پرتره یک مرد فراموش‌شده | درباره یوسف ندا که برای سیاستمداران دهه شصت ایران نامی آشناست
زندگی پرفراز و نشیب و رابطه‌ای عجیب که با ایران داشت
هفت صبح| سازمان اخوان‌المسلمین روز یکشنبه در بیانیه‌ای درگذشت یوسف ندا، یکی از برجسته‌ترین رهبران خود را در سن 94 سالگی اعلام کرد. ندا، زندگی پرفراز و نشیب و رابطه‌ای عجیب با ایران داشت. یوسف ندا در سال 1931 در اسکندریه متولد شد و در سال 1947 به اخوان‌المسلمین پیوست. او پس از فارغ‌التحصیلی از دانشکده کشاورزی دانشگاه اسکندریه، در سال 1954 پس از متهم‌شدن به شرکت در سوء‌قصد علیه جمال عبدالناصر دستگیر شد.
در سال 1956 آزاد شد و فعالیت اقتصادی گسترده‌ای را در لیبی آغاز کرد و سپس به اتریش نقل مکان کرد، جایی که او را «پادشاه سیمان دریای مدیترانه» نامیدند.در سال 1988، یوسف ندا «بانک التقوى» را با «علی غالب همت» در باهاما تأسیس کرد. این بانک اولین بانک اسلامی بود که در خارج از کشورهای اسلامی فعالیت می‌کرد. این بانک در تأمین مالی فعالیت‌های اخوان مشارکت داشت و به همین دلیل حتی برخی در رسانه‌ها به یوسف ندا، «بانک اخوان» هم می‌گفتند.
ندا پس از انقلاب سپتامبر 1969 از لیبی به یونان و سپس سوئیس گریخت و شرکت‌های اقتصادی را برای خدمت به جماعت تأسیس کرد. همزمان او به عنوان نماینده دیپلماتیک یا بهتر است بگوییم وزیر خارجه یا سفیر غیررسمی اخوان‌المسلمین هم عمل می‌کرد و با سران بسیاری از کشورها به خصوص در خاورمیانه نشست و برخاست داشت.
یکی از مهم‌ترین مأموریت‌هایی که یوسف ندا به عنوان نماینده دیپلماتیک از طرف جماعت اخوان‌المسلمین بر عهده داشت، ترتیب برخی ملاقات‌ها با امام خمینی در آغاز انقلاب ایران در سال 1357 بود. یوسف ندا اولین ملاقات با امام خمینی را - قبل از سفر او به ایران - در تبعیدش در روستای نوفل‌لوشاتو فرانسه ترتیب داد.
پس از پیروزی هم، سازمان بین‌المللی اخوان که مرکز آن در لوگانو بود، ضمن هماهنگی با مقامات ایرانی، هیاتی را که مرکب از اعضا رهبری اردن، مصر، سوریه، کویت، سودان، پاکستان و بعضی دیگر از بلاد بودند، با یک پرواز ویژه به ایران فرستاد که هدف اصلی آن تبریک گویی به رهبری انقلاب حضرت امام خمینی و سپس مردم ایران و سپس اعلام پشتیبانی بود. یوسف ندا، رئیس این هیات بود.
ندا البته پیش از آن در جریان انقلاب ایران قرار گرفته بود و حتی یک رساله یا جزوه نوشته بود به نام «الاخوان والشیعه» به تفصیل در این زمینه بحث و اثبات کرده بود که هرگونه اختلاف افکنی بین شیعه و سنی، توطئه اجانب و برخلاف موازین اسلامی و رهبران اخوان است.
این ارتباطات و این مواضع باعث شده بود که او ارتباط وثیقی با مقامات ایرانی داشته باشد. گفته شده او یکی از نخستین افرادی بود که تحریم‌ها را برای ایران دور زد و پس از اشغال سفارت آمریکا، به درخواست رضا صدر، وزیر بازرگانی وقت، ۱۰۰ تن فولاد و ۴۵۰ تن گندم به ایران می‌فرستد. ندا در کتاب خاطرات خود مدعی است که بابت این کار ۵ میلیون دلار ضرر کرده ولی این کار را برای خدا انجام داده است.
ارتباط او با مسئولان ایرانی، از گذشته تا همین دوران متاخر ادامه داشته است. او رفیق نزدیک سید هادی خسروشاهی بود که آن زمان سفیر ایران در واتیکان بود. در سایتش با کمال خرازی هم عکس دارد و البته عکسی عجیب‌تر که پلان یک شهرک اقماری که ظاهرا قرار بوده در اطراف تهران ساخته شود را به محسن رفیقدوست نشان می‌دهد.
با این همه تلاش‌هایش برای رهایی احمد مفتی‌زاده به بن بست می‌خورد. مفتی زاده موسس حزبی بود به نام مساوات اسلامی که بعد از انقلاب قریب به ۱۰ سال در زندان بود و اوایل دهه ۷۰ درگذشت. سایت «جماعت دعوت و اصلاح» که به نوعی می‌توان گفت نزدیک‌ترین تشکل ایرانی به اخوان است و بخشی از این زندگی‌نامه را هم از سایت این تشکل برداشتیم درباره ماجرای مفتی‌زاده مدعی است:
«یوسف ندا از طریق مشاور رئیس‌جمهور وقت ایران (دکتر مظفر پرتوماه) با ابوالحسن بنی‌صدر، در ارتباط بود. بنا به درخواست نامبرده، یوسف ندا به همراه «علی غالب همت» به کرمانشاه رفت و با علامه احمد مفتی‌زاده ملاقات کرد و خواسته‌های نامبرده را به دولت مرکزی منتقل کرد، اما مورد موافقت دولت وقت ایران قرار نگرفت.»
در این اواخر اما دیگر خبری از ارتباط یوسف ندا و ایران نبود و به جز همان تشکل تقریبا هیچ کس دیگری به این خبر واکنش نداد. در مصر هم ندا با اتهامات متعددی روبه‌رو بود که مهم‌ترین آنها تأمین مالی اخوان‌المسلمین بود. در سال 2024، نام وی به درخواست دادستان عمومی در لیست‌های تروریستی مصر قرار گرفت و در پرونده امنیت عالی کشور محکوم شد.
چند روز پیش هم دادگاه کیفری قاهره تصمیم گرفت 76 نفر را به رهبری یوسف ندا رهبر بین‌المللی اخوان‌المسلمین برای مدت 5 سال در لیست تروریست‌ها قرار دهد اما دیگر عمر یوسف ندا به این پنج سال جواب نداد و او در کامپیونه دیتالیا، شهری از استان کومو و ناحیه‌ای جدا شده از خاک ایتالیا که درون کشور سوئیس قرار گرفته چشم‌هایش را روی هم گذاشت و به ۷۷ سال مقاومت و مبارزه و البته 68 سال تجارت و تامین مالی اخوان پایان داد.