به گزارش هفت صبح؛ به رغم پس‌روی بیش از سی هزار هکتار از اراضی تالابی میانکاله و خلیج گرگان در شرق دریای خزر، تالاب ‌بین‌المللی میانکاله امسال هم میزبان پرندگان مهاجری است که از سیبری برای زمستان گذرانی به این منطقه آمدند. گرچه کاهش تعداد پرندگان در تالاب در مقایسه با سالهای قبل، بسیار چشمگیر است و دیگر خبری از دسته‌های چند ده هزارتایی فلامینگوها و انواع مرغابی‌ها نیست، اما در شرایطی که تقریبا بیشتر تالاب‌های ‌بین‌المللی ایران به لطف طرح‌های توسعه ناپایدار و سوء مدیریت از روی نقشه جغرافیایی ایران محو شدند، میانکاله هنوز زنده است و شاید نفس‌های آخرش را ‌می‌کشد. نفس‌هایی که هر چند وقت یکبار با اقدامات غیرقانونی مجریان طرح‌های پتروشیمی‌و پالایشگاه و گردشگری در مجاورت تالاب و در داخل جزیره آشوراده به شماره ‌می‌افتد و تصویری غم انگیز از آینده این تالاب به جا ‌می‌گذارد.

زمستان امسال و سالهای آتی، شاید آخرین فرصت برای طبیعت دوستان باشد تا میانکاله را یکبار دیگر با بلوای پرندگان مهاجر و همان شور و جوشش حیات در آخرین ماه زمستان به تماشا بنشینند، چون روند پسروی دریای خزر و تالاب شدت گرفته و از چند روز دیگر نیز هجوم شکارچیان و صیادان غیر قانونی در واپسین روزهای زمستان به تالاب و سواحل آشوراده برای شکار پرندگان آغاز ‌می‌شود و دیگر کمتر ردی از پرنده به جا خواهد ماند. آنهایی هم که قربانی شلیک‌های بی امان شکارچیان نمی‌شوند با از بین رفتن امنیت تالاب، منطقه را ترک کرده و ‌می‌روند. 

اما تلاش دوستداران طبیعت و محیطبانان برای حفظ آخرین بازمانده‌های اکوسیستم تالابی میانکاله ادامه دارد. حر منصوری، فعال محیط زیست و راهنمای تورهای ‌پرنده‌نگری در میانکاله است که در ماههای اخیر مدیریت و راهنمایی بسیاری از تورهای ‌پرنده‌نگری در منطقه را عهده دار بوده است. او که بیش از دو دهه است برای آگاهسازی افکار عمو‌می‌نسبت به اهمیت تالاب میانکاله و ثبت و ضبط زیبایی‌های این تالاب با دوربین تلاش ‌می‌کند ، امسال در شرایطی که با پسروی پهنه‌های وسیعی از تالاب مواجه شده، بخشی از برنامه تورگردانی خود را به معرفی گیاهان خشکی زی شبه جزیره میانکاله، تعامل طبیعتگردان با دامداران محلی ساکن در شبه جزیره و معرفی آثار تاریخی بجامانده از دوران صفوی و جنگ ایران و روسها در میانکاله معطوف کرده است و در پایان برنامه، گردشگران را برای تماشای پرندگان تالابی به بخش‌های شرقی تالاب هدایت ‌می‌کند. آنجا که فلامینگوها با نظم و انظباطی مثال زدنی، پشت سر هم قدم بر ‌می‌دارند و در حالیکه گردن‌های بلندشان برای خوردن پلانکتون‌ها و مواد مغذی موجود در آب به سمت پایین خمیده شده و منقارهایشان را در آب فرو کرده اند راه ‌می‌روند و یا حرکات چرخشی منظ‌می‌را در آب انجام ‌می‌دهند. 

‌پرنده‌نگرها با لباس‌های خاکی و همرنگ طبیعت که به تن کرده اند با دوربین چش‌می‌و دوربین‌های عکاسی پیشرفته و در حالیکه نفس‌هایشان را در سینه حبس کرده اند، این زیبایی‌ها را ‌می‌بینند و ثبت و ضبط ‌می‌کنند و از ترس اینکه پرنده‌ها فرار نکنند قدم از قدم برنداشته و هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند. تنها صدای پرندگان است که فضا را پر کرده ، در یک طرف پلیکان‌های بزرگ در ساحل راه ‌می‌روند و در طرفی دیگر حواصیل‌ها. ناگهان یک عقاب ماهیگیر که با ارتفاع زیادی از سطح آب در حال پرواز بود، به سمت آب شیرجه ‌می‌زند و با یک ماهی در بین پاهایش از آب خارج شد. 

