نوشیدن این آب ممنوع است؛ قدیمی ترین آب جهان
تا حالا شنیده اید که خوردن نوعی آب ممنوع باشد؟
تصور کنید در عمق سه کیلومتری زمین قدم می‌زنید، جایی که تاریکی مطلق حکم‌فرماست و تنها نور چراغ معدن، راه شما را روشن می‌کند. در چنین شرایطی، گروهی از زمین‌شناسان با پدیده‌ای روبه‌رو شدند که هیچ‌کس انتظارش را نداشت: آبی که بیش از دو میلیارد سال در دل زمین محبوس مانده بود. کشف این آب در سال ۲۰۱۶ در یکی از معادن کانادا رخ داد و به سرعت توجه جهانیان را به خود جلب کرد.
دانشمندان با بررسی ترکیبات شیمیایی این آب توانستند اثراتی از موجودات میکروسکوپی را شناسایی کنند که در شرایطی فراتر از تصور ما دوام آورده بودند. این آب نه تنها تاریخچه‌ای طولانی دارد، بلکه پاسخی احتمالی به پرسش‌های ما درباره امکان وجود زندگی در اعماق زمین یا حتی سیارات دیگر ارائه می‌دهد. و شاید عجیب‌ترین بخش ماجرا این باشد که یکی از پژوهشگران تصمیم گرفت طعم این مایع کهن را بچشد.
کشف آب در اعماق معدن
در سال ۲۰۱۶، تیمی از پژوهشگران به رهبری باربارا شروود لولار (Barbara Sherwood Lollar) در عمق حدود ۳ کیلومتری یکی از معادن کانادا به مخزنی از آب برخوردند که قدمتش به ۲٫۶۴ میلیارد سال می‌رسید. این آب، قدیمی‌ترین آب کشف‌شده در جهان به شمار می‌رود. برخلاف تصور عمومی که چنین آب‌هایی را تنها در حفره‌های کوچک سنگ‌ها می‌پندارند، جریان آن بسیار وسیع‌تر بود و با حجم قابل‌توجهی از دل زمین بیرون می‌جوشید. این موضوع نشان داد که مخازن زیرزمینی می‌توانند در مقیاس بسیار بزرگ وجود داشته باشند و تا میلیاردها سال دست‌نخورده باقی بمانند. بررسی‌های اولیه نشان داد که این آب نه به سطح زمین راه داشته و نه با منابع امروزی ارتباطی داشته است. در نتیجه، تمام ویژگی‌های آن به دوران‌های بسیار کهن بازمی‌گردد و عملاً همچون یک کپسول زمانی عمل می‌کند. همین ویژگی باعث شد که دانشمندان از آن به‌عنوان سندی بی‌نظیر برای مطالعه تاریخچه زمین و حیات یاد کنند.
شواهد حیات در آب باستانی
یکی از بزرگ‌ترین شگفتی‌های این کشف، یافتن نشانه‌های زیستی در آب بود. پژوهشگران با تحلیل ترکیبات شیمیایی به‌ویژه سولفات (Sulfate) موجود در آن دریافتند که این عناصر حاصل فعالیت میکروارگانیسم‌ها هستند.
نکته مهم این است که چنین ردپایی نمی‌تواند در مدت‌زمان کوتاه شکل گرفته باشد، بلکه نتیجه فرایندی طولانی در مقیاس زمین‌شناسی است. این یافته نشان می‌دهد که حیات میکروسکوپی در تاریک‌ترین و منزوی‌ترین نقاط سیاره نیز می‌تواند دوام بیاورد.
جالب‌تر اینکه منبع انرژی این موجودات نور خورشید نبوده، بلکه واکنش‌های شیمیایی میان آب و سنگ و حتی پرتوهای رادیواکتیو طبیعی بوده . این مکانیسم، دیدگاه تازه‌ای درباره بقای حیات بدون نور ارائه کرد و احتمال وجود حیات در اعماق مریخ یا قمرهایی مانند اروپا (Europa) و انسلادوس (Enceladus) را تقویت کرد. بنابراین، قدیمی‌ترین آب جهان نه‌تنها یک یافته زمین‌شناسی است، بلکه پلی میان دانش ما از گذشته زمین و آینده جست‌وجوی حیات در کیهان به شمار می‌آید.
طعم عجیب قدیمی‌ترین آب جهان
وقتی نام «قدیمی‌ترین آب جهان» را می‌شنویم، شاید اولین پرسش این باشد که مزه آن چگونه است. باربارا شروود لولار، رهبر تیم پژوهشی، تصمیم گرفت کنجکاوی‌اش را فروبنشاند و اندکی از این آب را روی انگشت خود چشید. او انتظار داشت طعم شور داشته باشد، زیرا هرچه آب قدیمی‌تر باشد، میزان نمک آن بیشتر است. نتیجه فراتر از تصور بود: این آب بسیار شور و تلخ بود، حتی شورتر از آب دریا. چنین ویژگی با توجه به محبوس‌بودن آن در بستر سنگی به‌مدت میلیاردها سال قابل انتظار بود، زیرا واکنش‌های شیمیایی پیوسته میان سنگ و آب باعث غلظت بالای مواد معدنی شده بود. این تجربه شخصی نشان داد که آب باستانی تنها یک پدیده علمی نیست، بلکه ارتباطی ملموس و حسی میان انسان امروز و تاریخ زمین ایجاد می‌کند.
پیامدهای علمی و فضایی کشف
کشف آب باستانی در اعماق زمین پیامدهای فراوانی در حوزه‌های زمین‌شناسی و اخترزیست‌شناسی داشت. نخست اینکه وجود چنین مخازنی ثابت می‌کند سیاره ما می‌تواند برای میلیاردها سال محیطی پایدار برای حیات میکروبی فراهم کند، حتی در شرایطی که هیچ نوری وجود ندارد. دوم اینکه مکانیسم تولید سولفات و هیدروژن در واکنش میان آب و سنگ نشان داد چنین فرایندهایی می‌توانند به‌طور طبیعی و مداوم رخ دهند. این موضوع به دانشمندان اطمینان می‌دهد که اگر در سیارات یا قمرهای دیگر ترکیب مشابهی از آب و سنگ وجود داشته باشد، احتمال ظهور حیات نیز وجود دارد.
علاوه بر این، قدیمی‌ترین آب جهان به‌عنوان نمونه‌ای طبیعی از محیط‌های بسته، به ما کمک می‌کند سناریوهای احتمالی بقای حیات در مأموریت‌های آینده به مریخ یا اقیانوس‌های زیرسطحی قمرهای مشتری و زحل را بهتر تصور کنیم. به همین دلیل، این کشف تنها به گذشته زمین محدود نمی‌شود، بلکه الهام‌بخش جست‌وجوی زندگی در فراسوی سیاره ما است.
منبع: یک پزشک
