گرد و خاک عراقچی در دوحه | دیدار با مقامات حماس و آینده غزه
تحلیلی بر گفت‌و‌گوی تند و تیز وزیر امور خارجه با خبرنگار شبکه الجزیره
هفت صبح| «شما قاضی یا فقیه هستید که فتوای حلال یا حرام صادر می‌کنید؟» این تنها بخشی از گفت‌ؤگوی نسبتا تندوتیز میان عباس عراقچی با خبرنگار شبکه قطری الجزیره است که روز جمعه منتشر شد. این گفت‌وگو در خلال سفر یک‌روزه وزیرخارجه کشورمان به دوحه صورت گرفت و با وجود فرصت کم، مسائل گوناگونی را پوشش داد. قطر حالا از کشوری که هم‌وغم خود را پای اقتصاد گذاشته بود، وارد فاز جدیدی از سیاست‌ورزی شده است. فازی که دوحه را وادار می‌کند در هر منازعه منطقه‌ای وارد شود و نقشی چشمگیر در آن بازی کند.
دیدار با مقامات حماس و آینده غزه
یکی از دلایل سفر عباس عراقچی به دوحه، دیدار با مقامات ارشد گروه حماس بود. این دیدار در شرایطی که برخی از رهبران حماس در ماه‌های گذشته جان باخته‌اند و رهبر جدید این گروه که رویکردی مثبت در قبال ایران دارد به‌تازگی انتخاب شده، اهمیت زیادی دارد. تصویر منتشر شده از دیدار عراقچی با نماینده حماس در قطر، با پس‌زمینه قدس اشغالی و پرچم فلسطین و حماس توجه زیادی را در رسانه‌های عربی به خود جلب کرد. طبق آنچه رسانه‌ها نوشته‌اند، سیدعباس عراقچی در دوحه ساعت‌ها با مقامات ارشد حماس گفت‌ؤگو کرده و «پیروزی تاریخی ملت فلسطین به‌ویژه مردم مقاوم غزه و گروه‌های مقاومت و ایستادگی اسطوره‌ای آنها در برابر تجاوز و نسل‌کشی ۱۶ ماهه رژیم اشغالگر صهیونیستی» را تبریک گفته است.
اما مسئله آینده غزه هم مطرح بود. قطر که یکی از واسطه‌های آتش‌بس میان اسرائیل و حماس محسوب می‌شود، در مسئله غزه و ادامه روند فعلی و حتی آینده این نقطه پرجمعیت و محصور جهان، نقش جدی ایفا می‌کند. به‌نظر می‌رسد عباس عراقچی، وزیرخارجه ایران از اهمیت دوحه در ماجرای فلسطین به‌خوبی آگاه است. قطری‌ها برای آینده غزه با فرستاده ترامپ که دوست صمیمی او و همبازی گلفش است، همین حالا ارتباط خوبی برقرار کرده‌اند و به درستی می‌دانند که برای رسیدن به یک ثبات در منطقه نقش تک‌تک کشورهای تاثیرگذار در خاورمیانه، از جمله ایران تا چه اندازه حیاتی است.
پیام‌هایی به سوریه و آمریکا
بیایید به مصاحبه وزیرخارجه ایران با خبرنگار الجزیره برگردیم. برخلاف انتظار بسیاری از کسانی که منتظر متن گفت‌وگو بودند، مصاحبه این دو نفر خالی از تنش نبود و همانطور که انتظارش می‌رفت بیشترین اختلاف، زمانی خودش را نشان داد که مصاحبه‌کننده در کمال تعجب بر سر ماجرای سوریه و حمایت ایران از بشار اسد، پای حرام یا حلال بودن این حمایت‌ها را وسط کشید.
خبرنگار الجزیره خطاب به وزیر خارجه ایران گفت شما که اهل حلال و حرام هستید، کمک به دولت بشار اسد، حرام بود چرا این کار را انجام دادید؟ وزیر خارجه ایران در پاسخ با طرح پرسشی گفت آیا شما قاضی یا فقیه هستید که فتوای حلال و حرام صادر می‌کنید؟ تشخیص حلال و حرام با من و شما نیست.
این یک حکم فقهی است... از دید ما دخالت صهیونیست‌ها، دخالت نیروهای خارجی، دخالت آمریکاییها بود که سوریه را به این عرصه رساند و هدف آنها خارج کردن سوریه از جبهه مقاومت و از جبهه حمایت از فلسطینیان در مبارزه برحق علیه اشغالگری صهیونیست‌ها بود. در میانه این بحث داغ بین خبرنگار و عراقچی، وزیرخارجه در مورد رویکرد ایران هم حرف زد و گفت ما از هر دولتی و از هر حکومتی که مورد تایید مردم سوریه باشد، حمایت خواهیم کرد. ما ثبات و آرامش در سوریه را بسیار مهم و حیاتی برای ثبات و آرامش منطقه می‌دانیم.
اما این اولین و آخرین پیام گفت‌وگو نبود. عراقچی در بخش دیگری تصمیم گرفت تا رویکرد ایران در قبال گفته‌های ترامپ و تیم او را مورد بررسی قرار داده و به‌نحوی درخواست‌های تهران را هم مطرح کند. او گفت آمریکاییها گام‌های زیادی می‌توانند بردارند. بازگرداندن پول‌های ایران که در جاهای مختلف توسط آمریکا مسدود شده، در حالی که در مورد آنها توافقی وجود داشته و ایران به تعهدات خود طبق آن توافق عمل و دولت آمریکا برخلاف تعهداتش رفتار کرده، نمونه‌هایی از گام‌هایی است که می‌توان برداشت و اعتماد ایران را جلب کرد.
وزیرخارجه ایران در بخش دیگری در مورد نحوه مذاکرات ایران هم ایده تهران را مطرح کرد و توضیح داد ما حین مذاکرات قبلی به طرف‌های آمریکایی و اروپایی و به جامعه بین‌الملل علنی و به‌صراحت گفتیم که اگر مذاکرات هسته‌ای به یک تجربه خوب تبدیل شود، امکان اینکه ما در موضوعات دیگر هم وارد مذاکره و گفت‌وگو شویم وجود دارد؛ ولی متاسفانه آن مذاکرات به یک تجربه خوب تبدیل نشد. اگر این بار تجربه خوبی از مذاکرات احتمالی شکل بگیرد طبیعتاً بر اعتماد ایران اثر خواهد گذاشت و در چنین شرایطی تصور گام‌های دیگر هم ممکن خواهد بود.
گسترش همکاری‌های منطقه‌ای
تهران و دوحه از 2017 به این‌سو، روابط حسنه‌ای با یکدیگر داشته‌اند. قطر در این مدت لطف ایران را در سال‌های محاصره این کشور از سوی عربستان فراموش نکرده است. از سوی دیگر دو کشور، تا حد زیادی به نقاط اشتراک، قوت و ضعف یکدیگر آگاه بوده و توانسته‌اند روابط سیاسی موثری را بسازند. با این همه قطر به‌عنوان یکی از جدی‌ترین اقتصادهای خاورمیانه تنها در صورتی می‌تواند وارد فاز روابط اقتصادی با تهران شود که مسئله ایران با تحریم‌های بین‌المللی و همچنین موضوع فهرست سیاه اف‌ای‌تی‌اف حل و فصل شود.