اتومبیل، کسب و کار همگانی! / چرا اغلب خودروهای معامله شده پارسال زیر ۲ هزار کیلومتر کارکرد داشتند؟
بررسی داده‌هایی که جزئیات مختلفی از معامله در بازار خودرو ۱۴۰۲ به ما می‌دهد
هفت صبح| یک گزارش جالب، اخیرا نشان داده بخش زیادی از خودروهایی که سال پیش به فروش گذاشته شده بودند، زیر 2هزار کیلومتر کارکرد داشته‌اند. این یعنی خریداران، خودرو را نه برای استفاده، بلکه صرفا برای سود خریده بودند. از آن طرف خودروهایی هم که کم کارکرد نبودند، موتور و بدنه شدیداً خرابی داشته‌اند. 70درصد از خودروهای این معاملات که بیش از 100هزار کیلومتر کارکرد داشتند، در بخش موتور و گیربکس و ۹۴درصد در بخش بدنه، آسیب‌دیدگی داشتند.
ما در ایران ۴۱ تا ۱۴۱درصد بیشتر از خریداران همان کشور برای خرید خودروهای چینی، هزینه کرده‌ایم.
کارشناسان خودرو، یعنی همان افراد متخصصی که موقع خرید و فروش، بدنه، موتور و اتاق خودروها را بررسی می‌کنند، همه اطلاعات سال گذشته خود را کنار هم گذاشته‌اند و به داده‌های جالبی درباره بازار صفر و کارکرده رسیده‌اند. مثلا میلیون‌ها خودرویی که از زیر دست آنها رد شده، نشان می‌دهد که وضعیت خودروهای سایپا، معمولا سالم‌تر از ایران‌خودرو بوده است. موتور و گیربکس سایپا، خرابی کمتری داشته ولی شاسی خودروهای ایران‌خودرو از کیفیت بیشتری برخوردار بوده.
دیتای جالبی که در این گزارش می‌شود پیدا کرد، این است که ایرانی‌ها برای خودروی چینی بیش از 2برابر خود چینی‌ها هزینه کرده‌اند. کمپانی کارنامه قیمت خودروهای چینی بازار را که ایرانی‌ها سال گذشته معامله کردند، موردبررسی قرار داده و بعد از مقایسه آنها با نرخ چینی‌شان به نتیجه جالبی رسیده: «ما در ایران ۴۱ تا ۱۴۱درصد بیشتر از خریداران همان کشور برای خرید خودروهای چینی، هزینه کرده‌ایم.»
قیمت کدام خودروی چینی بین مبدا و مقصد بیشترین فاصله را داشته؟ از بین همه خودروهای چینی تیگو ۸ پرو مکس و دیگنیتی پرستیژ بیشترین تفاوت قیمتی را از چین تا ایران داشته‌اند ولی قیمت جک جِی4 و آریزو 5 و 6 اسپرت از این نظر در ایران و چین به هم نزدیک‌تر بوده است.
از نمودارها این‌طور پیداست که نیمی از خودروهایی که به فروش گذاشته شده بودند، بین 100 الی 300هزار کیلومتر کارکرد داشته‌اند. حتی 13درصد از بازار را خودروهای کمتر از هزار کیلومتر تشکیل می‌دهند. این یعنی پارکینگ بسیاری از خانه‌ها، تبدیل به گاوصندوق بوده و خودرو به جای کالای مصرفی، نقش جذاب‌تری به عنوان دارایی ایفا کرده. ولی این دسته از فروشنده‌ها سال پیش، آنقدرها نتوانستند سود کنند. به خاطر اینکه نوسان قیمت خودرو آنقدر نبوده که خریداران را به هیجان برساند.
فروش خودروهای کم کارکرد مدل 1402، نزدیک به 10برابر بیشتر از سال‌های قبل است. وقتی 7میلیون و 500هزار آگهی خودرو را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که 81درصد از خودروهای 1402، زیر 2هزار کیلومتر کار کرده‌اند. احتمالا رشد قیمت خودرو در سال‌های قبل، افراد زیادی را به سمت تبدیل دارایی به خودرو کشانده ولی با نوسان بسیار کم‌قیمت در سال 1402، فقط یک ناکامی روی دست خریدار باقی ماند و تصمیم به فروش آن گرفته‌اند. منظور از این ناکامی چیست؟
بازار خودرو در سال گذشته وضعیت نسبتا آرامی را تجربه کرد. واردات خودروهای خارجی و عرضه ۱۰۰هزار خودروی داخلی و مونتاژی در سامانه یکپارچه، تغییر چندانی در روند شاخص عرضه در دو سال اخیر ایجاد نکرد و سهم خودروهای داخلی از عرضه در بازار، همچنان بیشتر از ۸۵درصد بود. حباب قیمتی که در اواخر سال ۱۴۰۱ ایجاد و باعث رشد ۸۳درصدی شاخص قیمت خودرو در آن سال شده بود، در سال ۱۴۰۲ ترکید.
