اختلال در سیستم ایمنی بدن فقط با یک شب بی خوابی
حتی یک شب خواب ناکافی می‌تواند باعث افزایش التهاب در بدن شده و تعادل سلول‌های ایمنی را بر هم بزند.
مدت‌هاست که پژوهشگران می‌دانند کیفیت خواب به‌اندازه‌ی کمیت آن مهم است. حالا، تحقیق جدیدی وارد این بحث شده و شواهدی ارائه کرده که نشان می‌دهد کم‌خوابی چگونه می‌تواند سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار دهد و حتی ممکن است تنها یک شب خواب نامناسب، واکنش‌های التهابی بدن را افزایش دهد.
چگونه خواب نامناسب سلامت ما را تهدید می‌کند؟
شواهد علمی نشان داده‌اند که اختلالات خواب با طیف وسیعی از بیماری‌های مزمن از جمله چاقی ، دیابت و بیماری‌های قلبی‌عروقی مرتبط هستند. از سوی دیگر، بسیاری از بیماری‌ها نیز خود می‌توانند باعث کاهش کیفیت خواب شوند و این رابطه‌ی دوسویه، تشخیص علت و معلول را پیچیده‌تر می‌کند.
در میان تمام عواملی که در این رابطه نقش دارند، یکی از بخش‌های کمتر شناخته‌شده‌ی این معما، تأثیر مستقیم خواب بر سلول‌های ایمنی در گردش خون است. به همین دلیل، دانشمندان در پژوهش جدید خود، روی مونوسیت‌ها Monocytes تمرکز کردند؛ نوعی از گلبول‌های سفید که نقش کلیدی در نظارت ایمنی و مقابله با عوامل بیماری‌زا دارند.
مونوسیت‌ها؛ سلول‌های کلیدی سیستم ایمنی
مونوسیت‌ها یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم ایمنی ذاتی بدن هستند و در مقابله با عفونت‌ها و واکنش‌های ایمنی نقش حیاتی دارند. این سلول‌ها به سه زیرگروه تقسیم می‌شوند:
- مونوسیت‌های کلاسیک (Classical Monocytes) که وظیفه‌ی نظارت ایمنی را بر عهده دارند.
- مونوسیت‌های حدواسط (Intermediate Monocytes) که در فعال‌سازی ایمنی و ایجاد التهاب نقش دارند.
- مونوسیت‌های غیرکلاسیک (Non-Classical Monocytes) که به علائم التهابی واکنش نشان می‌دهند و تغییرات ایمنی را در بدن ردیابی می‌کنند.
پژوهشگران برای بررسی تأثیر کم‌خوابی بر این سلول‌ها، ۲۳۷ فرد سالم را با شاخص‌های توده‌ی بدنی BMI – Body Mass Index مختلف مورد مطالعه قرار دادند. هرچند که خود BMI معیار کاملی برای سنجش سلامت نیست، اما در این پژوهش از آن برای بررسی رابطه‌ی بین خواب و التهاب استفاده شده است.
کم‌خوابی چگونه التهاب را افزایش می‌دهد؟
در این مطالعه، از هر فرد نمونه‌ی خونی گرفته شد تا مشخص شود که سطح مونوسیت‌های مختلف و نشانگرهای التهابی Inflammatory Markers در بدن آن‌ها چگونه است. همچنین، شرکت‌کنندگان از طریق دستگاه‌های ردیاب پوشیدنی مورد پایش قرار گرفتند تا الگوهای خواب، میزان فعالیت بدنی و رژیم غذایی آن‌ها ثبت شود.
پژوهشگران دریافتند که افرادی که کیفیت خواب پایین‌تری داشتند، سطح بالاتری از التهاب مزمن داشتند. این مسئله به‌ویژه در افراد چاق دیده شد که نه‌تنها خواب کم‌کیفیت‌تری داشتند، بلکه سطح مونوسیت‌های غیرکلاسیک در آن‌ها به‌طور معناداری بالاتر بود. این یافته‌ها نشان داد که بین کیفیت خواب و التهاب در بدن ارتباط مستقیمی وجود دارد.
