتدایی درباره کیفیت برنامه بود. برخی عقیده دارند این مسابقه با اجرای محمدرضا گلزار نوآورانه نیست و روی مسابقاتی که رامبد جوان در «خندوانه» راه انداخت گام برمی‌دارند. طیفی از رسانه‌ها اما می‌گویند نفس بازگشت گلزار به تلویزیون اتفاقی مهم است و کیفیت «پانتولیگ» در درجه دوم اهمیت قرار دارد. همزمان برخی مسئولان وزارت ارشاد به نام غیرفارسی مسابقه اشکال وارد کردند.

 

واکنش‌هایی که داشت: معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت:« انتخاب نام بیگانه برای یک برنامه تلویزیونی خلاف قانون ممنوعیت به‌کارگیری اسامی بیگانه است.» مهدی سموعی، مدیر روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در واکنش به ساخت این برنامه نوشت:«کجایید که زبان فارسی در رسانه فارسی (رسانه ملی) از دست رفت.» خبرگزاری ایسنا هم اشاره کرد: «بر اساس تبصره ۷ قانون «ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه» صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران موظف است از به‌کارگیری واژه‌های نامأنوس بیگانه خودداری کند و ضوابط دستوری زبان فارسی معیار را رعایت کند.»

 

سرانجام ماجرا:  نام مسابقه عوض نشد و دیگر هم کسی حوصله جر و بحث نداشت! پخش «پانتولیگ» در حالی ادامه دارد که نتوانسته انتظار سخت‌پسندها را به‌دست بیاورد و موج برنامه قبلی گلزار یعنی «برنده باش» را ایجاد نکرده. او اما در مقام مجری عملکردی خوب دارد.

 

 

‌بازنده ماه/ فرصت‌سوزی احمدی 
آنچه رخ داد:  محمدرضا احمدی، به عنوان گزارشگر اختصاصی بازی‌های ایران، عازم قطر شد. او این فرصت را داشت تا با یک عملکرد درخشان محبوبیت از دست رفته خود را بازیابد. احمدی اما به بیراهه رفت و از ظرفیت ایجاد شده بهره نبرد.

 

واکنش‌هایی که داشت: در هفت‌صبح نوشتیم: طبعا گزارشگر باید با هیجان گزارش کند و در لحظه جمله‌ای به زبان بیاورد که تبدیل به تکیه‌کلام و خاطره دسته‌جمعی شود. نمی‌خواهیم از عادل فردوسی‌پور مثال بیاوریم چون برچسب می‌خوریم! خیلی راه دور نرویم و گزارش پیمان یوسفی در بازی سال گذشته ایران و ولز را در ذهن مرور کنیم؛ با آن شرایط عجیبی که تیم ایران داشت. جمله‌های یوسفی و اشک واقعی او خاطرتان هست که چه کرد با مردم؟! حتی مردمی که دچار سردرگرمی میان دوست داشتن یا نداشتن تیم ملی بودند. این دست گزارش‌ها از دل برمی‌آید و بر دل می‌نشیند. نه چون گزارش‌های اخیر  احمدی که «خودنمایانه» بودند!

 

سرانجام ماجرا:  اغلب رسانه‌ها هم موضعی منفی علیه احمدی گرفتند. مثلا «ورزش مدیا» اشاره کرد: ‌احمدی بعد از گل زودهنگام قطر گفت: الان تماشاگرانی که در حال ورود به ورزشگاه بودند، پشیمان شده‌اند. هیچ ساده‌لوحی که در عمرش فقط دو بازی فوتبال دیده باشد، فکر نمی‌کند مسابقه با گل دقیقه چهار تمام می‌شود.»‌ اما خب داستان احمدی در این تورنمنت چیز دیگری بود!‌

 

 