برای همین اگرچه بازار تا حدی به خریداران و در واقع مصرف‌کنندگان روی خوش نشان داد، اما برای افرادی که با هدف سرمایه‌گذاری خودرو خریده بودند، مطلوب نبود؛ زیرا شاخص قیمت در سال گذشته تنها ۲درصد افزایش را ثبت کرد. تنها 13درصد از خودروها با افزایش قیمت محسوس (یعنی بیشتر از 5درصد) روبه‌رو بوده‌اند. در کنار خودرو ولی بازارهای دیگری داشتیم که رشد آن بیشتر از این حرف‌ها بوده. مثلا بیت‌کوین 120درصد افزایش قیمت داشته، دلار 19درصد و سکه 18درصد.
خیلی حرف عجیبی نیست که بگوییم سال پیش، بازار برای خودروهای داخلی گرم‌تر از وارداتی‌ها بوده. این تازه در حالی است که خودروهای داخلی در مقایسه با خودروهای مونتاژی و خارجی، رتبه آخر کیفیت را کسب کرده‌اند. ضمن اینکه افزایش 2برابری سهم مونتاژی‌ها در بازار خودروی کشور هم نتوانسته بازار را از مشت دو خودروساز داخلی دربیاورد.
ضربات فنی به موتور و گیربکس
این بازار گرم داخلی اما آنقدرها هم اوضاع خوبی نداشته. درصد عمده‌ای از آنها با آسیب دیدگی‌های قابل‌توجه فنی و بدنه همراه بودند. بین آنها بیشتر چه آسیب‌دیدگی رایج بوده؟70درصد از خودروهایی که برای خرید و فروش در بازار معامله شدند در بخش موتور و گیربکس و ۹۴درصد آنها در بخش بدنه آسیب‌دیدگی داشتند. اوضاع برای خودروهای صفرکیلومتر بهتر نبود و ۲۵درصد آنها آسیب‌دیدگی فنی و بدنه داشتند.
مسئله کیفیت خودروهای کارکرده، تنها محدود به موارد فنی و بدنه نیست. حدود ۵درصد از خودروهای ۵ تا ۷ساله در بخش ایربَگ و ترمز مشکل داشتند و احتمال آلایندگی در آنها بالا بود.نتیجه‌گیری این تحقیق این است که وقتی خودروهای داخلی به حدود 100هزار کیلومتر می‌رسند شاهد افت 50درصدی سلامت موتور آنها هستیم. این در حالی است که با یک خودروی کره‌ای، ژاپنی یا مونتاژی حدود 170هزار کیلومتر باید برانید که 30-40درصد از عمر مفیدش را از دست بدهد. خودروهای داخلی بعد از 20هزار کیلومتر، 40درصد از سلامت بدنه خود را از دست می‌دهند.
عقل خودروساز به چشمش است؟
در مقابل این همه آسیب‌دیدگی، خودروسازها چه کرده‌اند؟ آنها ترجیح داده‌اند به جای ارتقای ایمنی و موتور، بیشتر به آپشن‌های غیرایمنی و تغییر طراحی ظاهری اولویت بدهند. از بین خودروهای مونتاژی و داخلی فقط شاهین اتومات، کوییک (جی ایکس) و تیگو 8 پرو بودند که سال 1402 به جای ظاهر، روی موتور و مشخصات فنی تمرکز کردند. سال 1402 هر تغییری در هر خودروی دیگری انجام شده، فقط به آیتم‌های ظاهری محدود بوده. البته کوییک اِس جدید و سایناهای جدید و سورن‌پلاس‌های XU7p سال 1400 هم چند آیتم برای افزایش ایمنی به خودرو اضافه کرده‌اند ولی همین کار را هم خودروسازهای دیگر نداشتند.
