مسـقـط میز تصمیم بزرگ| دوگانه دیپلماسی و تهدید نظامی
تحلیل گفت‌وگوهای قریب‌الوقوع ایران و آمریکا در عمان از نگاه استیون ارلانگر، خبرنگار ارشد نیویورک‌تایمز
هفت صبح، الهه کاکایی| در یادداشتی تحلیلی که به‌تازگی در نیویورک‌تایمز منتشر شده، استیون ارلانگر، خبرنگار ارشد این روزنامه در امور دیپلماتیک و مقیم برلین، به بررسی وضعیت پیچیده گفت‌وگوهای آتی میان ایران و ایالات متحده پرداخته است؛ گفت‌وگوهایی که قرار است در روز شنبه در عمان آغاز شود و می‌تواند نقطه عطفی در روابط پرتنش دو کشور طی دو دهه اخیر باشد.
ارلانگر در ابتدای یادداشت خود تأکید می‌کند که این مذاکرات، اگرچه حامل امیدهایی برای کاهش تنش هستند، اما در فضایی مملو از بی‌اعتمادی، اختلافات بنیادین و ضرب‌الاجل‌های سخت‌گیرانه برگزار می‌شوند. به تعبیر او، «زمان برای رسیدن به توافق اندک است، اما مسیر، بسیار پیچیده و لغزنده.»
دوگانه دیپلماسی و تهدید نظامی
نویسنده با اشاره به سخنان اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، می‌نویسد که او همزمان با تهدید ایران به «بمبارانی که تاکنون ندیده‌اند»، علاقه‌مندی خود به حصول یک توافق دیپلماتیک را نیز اعلام کرده است. این سخنان، در دیداری با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل مطرح شد؛ شخصی که از مخالفان سرسخت هرگونه توافق با ایران به شمار می‌رود.این تناقض‌گویی ترامپ، به‌زعم ارلانگر، با واکنشی دوگانه در جهان عرب مواجه شده است: از یک سو نگرانی از نفوذ منطقه‌ای ایران وجود دارد و از سوی دیگر، ترس از درگیری نظامی‌ای که می‌تواند ثبات اقتصادی و اجتماعی منطقه را به شدت به هم بریزد.
بازیگران کلیدی مذاکرات
در ادامه یادداشت آمده است که عباس عراقچی از سوی ایران و استیو ویتکاف از سوی آمریکا در رأس هیأت‌های مذاکره‌کننده قرار دارند. هرچند اختلاف‌نظرهایی درباره مستقیم یا غیرمستقیم بودن مذاکرات وجود دارد، ارلانگر تاکید می‌کند که اهمیت موضوع بیشتر از فرمت گفت‌وگوهاست.عراقچی در گفت‌وگویی عنوان کرده است که این مذاکرات «هم یک فرصت است و هم یک آزمون»؛ فرصتی برای نجات دیپلماسی و آزمونی برای عزم دو طرف در رسیدن به یک راه‌حل عملی و بادوام.
فرصت محدود اروپا و خطر بازگشت تحریم‌ها
ارلانگر در بخش دیگری از یادداشت، به نقش حیاتی کشورهای اروپایی اشاره می‌کند. طبق توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، فرانسه، بریتانیا و آلمان تا پایان ماه جولای فرصت دارند تا در مورد بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل تصمیم‌گیری کنند. اگر این تحریم‌ها بازگردند و مذاکرات به بن‌بست برسد، ایران تهدید کرده که از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد؛ اقدامی که می‌تواند منجر به واکنش نظامی اسرائیل یا حتی آمریکا شود.
همزمانی دیپلماسی با آماده‌باش نظامی
به نوشته ارلانگر، ایالات متحده در کنار تلاش‌های دیپلماتیک، اقدامات نظامی خود را نیز افزایش داده است. اعزام ناو هواپیمابر کارل وینسون، استقرار بمب‌افکن‌های B-2 و حملات گسترده علیه حوثی‌ها در یمن، همه نشانه‌هایی از سیاست چماق و هویج واشنگتن هستند.در همین حال، ایران مذاکرات فنی خود را با روسیه و چین در مسکو پی گرفته و کرملین نیز با حمایت از گفت‌وگوهای عمان، خواستار حل‌وفصل دیپلماتیک مسئله شده است. اروپایی‌ها نگران‌اند که در ماه اکتبر، با ریاست دوره‌ای روسیه بر شورای امنیت، فضای بین‌المللی بیش از پیش به نفع ایران تغییر کند.
ارلانگر در انتهای یادداشت اضافه می‌کند که احتمال زیاد یک کارزار بمباران، ضدحمله‌های جدی ایران علیه اهداف آمریکایی و اسرائیلی و زیرساخت‌های خلیج فارس، مانند تاسیسات نفتی عربستان را به‌دنبال خواهد داشت؛ چیزی که هیچ کشور عربی در منطقه خواهان آن نیست. این اقدام همچنین می‌تواند ایران را به سمت تسلیحاتی‌کردن برنامه هسته‌ای‌اش و ساخت بمب سوق دهد. تحلیل‌گران می‌گویند مشخص نیست که آیا اروپایی‌ها مایل خواهند بود یا از نظر قانونی توان آن را دارند که ضرب‌الاجل برای اعمال تحریم‌های بیشتر را به تعویق بیندازند یا نه. اما برای اینکه حتی این گزینه مدنظر قرار گیرد، باید پیشرفت عظیمی در مسیر توافق جدید حاصل شود.
دیپلماسی در آستانه بحران
یادداشت ارلانگر، فراتر از مرور وقایع، حامل هشداری جدی است: مذاکرات عمان، نه تنها درباره آینده برنامه هسته‌ای ایران، بلکه درباره مسیر آینده نظم منطقه‌ای و جهانی است. به تعبیر برخی تحلیل‌گران، آمریکا در حال آزمودن سیاستی است که بیشتر به «مذاکره تحت تهدید» شباهت دارد تا گفت‌وگوی سازنده. سوزان مالونی، مدیر برنامه سیاست خارجی در موسسه بروکینگز، این رویکرد را «جایگزینی نامناسب برای یک سیاست واقعی» می‌داند.
با توجه به محدودیت زمانی، فشار مضاعف تحریم‌ها و سایه سنگین تهدید نظامی، دیپلماسی اکنون بر لبه پرتگاه ایستاده است. اگر دو طرف، به‌ویژه آمریکا، به جای بازی تاکتیکی، اراده‌ای راهبردی برای حل اختلافات نداشته باشند، مذاکرات عمان نمی‌تواند آغازی برای صلح باشد، بلکه مقدمه‌ای است برای بحرانی بزرگ‌تر.
منتشر شده در تاریخ ۸ آوریل ۲۰۲۵
