همستر در محاصره
با اوج‌گیری محبوبیت بازی معروف تلگرامی حالا نوبت به موضع‌گیری و مخالفت‌های نهادهای رسمی رسید
هفت صبح| آخر هفته پیش از تب تند یک بازی تلگرامی گفتیم که چند میلیون ایرانی را به امید درآمد کریپتویی به خودش جذب کرده است. تعریف کردیم که چطور تبدیل شدن سکه‌های دیجیتالی یک بازی مشابه به توکن قابل معامله در بازار ارزهای دیجیتال این انتظار را ایجاد کرده که بازی جدید با نام همستر کامبت هم روزی به بازی کننده‌هایش پول خواهد رساند البته بازی که چه عرض کنیم، انگشت زدن پی‌درپی روی یک همستر که به شما خیره شده است!
اما این فقط ما و شما و افراد تازه به تلگرام پیوسته نبودند که به این بازی توجه کردند طبیعتا به محض اوج گیری این تب نوبت به اظهارنظر نهادهای رسمی و بعضی چهره‌های برجسته در مورد این بازی رسیده که همگی هم منفی بوده‌اند.
درآمدش جایز نیست
یکی از پر بحث‌ترین واکنش‌ها مربوط به نظر فقهی آیت‌الله مکارم شیرازی بود. البته خیلی‌ها ابتدا فکر کردند که ایشان شخصا در این مورد سخنرانی کرده‌اند اما با مراجعه به اصل خبر می‌بینیم که ماجرا به یک استفتا بر می‌گردد. در واقع دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی در جواب سوالی در مورد درآمد حاصل از این بازی حکم به جایز نبودن و شرعی نبودن این درآمد داده‌اند. سوال هم که از قضا به خبرنگار روزنامه همشهری تعلق دارد از این قرار بوده است:
«طی یک ماه اخیر در بستر تلگرام، انواع مختلف بازی‌ها مانند نات کوین، همستر و ... راه‌اندازی شده است که توجه بخش قابل توجهی از جمعیت کشور را به خود جلب کرده است. مطابق وعده‌ای که مدیران این بازی‌ها داده‌اند پس از کسب امتیاز در قالب سکه، این سکه‌ها قیمت گذاری شده و قابل خرید و فروش خواهد بود. برای نمونه یکی از این بازی‌ها، فرآیندهای خود را تکمیل کرده و در نهایت تبدیل به ارز دیجیتال شده و هم اکنون عده‌ای از آن بهره‌مند شده‌اند. به نظر حضرتعالی آیا مشارکت در این برنامه‌ها و کسب درآمد احتمالی از این روش مجاز است یا خیر؟»
پاسخ هم به این شرح:«با توجه به ابهامات زیادی که این نوع ارزها دارند، از جمله اینکه منشا استخراج آن روشن نیست و نیز غالبا اعتبار آن از سوی دولت‌ها پذیرفته نشده و همچنین منشاء سوء استفاده‌های زیادی شده است، معامله، سرمایه‌گذاری و درآمد حاصل از آنها جایز نیست.»
به این ترتیب خیلی از کاربران مذهبی‌تر شبکه‌های اجتماعی شروع به دست به دست کردن این پاسخ کرده و یادآوری کردند که اگر درآمدی هم از این بازی حاصل شود از نظر شرعی قابل مصرف نخواهد بود. در مقابل عده‌ای گفتند که این موضوع در مورد مقلدان آیت‌الله مکارم صدق می‌کند و در مورد بقیه چنین تکلیفی وجود ندارد. آنها به عنوان مثال به حکم آیت‌الله خامنه‌ای در این مورد اشاره کردند: «رعایت قوانین رسمی کشور در این زمینه لازم‌الاجراست و حکم تولید و خرید و فروش ارز دیجیتال، مطابق قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران است.» و اعلام کردند که خرید و فروش ارزهای دیجیتال غیر قانونی نیست و اتفاقا بسترهای قانونی زیادی هم برای این کار وجود دارند مانند صرافی‌های مجوزدار.