همه خوشنامها و بدنام‌های بازار
قوی‌ترین ترمز را از بین خودروهای بازار داخلی و خارجی ایران، دناپلاس و جک اِس5 دارد. کاپ ضعیف‌ترین ترمز هم می‌رسد به ساینا و ام‌وی‌ام 315. کم استهلاک‌ترین موتور را تیبا دو و باز جک اِس5 داشته اما تمشک طلایی موتور خودرو می رسد به 206 اس‌دی و دانگ فنگ اچ 30 کراس. دنا پلاس تیپ یک و ام‌وی‌ام ایکس 22 کمترین آسیب دیدگی بدنه را داشته‌اند اما بیشترین آسیب‌ها را سمند ال‌ایکس و برلیانس اتومات دیده. جایزه بهترین ایربگ تعلق می‌گیرد به کوییک و ام‌وی‌ام ایکس 22 و بدترین ایربگ متعلق است به سمند ال‌ایکس و دوباره دانگ فنگ اچ‌سی‌کراس.
شباهت خودروهای ایرانی با خارجی‌ها
همه ما می‌دانیم که کیفیت خودروهای داخلی پایین‌تر است اما «کارنامه» دقیق‌تر شده و بررسی کرده که در کدام قطعه وضعیت ایرانی‌ها نزدیک به مونتاژی‌ها و مدل‌های کره‌ای ژاپنی بوده؟ خودروهای ایرانی از نظر شاسی و ستون و سقف هم اندازه با بقیه، استانداردها را طی کرده‌اند. اما موتور 41درصد و گلگیر و درهای 81درصد از آنها خراب بوده.
سایپا سالم‌تر است یا ایران خودرو؟
محصولاتی که از کارخانه سایپا وارد بازار شدند، معمولا سالم‌تر از ایران‌خودرو هستند؛ البته به جز شاسی. شاسی خودروهای ایران‌خودرو، از سایپا بهتر جواب داده‌آند. بیشترین تفاوت سلامت ایران خودرو و سایپا در موتور و گیربکس آنهاست که سایپا از این نظر خرابی کمتری داشته.
از نظر کمیت، سایپا دارای بیشترین تعداد خودرو در بازار صفر و کارکرده بوده. اگر از نظر قیمت نگاه کنیم، سهم ریالی خودروهایی که با لوگوی پژو، خرید و فروش شدند، بیشتر از بقیه است. به طور کلی شاید از ایران‌خودرو، خودروی کمتری خرید و فروش شده باشد اما ارزش ریالی آن بالاتر از سایپا بوده.
بالاتر گفتیم که سال قبل، رشد قیمتی شاید مهار شد ولی قیمت‌ها همچنان از قدرت خرید مردم کیلومترها فاصله داشت. تقریبا همه خودروهای بازار بیش از 500میلیون تومان قیمت دارند. 28درصد از خودروهای صفر و 74درصد از خودروهای دست دوم زیر نیم میلیارد تومان معامله شدند. خودروهای گران‌تر از 2میلیارد تومان هم 6درصد از بازار خودروهای صفر را تشکیل می‌دادند. 3درصد از بازار هم در دست خودروهای دست دوم بیش از دو میلیارد تومانی بوده است.
فاصله کهکشانی داخلی‌ها و وارداتی‌ها
متوسط قیمت خودروهای عرضه شده در اسفند ۱۴۰۲ را در نظر بگیرید؛ می‌شود عددی حدود 700میلیون تومان. این میانگین قیمت بازاری است که می‌گوییم بیشترین تعداد مشتری و خریدار را داشته. حالا قیمت خودروهای وارداتی به طور میانگین 4برابر این رقم بوده. ارزان ترین خودروی وارداتی چیست؟ زوتی DL5 که یک میلیارد و 300میلیون تومان قیمت داشته. در بازار صفر و دست دوم میانگین قیمت خودروهای لوکس حدود 4میلیارد و 800میلیون تومان بوده است.
همه این دیتاها، خلاصه‌ای از گزارشی است که پلتفرم خدمات خودروی کارنامه ارائه داده. ادعاهایش هم بر اساس یک جامعه آماری 7/5میلیون آگهی در پلتفرم‌های انتشار آگهی، به همراه اطلاعات ۲۲۱هزار خودرویی که کارنامه در معاملات آنها مشارکت داشته و ۶۱۶خودرویی که روزانه در کارنامه قیمت گذاری کرده‌اند به دست آورده.