اما نکته‌ی جالب اینجاست که وقتی این رابطه را در افرادی با وزن طبیعی هم بررسی کردند، مشخص شد که تأثیرات کم‌خوابی بر افزایش التهاب، مستقل از وضعیت وزنی فرد است. به عبارت دیگر، حتی اگر فردی دچار اضافه‌وزن نباشد، کم‌خوابی می‌تواند به‌تنهایی منجر به افزایش التهاب در بدن او شود.
بی‌خوابی ۲۴ ساعته؛ آزمایشی که نتایجش نگران‌کننده بود
برای درک بهتر این رابطه، گروهی از افراد سالم و دارای وزن طبیعی تحت یک آزمایش کنترل‌شده قرار گرفتند. در این آزمایش، پنج نفر به‌مدت ۲۴ ساعت نخوابیدند و در فواصل مختلف، نمونه‌ی خونی از آن‌ها گرفته شد.
نتایج نشان داد که کم‌خوابی تنها در یک شب، باعث افزایش سطح مونوسیت‌های غیرکلاسیک در بدن این افراد شد. این تغییر دقیقاً مشابه آن چیزی بود که در بدن افراد چاق دیده شده بود، اما نکته‌ی جالب این بود که این تغییرات پس از بازگشت به خواب عادی، برگشت‌پذیر بودند.
این یافته نشان می‌دهد که کم‌خوابی‌های مکرر ممکن است به مرور زمان منجر به التهاب مزمن شود، اما اگر فرد خواب خود را بهبود بخشد، احتمال دارد که این اثرات معکوس شوند.
پیامدهای عمومی کم‌خوابی در دنیای امروز
پژوهشگران تأکید می‌کنند که یافته‌های این مطالعه، اهمیت خواب را در تنظیم پاسخ‌های ایمنی و کنترل التهاب نشان می‌دهد. دکتر فاطمه الراشد Dr. Fatema Al-Rashed، سرپرست این پژوهش، هشدار می‌دهد:
«یافته‌های ما به یکی از چالش‌های مهم سلامت عمومی اشاره دارند. پیشرفت فناوری، افزایش زمان استفاده از صفحه‌نمایش‌ها و تغییر در هنجارهای اجتماعی باعث شده‌اند که افراد ساعات خواب کمتری داشته باشند. این اختلالات خواب پیامدهای عمیقی برای سلامت ایمنی و رفاه کلی انسان دارند.»
پژوهشگران امیدوارند که مطالعات آینده بتوانند مکانیزم‌های دقیق‌تری را که میان کم‌خوابی و تغییرات ایمنی ارتباط ایجاد می‌کنند، کشف کنند. همچنین، بررسی اینکه آیا می‌توان با مداخلات خاص، این اثرات را کاهش داد، موضوعی است که در پژوهش‌های آتی بررسی خواهد شد.
دکتر الراشد در پایان می‌گوید:
«در نهایت، این یافته‌ها می‌توانند به سیاست‌گذاران و متخصصان سلامت کمک کنند تا استراتژی‌هایی برای بهبود کیفیت خواب در سطح جامعه تدوین کنند و از این طریق، بار بیماری‌های التهابی مانند چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی‌عروقی را کاهش دهند.»
نتیجه‌گیری؛ خواب خوب، سلامت ایمنی بهتر
این مطالعه نشان می‌دهد که خواب ناکافی نه‌تنها باعث احساس خستگی و کاهش تمرکز می‌شود، بلکه می‌تواند تعادل سیستم ایمنی را بر هم بزند. از افزایش التهاب گرفته تا تغییر در نوع سلول‌های ایمنی، همه‌ی این عوامل نشان می‌دهند که کیفیت خواب، نقشی کلیدی در سلامت کلی ما دارد.
اگرچه نتایج این پژوهش نشان داد که اثرات منفی کم‌خوابی می‌توانند برگشت‌پذیر باشند، اما تکرار آن در طولانی‌مدت ممکن است بدن را در معرض خطرات جدی قرار دهد. بنابراین، شاید وقت آن رسیده که به خواب خود به‌عنوان یکی از ارکان اصلی سلامت، توجه بیشتری داشته باشیم.
منبع: یک پزشک