دیدار در سرزمین یخ‌ | زمان ملاقات ترامپ و پوتین مشخص شد

هفت صبح|   دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اعلام کرده است که روز ۱۵ اوت (۲۴ مرداد) در ایالت آلاسکا با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، گفت‌وگو خواهد کرد. او این نشست را بخشی از تلاش‌هایش برای پایان دادن به جنگ اوکراین خوانده است. انتخاب آلاسکا به‌عنوان محل دیدار، از همان لحظه انتشار خبر، بحث‌برانگیز شد؛ چرا که این سرزمین یخ‌زده روزگاری بخشی از خاک روسیه بود و فروشش در قرن نوزدهم هنوز هم در حافظه تاریخی روس‌ها مثل زخمی باز باقی مانده است.

این ماجرا را کنار این حقیقت بگذاریم که ولادیمیر پوتین با تکیه بر ملی‌گرایی و ضدیت با غرب، به دنبال احیای «امپراتوری» روسیه است. او خود را با پتر کبیر مقایسه کرده و توسعه‌طلبی را در پیش گرفته، مانند الحاق کریمه در ۲۰۱۴ و حمله به اوکراین در ۲۰۲۲. در دی‌ماه ۱۴۰۲، پوتین فرمانی برای شناسایی و حفاظت از املاک تاریخی روسیه، از جمله امپراتوری سابق و شوروی، امضا کرد. هرچند نامی از آلاسکا برده نشد، رسانه‌های آمریکایی این اقدام را مرتبط با آلاسکا دانستند.

دیمیتری مدودف، نیز در پستی طنزآمیز در ایکس نوشت که روسیه منتظر بازگشت آلاسکاست و «جنگ اجتناب‌ناپذیر است»، اما با ایموجی خنده نشان داد که شاید شوخی کرده است. به نظر می‌رسد دونالد ترامپ با انتخاب آلاسکا برای محل دیدارش با پوتین، قصد دارد به او نشان دهد که دست بالاتر را دارد و کمی همتای روسی‌ خود را برنجاند. 

 از امپراتوری تا معامله قرن

در دهه ۱۸۶۰، امپراتوری روسیه حال‌وروز خوبی نداشت. شکست در جنگ کریمه (۱۸۵۳ تا ۱۸۵۶) خزانه را خالی کرده بود و اداره یک مستعمره دورافتاده در آن سوی اقیانوس آرام پرهزینه و دشوار شده بود. آلاسکا در آن زمان نه خطوط راه‌آهن داشت، نه شهرهای پررونق؛ زمستان‌های طولانی، یخبندان‌های سنگین و جمعیتی اندک، آن را برای دربار تزار باری بر دوش جلوه می‌داد.

وزیر امور خارجه روسیه، الکساندر گورتچاکوف و سفیر روسیه در واشنگتن، ادوارد دو استوکل، پیشگامان طرح فروش بودند. آن‌ها معتقد بودند که فروش این سرزمین به آمریکا، هم درآمد فوری به همراه دارد و هم مانع از افتادن آن به دست بریتانیا، یعنی رقیب دیرینه روسیه در اقیانوس آرام، می‌شود. پس از مذاکراتی که چند ماه طول کشید، قرارداد در ۳۰ مارس ۱۸۶۷ میان ویلیام سِوِرد، وزیر امور خارجه آمریکا و استوکل امضا شد. قیمت این قرارداد ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار اعلام شد، چیزی حدود دو سنت برای هر هکتار.

 سفیهانه‌ترین خرید یا شاهکار معاملات؟

وقتی خبر معامله به کنگره رسید، بسیاری در واشنگتن آن را «سفیهانه‌ترین خرید تاریخ» نامیدند. مخالفان، آلاسکا را «جعبه یخی سِوِرد» می‌خواندند و معتقد بودند پول مالیات‌دهندگان صرف یک بیابان یخ‌زده شده است. اما این تمسخر چندان دوام نیاورد. کمتر از ۲۰ سال بعد، تب طلای کلوندایک (۱۸۹۶) موجی از جویندگان ثروت را روانه شمال کرد.

در ۱۹۰۲ نخستین میادین نفتی آلاسکا کشف شد و در دهه ۵۰ میلادی استخراج تجاری نفت آغاز گردید. تنها ۲ سال بعد از آغاز فعالیت شرکت‌های نفتی در آلاسکا، در سال ۱۹۵۹ موقعیت این منطقه در ساختار سیاسی آمریکا ارتقا یافت و به عنوان چهل و نهمین ایالت، به ایالات متحده آمریکا پیوست. در همان سال شرکت نفتی آمریکایی «یونوکال» یک میدان گاز طبیعی بزرگ را در نزدیکی آلاسکا کشف کرد.

سال ۱۹۶۸ نیز نفت در خلیج «پرودو» در منطقه‌ای دورافتاده در امتداد شمالی‌ترین ساحل آلاسکا کشف شد. امروز آلاسکا با داشتن بزرگ‌ترین ذخایر نفتی آمریکا، حدود ۳۰ درصد نفت قابل برداشت کشور را تأمین می‌کند و بندرهایش نقش کلیدی در تجارت و امنیت ملی دارند.

زخمی که هنوز التیام نیافته

اگرچه روسیه در اسناد رسمی هیچ‌گاه ادعای مالکیت بر آلاسکا را بازنکرده است، اما گهگاه سیاستمداران این کشور، چه در لحن شوخی و چه در جدیت، از «بازگشت آلاسکا» سخن گفته‌اند. البته ولادیمیر پوتین در یک سخنرانی فروش این منطقه را به آمریکا، بی‌اهمیت جلوه داد. او در سال ۲۰۱۴ در پاسخ به سوالی در مورد اینکه آیا برنامه‌ای برای الحاق آلاسکا به روسیه دارد یا خیر، گفته بود آلاسکا ارزش اتحاد مجدد با روسیه را ندارد زیرا هوا در آنجا بسیار سرد است.

اما برخی از متحدان او می‌گویند در شرایط کنونی مسکو ممکن است این موضوع را به عنوان یک اختلاف ارضی دوباره مطرح کند. تصور اینکه بر مبنای نظم بین‌المللی امروز و ارزش‌های حاکم بر جامعه بین‌المللی، روسیه بتواند آلاسکا را تصاحب کند، بسیار دور از ذهن است. ایالات متحده برخلاف کشورهایی مانند اوکراین یا گرجستان، یک قدرت اتمی، عضو ثابت شورای امنیت و مهم‌ترین قدرت نظامی ناتو محسوب می‌شود و ضربه زدن به تمامیت ارضی چنین کشوری، در دنیای امروز بسیار دشوار است.اما در عالم سیاست هیچ چیز غیرممکن نیست، خصوصا اگر یک سیاستمدار جاه‌طلب مانند ولادیمیر پوتین به دنبال این هدف باشد.