بررسی می‌کنیم
بعد از انتشار گسترده نظر آیت‌الله مکارم شیرازی درباره ارزهای دیجیتال خبرنگارها سراغ پلیس فتا هم رفتند تا ببینند که چه تصمیمی در مورد این بازی گرفته خواهد شد اما پاسخ پلیس فتا خیلی هم روشن نبود. رامین پاشایی، معاون فرهنگی اجتماعی پلیس فتا، در واکنش به بالاگرفتن تب بازی رمزارزی «همستر کامبت» در ایران گفت در حال «ارزیابی تهدیدات و آسیب‌ها» هستیم و نتیجه ارزیابی‌ها به‌زودی اعلام خواهد شد.
کاربران شبکه‌های اجتماعی به این اظهارنظر هم واکنش نشان دادند. عده‌ای که بنای مخالفت با این بازی را دارند اعلام کردند که در همین چند هفته گذشته بازار کلاهبرداری در قالب این بازی داغ شده و بیم اعتیاد خیلی به این بازی وجود دارد پس پلیس فتا باید کاری کند اما این ایده هم مخالفان بسیار زیادی داشت که می‌گفتند حتی اگر پلیس فتا به این نتیجه برسد که این بازی چیز بدی است و باید جلوی آن گرفته شود غیر از فیلتر کردن تلگرام که قبلا انجام شده چه کار دیگری می‌توان کرد؟
همستر علیه انتخابات
یکی از بامزه‌ترین واکنش‌های منفی را اما روح‌الله مومن نسب، رئیس گروه «جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی» نشان داد و البته کسانی که با نظرات سابق او در مورد چیزهای مختلف آشنا بودند چندان تعجب نکردند. مومن نسب در پستی که در شبکه اجتماعی ویراستی نوشت، ظهور پدیده همستر کامبت را اینطور تحلیل کرد: «پروژه همستر کامبت (Hamster Kombat) برای کشاندن مردم به فضای تحت کنترل صهیونیست‌ها و کاهش مشارکت و نشاندن گزینه غرب‌گرا بر صندلی ریاست جمهوری ایران، طراحی شده است. ستاد کل نیروهای مسلح و دستگاه‌های امنیتی برای رفع این «توطئه و تهدید سایبری» چه تدبیری کرده‌اند؟»
واکنش‌ها به این تحلیل بیشتر به شوخی و خنده محدود شد و حتی عده‌ای به اصالت چنین اظهارنظری شک کردند. بعضی‌ها هم از جنبه انتخاباتی به ماجرا نگاه کردند و گفتند که اتفاقا مشارکت پایین در انتخابات در نهایت باعث تقویت احتمال برنده شدن گزینه‌هایی خواهد شد که به جریان فکری مومن نسب نزدیک هستند و در صورت مشارکت بیشتر احتمالا نامزد دیگری رای خواهد آورد.
نظر خانم شریفی
واکنش المیرا شریفی‌مقدم مجری صدا و سیما هم به جریان همستر کامبت در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد. او گفت: «دونه دونه آدم‌هایی هستن که به تلگرام اضافه می‌شوند از سوپر مارکت آقا رضا گرفته تا تعمیرکار... داستان یک سنجابه که مدام همه دارند روی آن کلیک می‌کنند... اینطور وعده داده شده که سکه‌های این بازی بعدا تبدیل به پول می‌شود... گفته می‌شود که شما این سکه‌ها را بگیرید بعدا ما می‌گوییم که این سکه‌ها چقدر ارزش دارد... من دیشب یک عدد عجیبی دیدم اینکه ۱۰۰ میلیون نفر الان عضو این ربات یا بازی هستند... فکر کنید قرار باشد به اینها پول بدهند... خیلی مبالغ عجیب و غریبی می‌شود. کجای دنیا شما همینطور بنشینید دست بزنید به موبایلتان پول در می‌آورید؟ البته من نمی‌تونم بگم که این ممکن نیست در دنیای دیجیتال هر چیزی ممکن است. ممکن است واقعا یک مبلغی هم اختصاص پیدا بکند حالا چه کسی بتواند اینها را بگیرد و نقد کند و... نهاد رسمی هم که هیچ توضیحی نمی‌دهد. به هر حال باید یه ورودی بشود که اگر این درست است همه برویم کلیک کنیم اگر هم غلط است مردم بیخود صفحه موبایلشان را به خطر نیاندازند.»