‌سرشلوغ ماه/ ظهور دوباره جناب‌خان 
آنچه رخ داد:  بعد از مدت‌ها غیبت، جناب‌خان حضوری پررنگ در تلویزیون و رسانه‌ها داشت. درمراسم اختتامیه جشنواره آگهی‌های بازرگانی صداوسیما، جناب‌خان یکی از مهمان‌ها بود. او انتقادی درباره وضعیت این روزهای تلویزیون به زبان آورد و از رئیس صدا و سیما خواست زمینه بازگشت همه چهره‌ها را فراهم کند. جناب‌خان با شروع مسابقات جام ملت‌های آسیا در برنامه «جام آرزوها» دیده شد. حضور او اما در شبکه نسیم زیاد نبود و فقط در چند قسمت کنار مجری (پژمان بازغی) ایستاد. این شخصیت عروسکی در یک آگهی بازرگانی نیز شرکت کرد.

 

واکنش‌هایی که داشت: بیشترین واکنش‌ها مربوط به حضور جناب‌خان در آگهی بازرگانی است. برخی رسانه‌ها و کاربران این تصمیم را نادرست خواندند که پیش‌تر تحلیلی در این زمینه منتشر کردیم و نوشتیم: به یاد نداریم تا قبل از این، شخصیت‌های محبوب عروسکی مورد استفاده آگهی‌های بازرگانی تلویزیونی قرار گرفته باشند. اصلا چنین اتفاقی درست است؟ واقعیت این است که عروسک‌ها صرفا کارکرد سرگرمی ندارند.به‌ عنوان مثال می‌توان به شخصیت‌های «کلاه‌ قرمزی» اشاره کرد که نکات انتقادی - آموزشی را منتقل می‌کردند. از قضا، جناب‌خان نیز حرف مهم کم نمی‌زد و کنایه‌هایش در «خندوانه» اصولی بود. با این حساب، آیا درست است که یک شخصیت با ویژگی‌های مذکور، خرج آگهی شود؟

سرانجام ماجرا:  ظاهرا همزمان با نوروز جناب‌خان بار دیگر به تلویزیون برخواهد گشت.

 

 

‌تغییر ماه/ آگهی بازرگانی با موسیقی جدید 
آنچه رخ داد: در نخستین جشنواره آگهی‌های بازرگانی صداوسیما از موسیقی جدید آگهی‌های بازرگانی رونمایی شد. موسیقی قبلی 15سال مورد استفاده قرار گرفته بود و بارها در فضای مجازی و رسانه‌ها گفته شد که چرا صداوسیما حاضر نیست بخشی از درآمد حاصل از تبلیغات را صرف ساخت یک قطعه اورجینال برای تیزر اولیه این بخش کند. آهنگ قبلی، تکه‌‌ای از یک موسیقی ساخته دبورا هنسن کنانت از قطعه «مچ‌گیری» است که در آلبومی به همین نام سال 1990 منتشر شد.

واکنش‌هایی که داشت: نکته جالب این‌که خیلی از مردم با موسیقی قبلی آگهی بازرگانی خاطره دارند و همچنان حس دلتنگی خود بعد از حذف آن را به اشتراک می‌گذارند!

سرانجام ماجرا: کمی زمان می‌برد تا موسیقی جدید جا بیفتد؛ اثری با تاکید بر ایجاد هویت ایرانی در آگهی‌‌های بازرگانی توسط شهرام منظمی ساخته شده است. شهرام منظمی آهنگساز و نوازنده، فرزند استاد درویش ‌رضا منظمی نوازنده کمانچه و ویولن است. او در یک ویدئو توضیح داده که اولین اولویتش برای ساخت موسیقی جدید آگهی‌های بازرگانی صداوسیما، کوتاه بودن، روان بودن، جذاب بودن و ساده بودن ملودی بوده است. منظمی گفته که سه قطعه موسیقایی ساخته که اولی در گوشه بیداد همایون، دومی گوشه شور شهنار و سومی آواز اصفهان بوده و همین آخری مورد قبول مسئولان قرار گرفته.