نگرانی از خشکیدگی کامل تالاب ‌بین‌المللی میانکاله در حالی همچنان ادامه دارد که چند روز قبل معاون دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به خشک شدن کامل این تالاب تا سال 1408 در صورت اجرایی نشدن اقدامات پیشگیرانه هشدار داد. 

احمدرضا لاهیجان‌زاده ‌می‌گوید: "تالاب‌ها می‌توانند اثرات تغییرات اقلیمی‌راکاهش دهند. به طور مثال در سیل سال‌های اخیر خوزستان تالاب‌هایهورالعظیم و شادگان بودند که مردم سه شهر بزرگ جنوب استان را نجاتدادند. اگر این تالاب‌ها نبودند زندگی صدها هزار نفر مورد تهدید قرار‌می‌گرفت. " اما تغییر کاربری و تصرف اراضی جنوبی تالاب میانکاله به موازات خشکیدگی این تالاب در حال حاضر مهمترین تهدید پیش روی این اکوسیستم آبی است.

آمارها چه ‌می‌گویند؟

مطالعات نشان ‌می‌دهد از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۲۳ میلادی، سطح تراز آب دریای خزر بیش از ۲۰۰ سانتی‌متر کاهش یافته است. همچنین داده‌های آماری نشان می‌دهد که سرعت کاهش و تغییرات سطح تراز آب دریای خزر طی این سالها، حالت یکنواخت نداشته و شتاب نوسانی سطح تراز آب دریای خزر در دوره‌های زمانی مختلف متفاوت بوده است. به‌عبارت دیگر سطح تراز آب دریا طی سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵ به‌مدت ۷ سال، در تراز ۲۷- متر نوسان و حالت ثابت داشته است.

پس از آن طی دورۀ زمانی بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵، به‌مدت ۱۰ سال سطح تراز آب دریای خزر به میزان یک متر کاهش ‌می‌یابد و از تراز ۲۶.۹- به ۲۷.۹- میرسد و در بازه زمانی بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، به میزان ۲۰ سانتی‌متر طی ۴ سال افت سطح تراز آب اتفاق ‌می‌افتد و در نهایت از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳، طی مدت ۴ سال به‌یک‌باره سطح تراز آب خزر ۹۰ سانتی‌متر کاهش یافته است. این بدان معنی است که طی ۴ سال اخیر، سرعت نوسانات کاهشی خزر به ۲۲سانتی‌متر در سال رسیده است که نسبت به دوره‌های زمانی قبلی، ۲ تا ۴برابر شده است.

در همین حال یافته‌ها نشان ‌می‌دهد از سال ۱۹۹۸، تاکنون معادل ۸۰۰میلیارد مترمکعب آب دریای خزر کاهش یافته است که این رقم معادل ۲۵برابر حجم آب دریاچۀ ارومیه در زمان پرآبی در سال ۱۹۹۵ بوده است. همچنین طی ماه‌های ژانویۀ سال ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴، معادل ۱۲۰ میلیارد مترمکعب بیلان آب دریای خزر کاهش یافته است و تداوم این روند، پیامدهای ناگواری داشته است. خشکیدگی تالاب‌های ساحلی به ویژه تالاب میانکاله در مازندران و تالاب گمیشان در استان گلستان و افزایش سرعت بیابانزایی و وقوع گرد و غبار ناشی از بیابانی شدن تالاب‌ها مهمترین پیامد افت سطح آب دریای خزر بوده است. کارشناسان ‌می‌گویند تغییر اقلیم و افزایش دمای هوا و برخی اقدامات در شمال دریای خزر که منجر به کاهش ورودی آب رودخانه‌ها به دریای خزر شده، مهمترین دلیل پسروی است که در نتیجه تدوام سوء مدیریت اراضی حفاظتی تالابی، این اراضی در آستانه تصرف غیرقانونی و تغییر کاربری قرار گرفته اند.