این حرف‌ها هم واکنش‌هایی داشت. خیلی‌ها این دعوت از نهادهای رسمی را نپسندیدند و گفتند که اصلا نهادهای رسمی در ایران نمی‌توانند در مورد این ماجرا نظر بدهند نه در ایران که در هیچ کجای جهان غیر از توسعه دهنده‌های این ربات کسی نمی‌تواند بگوید که سکه‌های این بازی در نهایت تبدیل به توکن خواهد شد یا نه.
مراقب باشید
انجمن بلاکچین ایران هم در اطلاعیه‌ای سعی کردند هشدارهای فنی لازم را در مورد این بازی به کاربران ایرانی بدهد. اطلاعیه‌ای که در آن تاکید شده بود این بازی رایگان است و حواستان باشد برای ورود به آن به هیچ شخص و لینکی پول ندهید. همچنین تضمینی برای پول شدن سکه‌های این بازی وجود ندارد و کاربران حواسشان باشد که به بهانه نکات فنی این بازی رمز کیف پول الکترونیک خود را به کسی ندهند و اگر هم در نهایت خواستند معامله‌ای انجام بدهند این کار را در بستر صرافی‌های معتبر بکنند. جالب اینکه موضع این انجمن چندان منفی نبود. در آخر اظهار امیدواری کرده بود که «این ابزارهای بازی‌گونه به رشد و توسعه دانش بلاکچین در کشور کمک کند.»
چرا همه ترسیده‌اند؟
نمی‌شود همه این واکنش‌ها را دید و نپرسید که چرا خیلی‌ها از این بازی می‌ترسند؟ به هر حال همانطور که در گزارش قبلی هم گفتیم بعضی‌ها دغدغه وقت صرف کار بیهوده کردن بقیه مردم را دارند بعضی‌ها هم نگران خطرات فیزیکی هستند که چنین بازی می‌تواند برای گردن و انگشت و اعصاب افراد داشته باشد اما نهادهای دولتی چرا از چنین کارهایی نه تنها حمایت نمی‌کنند که حتما اگر بتوانند با آن مقابله می‌کنند؟
پاسخ به طور کلی به همان موضع دولت‌ها به رمزارزها بر می‌گردد. شمشیری دو لبه که هم می‌تواند برای دولت‌های تحت تحریم مانند ایران نعمت باشد و هم یک تهدید بزرگ که جلوی حاکمیت پولی آنها را می‌گیرد و یک فضای معامله خارج از دسترس آنها برای مردم ایجاد می‌کند اما به طور ویژه در مورد این بازی می‌توان گفت که بزرگ‌ترین نگرانی فعلا ارتباط آن با سیستم بلاکچین تلگرام است. می‌دانیم که مدت‌ها است توسعه دهنده‌های تلگرام به دنبال راه‌اندازی گسترش سیستم پرداخت داخلی در تلگرام و ایجاد یک شبکه بلاکچین در آن هستند و این با توجه به کاربران میلیونی ایرانی که این پیامرسان دارد می‌تواند موضوع را از یک فضای تخصصی رمز ارز فراتر ببرد. مخصوصا وقتی بدانیم که خیلی‌ها می‌گویند از نات‌کوین گرفته تا همین همستر مرموز همگی پیش تمرین‌هایی برای راه‌اندازی همان فضای بلاکچین در تلگرام هستند. نکته دیگر اینکه همیشه سایه تحریم و بسته شدن کیف پول‌های متعلق به ایرانی‌ها از سوی صرافی‌های بین‌المللی واسط وجود دارد و ممکن است ناگهان یک خسارت عمومی به گروه بزرگی از مردم وارد شود.
